Предиктивті медицина

С.Ж. Асфендияров атындағы

 Қазақ Ұлттық Медицина Университеті

 

       МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕНЕТИКА КАФЕДРАСЫ

 

СӨЖ

 

Предиктивті медицина

 

Орындаған: Айдралим Н.С.

Тобы: ЖМ 012-2қ

Тексерген: Альмухамбетова С.К.

 

ЖОСПАР

 

1. Предиктивті медицина, анықтамасы және мақсаты.

2. Адам геномы, оның ерекшеліктері.

3. Бейімділік гендері, оларды тестілеу.

4. Генетикалық паспорт және репродуктивті 

денсаулықтың генетикалық картасы.

5. Предиктивті медицинаның болашағы.

Предиктивті медицина,

анықтамасы және мақсаты.

 

Предиктивті сөзі латынның “praedico”- алдын ала айту,

 ескерту деген мағынаны   береді.

Предиктивті медицинаның негізін салушы Нобель сыйлығының

лауреаты Дж.Доссе,бұдан 25 жыл бұрын HLA генінің құрылымын анықтады. Бірақ қазіргі таңда мыңнан астам гендердің құрылымы анықталды.

Предиктивті медицинаның мақсаты- адамның әр түрлі тұқым қуалайтын

Ауруларға құштарлығын ертерек болжау арқылы сол ауруларды

болдырмау үшін  өз уақытында профилактикалық кешендер жүргізу,

Денсаулықты жақсарту, өмір ұзақтығы мен сапасын жақсарту.

 

Қазіргі таңда болжау медицинасы мен молекулалық диагностика

үлкен сұраныста. Молекулалық диагностика да адам геномының жеке

Құрылысы мен организмнің жеке зат алмасуы қарастырылады және ол

Кейбір аурулардың  дамуы мен патологиялық  процесстерді болжай алады.

Предиктивті медицина- адам ағзасындағы әр түрлі ауруларды сол ағза

Геномының әр түрлілігіне байланысты болжайтын молекулалық

Медицинаның Жаңа бағыты.

 

Дүниежүзілік тәжірибе бойынша әр түрлі

жаңа емдік-диагностикалық  жабдықтар, фармпрепараттарға

үлкен шығындарға қарамастан аурушаңдықтың орташа деңгейі өсуде.

Адам геномы, оның ерекшеліктері.

 

Адам геномында 46 хромосома бар, оның 44-і аутосомды,2-і жынысты.

Адам геномында 23 жұп хромосома бар екені белгілі. Әр хромосомада

Жүздеген гендер орналасқан.

Адам геномының негізгі ерекшелігі генде сақталған ақпарат генетикалық код арқылы ата анадан балаға беріледі

Адам геномына барлық факторлар әсер етеді,мәселен ата аналарының тамақтануы,эмоциялары,өмір салты.

Тағы бір ерекшелігі ол ата ананың генетикалық коды арғы тегі туралы ақпаратты да жеткізе алады.

 

    Адам геномының ерекшіліктері

Бейімділік гендері, оларды тестілеу.

 

Бейімділік гені -постнатальды кезеңде дамитын мутантты аллельдер. Бірақ кейбір қолайсыз жағдайларда бейімділік гені әр түрлі ауруларды туғызуы мүмкін. Моногенді аурулар құрылымдық гендегі мутациядан пайда болады, ал бейімділік гендерден пайда болатын аурулар мультифакторлы аурулар қатарына жатады және оның тууына тек қана генетикалық емес экзогенді факторлар да әсер етеді.

Бейімділік гендерді тестілеу арқылы аурудың пайда болу уақытын білу мүмкін емес, бірақ ағзаның ауруға құштарлығын, сыртқы орта факторларына, зат алмасу, дәрілер метаболизмінің әсерлерін көрсете алады.

Біздің әдеттеріміз, өмір салтымыз, тамақтануымыз және қимылдарымыз әрқайсымыздың генетикалық мүмкіндігімізге сәйкес келеді. Бейімділік гендерді тестілеу арқылы генетикалық мүмкіндігімізді түзету керек, керек еместігімізді біле аламыз. Бұл денсаулығымызды ұзақ жылдарға сақтауға мүмкіндік береді.

Генетикалық паспорт және репродуктивті

денсаулықтың генетикалық картасы.

 

Генетикалық тестілеудің маңызы предиктивті медицина бойынша маманның сол адамға оның геномы туралы толық ақпаратты бергенде шыңға жетеді.

 

Генетикалық паспорт- жеке адамның ДНҚ-сы туралы шифр түріндегі ақпарат. Болашақта генетикалық паспорт арқылы қол мөрі сияқты әр адам туралы ақпарат алса болады. Генетикалық паспорт құрамында ДНҚ құрылымының ерекшеліктері, тұқым қуалайтын, мультифакторлық ауруларға бейімі және ауруларды алдын алу шаралары жазылған.

 

Генетикалық картаның қолданылуы

 

 

Предиктивті медицинада қолданылуы

 

Дәрілік препараттардың оптималды таңдалынуы(фармакогенетика)

 

Тұқым қуалайтын аурулар диагностикасында

 

Жеке тамақтануды құрастыру

 

Жеке биоқоспалар мен косметиканы таңдау

 

Ішкі істер бөлімінің қажеттілігіне байланысты

Генетиканың деңгейінің дамуына байланысты қазіргі таңда ауру баланың туылуы, жүкті кезде,туу кездегі қиындықтарды жоқ қылса болады. Бұл процесс репродуктивті денсаулықтың генетикалық картасына байланысты. Бала тууды жоспарлайтын ата аналардың тексерілу комплексы генетикалық карта деп аталады.

Репродуктивті денсаулықтың генетикалық картасын құрастыру медико-генетикалық консультациядан басталады. Алдымен ата ананың кариотипі зерттеледі. Содан кейін гендер мутациясы зерттеледі. Предиктивті медицинада жүктіліктің 10 аптасында пренатальды диагностика жасауға болады.

 

Предиктивті медицинаның болашағы.

 

ДНҚ технологиялары медицина туралы көзқарасты толығымен өзгертетіні  анық. Жеке адамның геномы туралы ақпарат ауруға шалдығу мүмкіндігі мен оны емдеу шараларын қарастырады.

Шетелдің жеке меншік клиникаларында предиктивті медицина қолданылуда.

Болашақта әр адам өзінің геномының нуклеотидтік тізбегі туралы ақпаратты толығымен алады. Әрбір медициналық нұсқау генетикалық картадағы ерекшеліктерге негізделген болады.

Соңғы зерттеулерге жүгінсек, жаңа генетика, яғни предиктивті медицина арқылы біз өмірімізді 14 жылға соза аламыз, қартаю процессін бірнеше жылға тоқтата аламыз.

Ғалымдардың пайымдауы бойынша жақын арада қанның жалпы анализі генетикалық паспортпен толығымен алмасады.

Пайдалынған әдебиеттер

 

1. С.Баранов,Е.Баранова,Т.Иващенко “Геном человека и гены предраспложенности”

 

2. Спиридонов, Иванова  “Медицинская книга и медицинская литература”

 

3. Интернет желісі www.google.kz