Моноклонды антиденелерге сипаттама

 

                      

                                   ЖОСПАРЫ:

КІРІСПЕ

МОНОКЛОНДЫ  АНТИДЕНЕЛЕРГЕ СИПАТТАМА

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. МОНОКЛОНДЫ АНТИДЕНЕЛЕРДІ ТАНУШЫ ЖАСУШАЛАР
2. МОНОКЛОНДЫ АНТИДЕНЕЛЕРДІҢ ҚОЛДАНУ АЙМАҒЫ
3. ИММУНДЫ ТАЛДАУДЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ӘДІСТЕРІ

ҚОРЫТЫНДЫ

ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ  ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНІҢ ДӘРІГЕРЛЕРДІҢ  ТӘЖІРИБЕЛІК ҚЫЗМЕТІНДЕ ҚОЛДАНУЫ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Моноклонды  антиденелер Гибридом жасушаларымен  өндірілетін антиденелерді моноклонды антиденелер деп атайды. Олар жеке нәруыздарды қарсы бағытталған ( қарастырылатын жағдайда лейкоциттердің жасушалық мембранасының компоненттері) және тек осы нәруыздармен байланысқан антиденелер болып табылады. осындай антиденелермен белгіленген, мысалы, люминесцияланған бояғыштармен қамтамасыз етіледі. Егер қан этамшысы белгіленген антиденелермен байланыстырсақ, мысалы арнайы  Т – жасушалық нәруыздарға қарсы, тек Т –лимфациттер ғана жарқырау қабілетіне ие болады. Осындай жасушалардың санын люминесцентті микроп арқылы анықтауға болады. Осындай зерттеулерді автоматизациялау үшін – жасушалардың флуоресценттік анализаторы немесе ағымды цитофлуориметр деп аталатын арнайы құрал жасалған.

 

Г.Келлер  және У.Мильштейн деген ғалымдар біреуі – ісіктік (миеломды жасуша), екіншісі – қалыпты лимфоциттен тұратын, біріккен екі жасушадан алынған гибридті жасушаларды алу үшін әдістеме шығарған. Алынатын гибридті жасушалар қалыпты лимфоциттер (геномы тұрақтанбағанша, хромасоманың басқа бір бөлігі алғашқы бөліну кезіндегі жасушалар шығарып тасталады) хромосоманың  бір бөлігі ( сонымен қатар, қасиетін ) және ісік жасушалардан бір бөлігі болады. Тек қана шексіз бір бөліну қабілеті бар тұқым қуалаған жасушалар өседі. Шексіз бөлінетін жасушалар өз-өзін клондауға рұқсат етеді, яғни физикалық түрде бір-бірлеп жайғастырады (әрқайсысын жеке ыдысқа ) және бір жасушадан тараған ұрпақ- жасушалар клонын алады. Бұл жасушаларды гибридомдар деп атаған. Осы жасушаларда қалыпты лимфоциттердің өнімдері, көбінесе, антиденелердің биосинтезі жүреді.

Люминесцияны  қоздыратын күн сәулесі түскен жіңішке  капиллярлар арқылы жасушалар тоқтаусыз өтеді. Әрбір жарқырайтын жасуша арнайы детектер арқылы импульс ретінде тіркеледі.

Құрал автоматты  түрде хабарды өңдеп, гистограмма  ретінде – әртүрлі жарқырау қарқындығын  бар жасушалардың таралу графигінің нәтижелерін береді. Моноклонды  антиденелердің кең жиынтығын пайдалана отырып, қанда Т- (СД2+, СД3+) және В-лимфоциттердің санын ғана емес, сонымен қатар Т-лимфоциттер субпопуляцияларының Т-хелпердің және цитотоксикалық Т-лимфоциттердің (СД8+), НК – жасушалардың санын анықтауға болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 НЕГІЗГІ  БӨЛІМ

Бүгінгі күнде  барлық қолданылатын иммунологиялық зерттеу  әдістері жұқпалы аурулардың сатысын анықтау /жедел сатысын, вирустардың белсенді репликация сатысын,созылмалы сатысына ауысуы, созылмалы жұқпалардың өршуін, анық клиникалық симптоматикасы жоқ жасырын жұқпалы патологияны, бұрын жұқпамен ауырған нәтижесінде қан сарысуындағы IgG  деңгейінің динамикасыме, егуден кейінгі иммунитет және т.б. / ПТС берілген нәтижесі бойынша, ИФТ үшін пайдаланылады..

Қазіргі уақытта  әр түрлі антигендерге моноклонды антиденелердің көптеген түрлері шығарылған.

Әртүрлі жасушалық  рецепторларға арналған моноклонды антиденелер.

Антиген	Танушы жасушалар
CD 1	Кортикальды тимоциттер
CD 3, CD 2	Т – лимфоциттер
CD 4	Т – хелперлер, моноциттер
CD 5	Т – лимфоциттер  және В – лимфоциттер
CD 7	Т – жасушалар
CD 8	Т – супрессорлар\цитотоксикалық Т–лимфоциттер, NK-жасушалары
CD 10	Лимфобласттар
CD 11b	Комплементтің С3 компонентінің С3bі-рецепторы
CD 13	Ерте миелоидты  жасушалар
CD 14	Гранулоциттер, моноциттер
CD 15	Гранулоциттер
CD 16	NK-жасушалары, гранулоциттер, моноциттер
CD 17	Гранулоциттер, моноциттер, тромбоциттер
CD 18	Лейкоциттер
CD 20	В – лимфоциттер
CD 21	В – лимфоциттер
CD 22	В – лимфоциттер
CD 24	В – лимфоциттер, гранулоциттер
CD 25	Интерлейкин – 2 рецепторы
CD45RA	В – лимфоциттер, Т – лимфоциттер(40%), NK-жасушалары
CD 50	Лейкоциттер
CD 54 (ICAM-1)	Цитокинмен  белсендірілген эндотелий және т.б. жасушалар
CD 56 (N-CAM)	NK- жасушалары, кейбір Т–лимфоциттер
CD 71	Трансферрин рецепторы
CD 72	В – лимфоциттер
CD 95(FAS)	Апоптозға дайын  жасушалар маркері (FAS - рецептор)

 

Моноклонды антиденелердің қолдану аймағы әртүрлі болуы мүмкін, мысалы, қан нәруыздарына, гормондарға, арнайы антиген тіндеріне, мүшелерге, ісік және қалыпты жасушаларға, вирустарға, бактерияларға, паразиттерге, химиялық қосылыстарға және т.б қарсы антиденелер болуы мүмкін.

Иммундық талдау дегеніміз антигеннің антиденелермен әрекеттесуімен негізделген, ерігіш заттардың  сапалық және сандық анықтау әдістері ( яғни , иммуналогиялық талдау) . Түзілген антиген + антидене кешені. Алдын-ала антиденемен немесе антигенмен конъюгацияланған , арнайы белгілер арқылы анықталады.

Құралдар тек  қана көрмейді, сонымен бірге белгілердің  санын өлшейді. Белгілер ретінде, белгілі жағдайларда құрал немесе адамның көзі арқылы көрінетін заттар қолданылады. Оларға жататындар;

• Радионуклеоидтар, бұл жағдайда талдауды радиоиммундық деп атайды;
• Түсті немесе флюоресцентті өнімдерді түзу арқылы субстраттың айналуын катализациялайтын ферменттер. Осындай талдауды иммунды ферменттік деп атайды;
• Флюоресцентті немесе люминесцентті заттарға және т.б

Радиоиммундық талдау әдістері (РИТ) өткен ғасырдың 70-ші жылдары нда дайындалған. Бұл  әдістер сұйық ортада болатын, төменгі концентрацияда әртүрлі қосылыстардың, соның ішінде антиденелердің, антигендердің, цитокиндердің, рецепторлардыңерігіш түрінің, нәруызды және стероидтық гомондардың және т.б дәл санын анықтау үшін қажет.

РИТ жүйеге енгізілген, антигендерге қарсы арнайы антиденелердің шектелген санына, белгіленген антиген санымен бәсекелесу феноміне негізделген. Зеттелетін сұйықтықта анықталатын антиген көп болса, онда белгіленген антиген антиденелермен аз байланысады. Неғұрлым зеттелетін сұйықтықта анықталатын антиген саны көп болса, соғырлым аз мөлшерде белгіленген антиген антиденелермен байланысады және де көп мөлшерде ерітіндіде қалады.

Иммунды ферменттік талдау(ИФТ). Бұл әдіс , РИТ-тің қағидасына сәйкес негізделген, тек бұл кезде  радиоактивті белгілердің орнына ферметті қолданады. Осы ферменттің әсерінен, бояуы өзгерген субстраттың өзінде, серпіліске түскен белгіленген антидене немесе антигеннің саны анықталады. ИФТ- сынама жүйесінің антиденелері аналитикалық нысана ретінде А,М,Е иммуноглабулиндері, гормондар, тасымалдаушы құрылымдық нәруыздар, липопротеиндер, гликопротеиндер және көптеген басқа да жоғары молекулалық қосылыстар болып табылады.

Сезімталдығы  және арнайылығы бойынша РИТ және ИФТ ұқсас, себебі, осы көрсеикіштер белгілердің сапалығымен емес, антиденелермен мен антигендермен анықталады. Бірақ РТТ-қа қарағанда ИФТ кеңінен қолданылады, оның ыдырау кезеңі қысқа болады және реагенттерді айына бір рет жаңартып отыру қажет.

-сақтау және  тасымалдау кезеңі тұрақты

- РИТ- ға қарағанда  қауіпсіз. Ол үздіксіз сәулелендіреді, және оның радиациялық белсенділігі уақыт өте үздіксіз өзгереді, себебі нәруыздарды белгілеу кезінде радионулидті йод жиі қолданылады, оның ыдырау кезеңі қысқа болады және реагенттерді айына бір рет жаңартып отыру қажет;

-нәтижені субъективті  (микроскапия арқылы қана емес), аспап арқылы бақылау(фотометрия). Басқа иммуналогиялық әдістермен салыстырғанда, ИФТ –ды қолдана отырып, техника жағынан оңай және тура талдауын көрсетеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  ҚОРЫТЫНДЫ

Бүгінгі күнде  барлық қолданылатын иммунологиялық зерттеу әдістері дәрігерлердің тәжірибелік қызметінде қызмет етеді;

-дені сау  және науқас адамдарда иммунды  статусын нәтижесін анықтау үшін;

-науқастың иммундық  жүйенің зақымдалу деңгейін анықтау  үшін;

-келесі тексерулерге  дейін науқастың екіншілік иммундық тапшылық жағдайының себебін анықтау үшін;

-иммунитетті  реттентін терапияны жүргізу  қажеттілігін дәлелдеу үшін;

-иммунитетті  реттеу үрдісі кезінде зақымдалған  иммунологиялық параметрлердің  қалпына келтіруін бақылау үшін 

В – лимфоциттер -аллергиялық жағдайлардың дамуында этиологиялық фкаторларды анықтау дұрыс диагноз қою мақсатында және терапияда дұрыс емдеу тактикасын қолдану үшін;

-генетикалық  бөгдетекті тіндерді немесе мүшелерді  трансплантацияға дайындау және  кейін тұрақталуын, қызметін атқаруы бойынша иммунологиялық бақылау жүргізу, иммундық депрессиялық терапияны тағайындау үшін.

Соған байланысты, қазіргі уақытта әртүрлі аурулар  кезінде иммунитеттің жасушалық  және гуморальді звеносының иммунологиялық көрсеткіштерін, фагоцитоз, комплимент жүйелерінің қызметін, цитокиндердің деңгейін, сонымен бірге ИФТ, ПТС, ИФС, ТИФ, ЭНЗГ, РАСТ және басқа да әдістердіңжасушалық және гуморальді звеносының иммунологиялық көрсеткіштерін, фагоцитоз, комплимент жүйелерінің қызметін, цитокиндердің деңгейін, сонымен бірге ИФТ, ПТС, ИФС, ТИФ, ЭНЗГ, РАСТ және басқа да әдістердің нәтижелерін анықтау жүргізілуде. Міндетті түрде, иммунологиялық зеттеу әдістердің диапазоны кеңейеді және жаңарады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. ЖАЛПЫ ИММУНОЛОГИЯ Ә.Ә.ШОРТАНБАЕВ, С.В.ҚОЖАНОВА

АЛМАТЫ 2008 ЖЫЛ

2. ТРНСПЛАНТАЦИЯЛЫҚ ИММУНИТЕТ Г.Т. БАЛАПАНОВА, Ә.Ә. ШОРТАНБАЕВ АЛМАТЫ 2002 ЖЫЛ
3. ИММУНДЫҚ ЖҮЙЕНІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. АНТИГЕНДЕР. А.С. КАРАКУШИКОВА. АЛМАТЫ 2004 ЖЫЛ