Рентген сәулелері

 Міне, рентген сәулелерінің  жіңішке шоғы арғы жағына фотопластина  орналастырылған кристалға бағытталған.  Нәтиже ең оптимистік үмітке  толық сай келеді. Түзудің бойымен  сәуле таратып тұрған ортадағы  үлкен дақпен қоса, сонын маңайында  белгілі тәртіппен орналасқан  ұсақ дақтар пайда болады. Бұл  ұсақ дақтардың пайда болуыкристалдың  реттелген құрылымындағы рентген  сәулелерінің дифракциясымен түсіндіріледі.

 Дифракциялық көріністі  зерттеу рентген сәулелерінің  толқын ұзындығын анықтауға мүмкіндік  береді. Ол ультракүлгін толқын  ұзындығынан қысқа және шамасы  жағынан атом өлшемдеріне тең  болып шықты.

 Рентген сәулелерінің  қолданылуы. Рентген сәулелері көптеген  өте маңызды практикалық қолдау  тапты. Медицинада олар аурудың  диагнозын дұрыс қою үшін, сондай-ақ, рак ауруын емдеу үшін қолданылады.

 Рентген сәулелерін  ғылыми зерттеуледе өте кең  түрде қолданылуда. Рентген сәулелері  кристалдар арқылы өткендегі  дифракциялық көрінісіне қарап,  кеңістікте атомдардың орналасу  реті – кристалдың құрылымын  анықтау мүмкіндігі туады. Органикалық  емес кристал заттар үшін мұны  орындау онша қиын болмады.  Алайда рентген – құрылымдық  анализ арқылы өте күрделі  органикалық қосылыстардың, белоктардың құрылысын түсіндіруге мүмкіндіктер бар. Атап айтқанда, он мыңдаған атомдардан құралған, гемоглобин молекуласынын құрылымы анықталған.

 Бұл жетістіктерге  сәулелерінің толқын ұзындықтарының  шағындығы нәтижесәнде қол жетті,  толқын ұзындығы жәрдемімен дұрысында  молекулалардың құрылымын көруге  болатындай еді. Көру деп отырғанымыз  сөзбе-сөз мағынада емес мұндағы  мәселе дифракциялық көріністі  анықтау, соның жәрдемімен көп  еңбектеніп, оны түсіндіре отырып, атомдардың кеңістікте орналасу  сипатын анықтауға болады.

 Рентген сәулелерінің  қолданылатын жерлерінің ішінен  рентгендік дефектоскопияны –  құймалардағы ақауларды, рельстердегі  сызаттарды табу, пісірілген жіктердің  сапасын анықтау т.б. әдісін  айта кетуге болады.

 Рентгендік дефектоскопия  бұйымдарда қуыс немесе бөгде  қосылыстар бар болса, рентген  сәулелерінің жұтылуы өзгеретініне  негізделген.

 Рентеген сәулелерінің  құрылысы. Қазіргі кезде рентген  сәулелерін шығарып алу үшін, рентген түтіктері деп аталатын  құрылғылар жасалған. Олардың конструкциясын  Рентген жасаған алғашқы аппараттардан  анағұрлым жақсы.

1-суретте электрондық  рентген түтігінің ықшамдалған  схемасы кескінделген. Катод 1 вольфрамнан жасалған қылсым, ол термо электрондық эмиссия есебінен электрондар шығарады. Цилиндр 3 электрондар ағынын фокустайды, сонан соң олар металл электродпен 2 (анодпен) соқтығысады. Осыдан рентген сәулелері туындайды. Анод пен катодтың арасындағы кернеу бірнеше ондаған киловатқа жетеді. Түтікте, толық вакуум жасалады; ондағы газдың қысымы 10-5 – 10-7мм сынақ бағанасына тең болады.

 Рентген сәулелерінің  толқын ұзындығы 10-9 м-ден 10-10дейіңгі  диапазонда болады.

 Қуатты рентген түтіктерінде  анод сумен салқындатылады, өйткені  электрондар тежелгенде көп мөлшерде  жылу бөлініп шығады. Электрондар энергиясынын 3 ғана пайдалы сәулеге айналады.

 Рентген сәулелерінің  толқын ұзындығы 10 м ден 10 дейінгі  диапазонда болады. Олардың өтімділігі  зор және медицинада, сондай-ақ  кристалдар мен күрделі органикалық  молекулалардың құрылымын зерттеу  үшін пайдаланылады.