Ішектік инфекциялар

 

 

 

 

 

 

Жоспары

1. Тақырыптың маңыздылығы.
2. Ішектік инфекциялардың этиологиясы.
3. Ішектік инфекцияларының эпидемиологиялық ерекшеліктері.
4. Клиникалық түрлерінің ерекшеліктері.
5. Қазіргі уақыттағы диагностикалау әдістері.
6. Емдеу принциптері.
7. Алдын алу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырыптың маңыздылығы

Жедел ішек инфекциялары (ЖІИ) жедел респираторлы аурулардан кейінгі көп тараған аурулар қатарына жатады. Бірақ, ішек инфекциясының адам патологиясындағы осы пробеманы растайтын орынды дәлел ретінде, қазіргі уақыттағы ішек инфекциялық аурулардын құрылымы мен ағым сипатының сапалық өзгерістері болып саналады.

 

Ауру белгілерінің (токсикоз, диарея, эксикоз) жиі шапшаң өршуі, науқас адамды санаулы сағаттардың ішінде жұмысқа жарамсыз және ауыр халге әкеліп соқтыруы жедел ішек инфекцияларына тән ерекшелік болып табылады.

 

Ішек инфекцияларының этиологиясы

ЖІИ дамуы инфекциялық агенттердің үлкен топтарына байланысты. Жедел ішек инфекцияларының негізгі қоздырғыштары бактериалды ортаға жататын Enterobacteriaceae микроорганизмдері болып табылады.

 

Ішек инфекцияларының эпидемиологиялық ерекшеліктері

Инфекцияның негізгі берілу механизмі – фекальді-оральді, алиментарлы(тағамдық), су арқылы және жанасу-тұрмыстық жолмен.

 

Клиникалық түрлерінің ерекшеліктері

 

Жедел ішек инфекцияларының жіктелу принциптері.

  Этиологиясы бойынша:

I. Антропоноздар:

• Бактериальді: шигеллездар, эшерихиоздар, стафилококктік инфекция.
• Вирусты: энтеровирусты, ротавирусты, аденовирусты, коронавирусты, калицивирусты инфекциялар.
• Протозойлы: амебиаз, лямблиоз, изоспориоз.

 

      II. Зооноздар және зооантропоноздар:

• Бактериальді: сальмонеллез, кампилобактериоз.
• Протозойлы: криптоспоридиоз, балантидиаз.

       III. Сапроноздар:

• Су арқылы: аэромоноз, эдвардсиеллез, Наг-инфекция, тырысқақ, плезиомоноз, парагемолитикалық, альгинолитикалық инфекциялар.
• Топырақ арқылы: цереус-инфекция, клостридиоздар, псевдомоноз, клебсиеллез, протеоз, морганеллез, серрадиоз, энтеробактериоз, эрвиниоз, Гафния-инфекция, провиденция-инфекция және т.б.
4. Сапрозооноздар: иерсиниоз, псевдотуберкулез.

 

Жетекші клиникалық синдромы бойынша: 

• гастрит,
• энтерит,
• гастроэнтерит,
• колит,
• энтероколит және гастроэнтероколит.

 

        Клиникалық  түрінің ерекшелігіне байланысты:

• Ауруға сай анамнезі мен клиникалық көрінісіне байланысты жедел басталу және жедел гастрит немесе гастроэнтерит түрінде өтетін тағамдық токсикоинфекция бөлініп алынады. Түрлі қоздырғыштармен шақырылады.

 

        Ауырлық  дәрежесі бойынша:

• жеңіл
• орташа ауырлықты
• ауыр дәрежелі

 

Аурудың ауырлық критерилері интоксикация, диарея, эксикоз симптомдарының                                                               айқындылығына байланысты болады.

 

         Ағымы бойынша:

• жедел,
• ұзаққа созылған,
• созылмалы.

 

 Асқыныстары:

• спецификалық: инфекциялы-токсикациялык шок, эксикоз, ішектің тесілуі, перитонит, инвагинация, анустың эрозиясы және жарығы, тік ішектің түсуі, ішектік дисбактериоз;
• бейспецификалық: вирусты-бактериалді инфекцияның қосылуымен байланысты -  отит, бронхит және басқа, миокардиодистрофия, анемия, интерстициальді нефрит, гипотрофия және басқалардың дамуы.

          

 

Көптеген жедел ішек инфекцияларының клиникасында, қоздырғыштарына тәуелсіз, жалпы және жетекші синдромдар  диареялық және инфекциялық улану болып табылады.

 

Сұйықтықты және электролиттердің жоғалуына байланысты диареялардың 4 негізгі түрі бар.

 

         

 

 

                       Диареяның түрлері:

 

1. Секреторлы диарея. Бұл диареяның негізі натрий мен судың ішектің   саңылауына көп мөлшерде бөлінуі болып табылады. Мысал ретінде тырысқақ кезіндегі диарея, 1 және 2 категориялы эшерихиоз.
2. Гиперэкссудатты диарея. Диареяның себебі – тоқ және ащы ішектің дистальді бөлімінің шырышты қабатының қабынуының нәтижесі. Гиперэкссудатты диареяны тудырушы инфекциялық агенттерге шигеллалар, сальмонеллалар, E.coli-дің интероинвазивті штаммдары және басқалар жатады. Нәжістің кілегей, ірің және қан араласумен сипатталатын, колит синдромы көбінесе басым болып келеді.
3. Гиперосмолярлы диарея. Диареяның бұл түрі ішектердің қуыстарында осматикалық қысымның едәуір жоғарылауынан және қан сарысуының осматикалық қысымынан жоғары болуынан дамиды, ол, бұзылған сіңіру синдромының әртүрлі варианттарында байқалады, сонымен қатар дисахаридазды ротавирусты инфекция жетіспеушілігінде. Іш жүргізетін дәрілерді (тұзды ерітінділер, лактулоздар) қабылдағанда осыған ұқсас клиникалық әсер байқалады.
4. Гипер- және –гипокинетикалық. Диареяның бұл түрінің негізі – ішектердің көтеріңкі немесе бәсең қимылы. Тітіркенген ішек синдромы бар науқастарда, невроздарда, эндокринді дискинезияларда және іш жүргізетін дәрілерді немесе антоцидті дәрілерді қолданғанда байқалады. Диареяның бұл түрінде нәжіс сұйық немесе ботқа тәрізді көбінесе аз мөлшерде болады.

 

 

Сонымен, жедел ішек инфекцияларында диареяның мына екі түрі маңызды: секреторлық және гиперэкссудативті.

 

 

ЖІИ кезіндегі ағзаның сусыздануы

 

   Диареяның (іш өту) нәтижесінде ағзада түрлі су - электролиттік баланстың бұзылуы сусыздану (дегидратация немесе эксикоз) ретінде белгіленеді. Су - электролиттік баланстың бұзылу сипатына байланысты изотоникалық, гипертоникалық және гипотоникалық болуы мүмкін. Әдетте, ересек адамдарда сусызданудың су мен электролиттердің тепе-тең жоғалуымен сипатталатын изотоникалық түрі байқалады. Сусызданудың гипертоникалық түрі судың көп мөлшерде жоғалуымен сипатталады.

 

ЖІИ кезінде сусызданудың дәрежелерін анықтаушы критерилер (В.И Покровский бойынша 1978).

 

Белгілері	I дәрежесі	II дәрежесі	III дәрежесі	IVдәрежесі
Дене салмағын жоғалту	3% дейін	4 – 6%	7 – 9%	9% жоғары

 

 

 

 

Клиникалық синдромдар

 

  Қандайда болмасы синдром  әр аурудың клиникалық суретін қалыптастырып, диагностикасын жеңілдетеді.

 

    Сондықтан, ЖІИ ішінде ерекше түрі бөлінеді – тағамдық улану, оның дәлелі ауруға дейінгі бірнеше сағат бұрын қабылданған белгілі бір өнімнің түрі ауруға тікелей байланысты болуы. Жедел гастрит синдромы эпигастрии аймағындағы ауырсынуымен, лоқсумен және қайталамалы құсумен, тіптен аз мөлшерде тамақ қабылданғанда осылардың күшеюмен сипатталады, бірақ диарея болмайды. Аурудың негізгі симптомдарын (температураның төмендеуі, жағдайының жақсаруы, құсудың тоқтауы) тез басу тіпті ең қарапайым жағдайда, бірақ дер уақытында (бірінші сағаттарында) дезинтоксикациялық көмек көрсету(асқазанды жуу) ТТИ көрсетеді.

 

Ащы ішектің зақымдалуы іштегі жайылған ауырсынумен, кейде кіндік және илеоцекальді аймақтардағы шаншумен және сұйық нәжіспен сипатталады. Энтерит синдромына және диареяның теріні зақымдаушы, қышқыл немесе жағымсыз иісті  және көбікті нәжіс сияқты белгілері тән.

 

 

Ересек адамдарда гастрит, гастроэнтерит және энтерит синдромдарының уланудың түрлі белгілерімен қосарласуы тағамдық улану ағымының вариаинттарына тән.

 

Іштің сол жақ мықын аймағында, яғни сигма тәрізді ішектің және тік ішектің проекциясында ауырсыну, тоқ ішектің дистальді бөлімінің яғни, жедел колит синдромын сипаттайды. Оған тік ішек аймағында төмен қарай тартып ауырсынумен және нәжіс шығаруға күшенумен сипатталатын тенезмдер тән. Нәжіс шығаруға күшенулердің үдеуінде нәжіс көлемі азаяды, нәжісте тоқ ішектің қабынуын айқын білдіретін,  көзге көрінетін патологиялық қоспалар (кілегей, ірің, сирек қан) болады. Ауырсыну күшейе түседі, әсіресе жалған күшенулермен сипатталатын тенезмалар. Осы кезде ішектен бөлінген кедей бөліністе нәжіс массалары болмайды, бірақ қан жолақтары бар кілегей жиынтығынан тұрады, бұрынғы дәрігерлер оны «тік ішектік түкірік» деп атаған.  Құрсақ ішке тартылған. Іштің сол жақ мықын аймағында тығыздалған, үлкейген және ауырсынатын  сигма тәрізді ішек оңай пальпацияланады. Кейде дистальді колит, ішек зақымданғанда жетекші немесе жалғыз синдром болуы мүмкін, мысалы: дизентерияның колиттік түрінде, бұл жағдайда айқын сусыздану тән емес.

 

 

   Қазіргі  уақыттағы диагностикалау әдістері

1. Копрологиялық.
2. Вирусологиялық әдіс – науқастардан вирустарды бөліп алу.
3. Экспресс әдіс – иммунофлюоресценциялық диагностика – қарапайым, тез, қолайлы люминисцентті микроскопия көмегімен.
4. Бактериологиялық әдіс.
5. Серологиялық реакциялар – КБР, ТЕГАР, РГГА.
6. ПЦР диагностика.

         

 

 

  Емдеу принциптері

 

Күтім. ЖІИ ауыратын науқастардың күтімінде санитарлы-гигиеналық және дезинфекция шараларды қатаң түрде қадағалауы керек, әсіресе көпшілік жерлерде. Үйдегі күтілетін науқастардың туысқандарына жоғарыда көрсетілген шараладың қатаң түрде қадағалауы керек екенін түсіндіру керек.

        Медбике науқастардың нәжістерінің сипатын, жиілігін, қоспалардың болуын және нәтижелерін ауру тарихына тіркеп отырады. Сонымен қатар, науқастарда сусыздану мүмкіндігі болғандықтан, диурездің көлемін анықтау керек. Стационарда жататын науқастарда сұйықтықтың жоғалуын анықтау үшін әрбір екі сағат сайын нәжіс көлемін, құсық массаларын және диурезді анықтайды. Нәжіс толық қалпына келгенше  наукас үлкен дәретке суднаға немесе жеке бас ыдысына баруы тиіс. Ауыр жағдайдағы науқастар судналармен қамтылуы тиіс. Медбике науқастың бөксе және артқы анус аймағының тазалығын қадағалау қажет, ол үшін әр дефекациядан кейін жылы сумен сабыдап жуып, сосын құрғатып сүрту керек. Ауыр халдегі  жиі диареямен науқастарда, артқы анус аймағында терісінің тез тітіркеніп мацерациялануын есте сақтау қажет.

 

     Емдеу принциптері:

 

Регидратационды терапия.

     ЖІИ қандайда болмасын клиникасында диареяның болуы регидратационды терапияны қажет етеді. Регидратационды терапия екі этапта жүреді: I этап – бастапқы жоғалтулардың орнын толтыру (біріншілік регидратация), II этап – аурудың созымалы жоғалтулардың орнын толтыру. Сусызданудың I және II дәрежелерінде, тіпті қайталамалы құсықта  глюкоза-электролиттік ерітінділермен ауыз арқылы (оралит, регидрон, глюкосолан) регидратация жасалуы қажет.

     

      Бірінші  этапты регидратация жасау үшін  ерітіндінің шамалы көлемі, шамалы  сусызданудың әрбір дәрежелеріне сәйкес келетін, клиникалық дәлелденген, дене салмағының белгілі жоғалту пайызы арқылы анықталады. Жоғалтылған сұйықтықтың мөлшерін мына формула арқылы есептелінеді:

   V ml/сағ = МхРх10,  V- мл/сағ ішіндегі ізделіп отырған  сұйықтықтың көлемі, М – кг  науқастың бастапқы дене салмағы, Р -  бастапқы дене салмағынан жоғалтқан % дене салмағы, 10 – пропорциональды коэффициенті.

    Бірінші этапты  регидратацияның ұзақтығы 4-6 сағ. Жалғасуы  мүмкін. Қүсудың қайталануында жағдайды қиындатып алмас үшін, науқас ерітіндіні көп мөлшерде ішпеу керек, керісінше аз порциялармен (20-30 мл.) 5-10 минут сайын қабылдау  қажет.

 

 

    Регидратацияның II этап-да созымалы жоғалтулардың орнын толтырады, әрбір 4-6 сағат сайын бақыланып отырылады. Осы уақытта глюкоза-электролиттік ерітінділермен жасыл шайды алмастырып қабылдауға болады. Регидратационды терапияны аяқтау үшін құсудың толы тоқтауы, нәжістін біраз сиреуі керек.

 

     Дезинтоксикационды терапия

 

Инфузионды дезинтоксикационды терапия ЖІИ орташа ауырлықтағы науқастарға, орташа ағымды жағдайларда көрсетілген, бірақ қосымша терапия ретінде.

  Аурудың бірінші сағаттарынан бастап 3-5 және бірнеше күндей  дезинтоксикационды терапияның негізгі компоненті энтеросорбенттер (энтеросгель, СУМС-1, полипефан, смекта және т.б.) болып табылады.

 

   Жедел ішек инфекцияларының этиотропты терапиясы

 

ЖІА – ның тек ауыр ағымында массивті және ұзақ антибактериальді терапия (фторхинолондар, антибиотиктер) және патогенетикалық заттарды қолданылады.

 

 

Ішектін микробиоценезін коррекциялаушы препараттарды бірнеше топтарға бөлуге болады. Көбінесе клиникада құрамында тірі микроорганизмдері бар – ішектің қалыпты микрофлорасы сияқты (монокультуралар және микроорганизмдер комплексі бифидо-және лактобактериалар) заттар қолданылады.