Микроорганизмдердің морфологиясы және экологиясы

МАРАТ ОСПАНОВ атындағы БАТЫС ҚАЗАҚСТАН

МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫ

 

 

 

Пән: Микробиология

Мамандығы : Жалпы медицина

Курс : 2

Топ: 208 «а»

Реферат тақырыбы:  Микроорганизмдер генетикасы, хромосомадан тыс тұқым қуалау факторы: плазмидалар ,транспозандар , Is- реттіліктер

Орындау түрі: Реферат

 

 

Орындаған : Ермекбай . Т.

Тексерген : Мусабаева. С. Ж

Күні:_______________

Баға: _____________

 

 

 

Ақтөбе 2015

Жоспары :

1. Кіріспе
2. Микроорганизмдердің морфологиясы және экологиясы
3. Микроорганизмдардың генетикасы мен физиологиясы
4. Медициналық микробиология
5. Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                       

Микробтық жасуша – тұқым қуалаушылық және жаңа өңделулердің негізі ретінде. Тіршілік иесінің жасушалық және жасушалық емес формасының ұйымдасуы. Ядро құрылысы, оның тұқым қуалаушылықта атқаратын қызметі. Плазмидтер мен бактериалды хромасомалардың ұйымдасуының молекулярлық негіздері. Хромасомдардан тыс генетикалық детерминантаның сипаттамасы, олардың түрлері және қасиеттері. Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік туралы түсінік. Генотип және фенотип, геном туралы тусінік. Жасушалық метоболизмде гистондар және ДНҚ, РНҚ атқаратын қызметі. Мутация және рекомбинация (коньюгации, трансдукция и трансформация). Гендік ауытқушылықтың молекулярлық механизмі, генетикалық қадағалау. Мутагендер, олардың әсер ету механизмдерінің ерекшеліктерінің пайда болу классификациясы. Гендік инженерия. Селекция, генетикалық негіздері. Селекция. Эволюцияның генетикалық негіздері және популяция генетикасы, сұрыптау, өзгергіштік, реттілік. Микроорганизмдердің қоректенуі. Қоректену механизмі мен түрлері, қоректену элементтері, биосинтез процесіне кеткен шығын мен жетіспеушілігінің маңызы. Гетеро- және автотрофтар, ауксо- және прототрофтар; өсу факторлары (дәрумендер, аминоқышқылдары, нуклеопротеидтер, майлар және т.б.). Қоректік орталар: қарапайым және күрделі, қоректік орта құрамы, оларды қолдану. Құрамы, белгіленуі, консистенциясы бойынша қоректік орта классификациясы. Ажыратып-балау орталары, негізгі және элективтік. Қоректік ортаға қойылатын талаптар. Стерильдеу әдістері: физикалық факторлардың әсер етуі, ультра күлгін сәулелері, радиациялық сәуле шығару, автоклавтау. Микроорганизмдердің тыныс алуы, тыныс алу түрлері. Аэробты және анаэробты тыныс алу жолдары. Энергетикалық алмасудың физиологиясы: энергияберуші үрдістерді жасушалармен қолдануы, олардың тиімділігі және орта шарттарына тәуелділігі. Субстрат ассимиляциясының негізгі жолдары: ақуыздар, майлар, көмірсулар, амин қышқылдары, көмірсутектер, спирттер, органикалық қышқылдар, минералдық компоненттер. Гликолиз және ашу. Кребс циклы, цикл жүйесіндегі ферменттер белсенділігін қадағалау. Ферменттер, олардың микроорганизмдер тіршілігінде атқаратын рөлі. Ферменттердің химиялық құрамы, әсер ету механизмі бойынша классификациясы. Конституитивті және индуциябелді ферменттер, эндогендік және экзогендік ферменттер, олардың сипаттамасы. Биокатализ механизмінде белсенді ортаның химиялық табиғаты. Коферменттер және дәрумендер, ферменттердің қалыптасуында кофактор және металдардың рөлі. Жасушада ферменттердің жиналуы. Орта компоненттерінің микроб жасушасына тасымалдануы: белсенді тасымалдау, диффузия. Мембраналық потенциал. Биологиялық жүйелердегі редокс-потенциалдар. Заттардың мембрана арқылы ауысуы. Мембраналық теңдік. Дониандық теңесу. Ферменттерді инактивтеу, ферменттердің белсенділігіне сәйкес рH және температура. Өсінді ортасы мен микроб жасушасының қарым – қатынасы, микроорганизмдердің өсуі мен биосинтезіне физико – химиялық және сыртқы физикалық факторлардың әсер етуі.

Жойылу физиологиясы.

Құрылым мен қызмет байланысы. Функционалды цитология, дифференциация сұрақтары және оны тудыратын шарттар. Табиғаттағы элементтердің циклы және зат айналу туралы түсінік. Биосфера туралы ұғым. Микроорганизмдер топырақ өзгеруінің биохимиялық агенті. Микроорганизмдердің мұнай, торф, көмірге әсер ету шарттары.Микроорганизмдердің топырақ қалдықтарының органикалық деструкциясы және деполяризациясына қатысуы (ақуыздар, нуклеин қышқылдары, полисахаридтер, лигнин және т. б.), химиялық байланыстарды бұзу мүмкіндігі, ауылшаруашылық қалдықтары және тұрмыстық, органикалық синтез өнімдерін бұзу мүмкіндігі. Микроорганизмдердің халық шаруашылығында, ветеринария және медецинада қолданылуы.

Медициналық микробиологияның пәні, мақсаттары. Зерттеу нысандары мен әдістері. Дәрігердің тәжірибелік қызметіндегі маңыздылығы. Микробиологияның тарихи даму сатылары. Л.Пастер және оның мектебінің жұмыстары. Р. Кох және оның мектебінің жұмыстары. Олардың медициналық микробиологияда маңыздылығы. Фагоцитозды И.И. Мечников-тың ашуы. Иммунитететің гуморалдық факторларының ашылуы (П. Эрлих, Беринг Э.Р және т.б.). Адам организмінің микрофлорасы және патология мен қалыпты физиологиясы процестерінде атқаратын рөлі. Бактериялардың жүйесіндегі негізгі процестер. Токсономикалық категориялар. Критерия түрлері. Түр астылық категориялар. Бактериялар метаболизмі. Ферменттер. Микроорганизмдердің биохимиялық белсендігін тәжірибеде қолдану, бактериялардың қоректенуі. Бактериалдық жасушаға қоректік заттардың тасымалдану механизмі. Қоректену түрлері. Бактериялар арқылы субстраттың биологиялық қышқылдануының негізгі түрлері. Облигатты аэробтар және анаэробтар, факультативті анаэробтар, микроаэрофилдер. Бактериологиялық зерттеу әдістері. Таза өсінді және штамм туралы жалпы түсінік. Бактериялардың культуралдық қасиеттері. Бактериологиялық зерттеудің негізгі сатылары. Бактерияларды культивирлеудің негізгі принциптері. Бактериялардың қоректік қажеттілігі. Пищевые потребности бактерий. Паразитизм дәрежесі. Қоректік ортаға қойылатын талаптар. Қоректік орталар классификациясы. Бактериялардың патогендік факторлары. Бактериялардың токсиндері, табиғаты және қасиеттері. Риккетсиялар мен хламидия, вирустардың токсиндік заттары. Сыртқы физикалық факторлардың микроорганизмдерге әсер етуі. Стерилдеу. Стерилдеу әдістері және бағалау. Микробтардың организмге ену жолдары. Қоздырғыш тропизмі туралы түсінік. Ауру адам организміндегі вирустар мен токсиндер, бактериялардың таралуы. Септицемия, бактериемия, вирусемия. «Инфекция», «инфекциялық процесс», «инфекциялық ауру». Инфекциялық аурулардың пайда болу шарттары. Макро және микроорганизмдердің қарым-қатынас формалары. Жасуша ішілік паразитизм. Инфекция қоздырғышы ретінде микробтың алатын рөлі. Патогендік және вируленттік. Вируленттікті өлшеу бірліктері. Инфекциялық аурулардың даму динамикасы. Периодтар. Аурудың тоқтауы.. Микробты алып жүру. Рецидив. Инфекция формалары: экзогендік және эндогендік, ошақтық және генералданған моно- және аралас, екіншілік инфекция, суперинфекция.Спецификалық терапия және инфекциялық ауруларды алдын алу туралы түсінік. Вакцина түрлері. Вакциндік терапия и вакциндік профилактика. Серотерапия және серопрофилактика. Антитоксиндік, антимикробтық және антивирустық сарысулар және иммундыглобулиндер сипаттамасы. Оларды дайындау және титрлеу. Ана сүтіндегі иммунды глобулдер. Агглютинация реакциясы. Диагностикалық маңыздылығы және механизмі. Агглютининдеуші сарысулар, диагностикумдар. Пассивті гемаглютиация реакциясы (РПГА). Қолданылуы. Қою әдістері. Инградиентері. Преципитация реакциясы. Қою әдістері, тәжірибеде қолдануы. Антиденелер. Иммуноглобулиндер кластары. Оларға сипаттама. Антидене құрылымы. Толық емес антиденелер. Антидене түзілу механизмі. Межклеточная кооперация. Антидене өндіруші – жасушалар. Антидене түзілу динамикасы.Біріншілік және екіншілік иммундық жауап. Иммундық есте сақтау. Токсинді антитоксинмен бейтараптау реакциясы. Тәжірибеде қолданы-луы. Вирустарды бейтараптау реакциясы. Тәжірибеде қолданылуы. Реакцияны қою ерекшеліктері. Гемагглютинацияны тоқтату реакциясы. Қолданылуы. Қою әдістері. Реакция задержки гемадсорбцияны уақытша тоқтату реакциясы. Қолданылуы. Қою әдістері. Антигендердің негізгі белгілері. Экзогендік және эндогендік антигендер. Толық және толық емес антигендер. Антигендік сезімталдық. Детерминанттық топтың химиялық табиғаты. Бактериалдық жасушалардың антигендік құрылымы. Бактериалдық антигендердің сезімталдығы. Сероварлар және серотоптар туралы түсінік. Вирустардың антигендері. Вирусқа қарсы иммунитеттің факторлары. Антибиотиктер. Анықтамалар. Ашылу тарихы. Антибиотикті өндірушілер. Антибиотиктің негізгі топтары. Әсер ету спектрі. Антибиотиктердің микробқа қарсы механизмінің әсері. Вирусқа қарсы препараттар. Вирусқа қарсы әсер ету механизмі. Антибиотиктерге бактериялардың сезімталдығын анықтау әдістері. Қандағы және зәр құрамындағы антибиотикті анықтау әдістері. Антибиотиктердің әсер ету бірлігі. Алғашқы және пайда болған антибиотикке тұрақтылық. Олардың биохимиялық және генетикалық механизмдері. Дәрілік тұрақтылықты ұзарту жолдары. Стафилококтар. Стафилококтар түрлері, дифференцирлеуші белгілері. Патогендік факторлар және токсиндер. Стафилококтар тудыратын аурулар. Лабораторлық диагностика, спецификалық профилактика және терапия. Шигелдар. Қасиеттері. Патогендік факторлары. Классификациясы. Дизентерияның лабораторлық диагностикасы. Құтыру вирусы. Классификациясы. Қасиеттері. Жасуша ішіне енуі. Лабораторлық диагностика. Специфическалық профилактика. Жіті ішек инфекцияларының қоздырғыштары. Ішек дисбактериозы және оны коррекциялау. Эубиотиктер. Эшерихий сероварлары. Балалар мен үлкен адамдардағы эшерихиоз категориялары. Патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Газды анаэробды инфекция қоздырғыштары. Клостридия түрлері. Микробтардың түрлері, токсиндердің сипаттамасы. Клостридиялар экологиясы. Лабораторлық диагностика, спецификалық профилактика, терапия. Сальмонелдер. Жалпы сипаттамасы. Адам патологиясындағы рөлі. Сальмонеллдердің серологиялық классификациясы. Сальмонеллездің лабораторлық диагностика. Аденовирустар. Антигендер. Серегиндер. Лабораторлық диагностика. Арбовирустар. Сипаттамасы. Энцефалит кенесінің вирусы. Экологиясы. Лабораторлық диагностикасы. Специфическалық профилактикасы. Риккетсиялар. Қасиеттері және сипаттамасы. Бөртпелі тифтің қоздырғышы, спецификалық профилактикасы. Ку-лихорадканың қоздырғышы. Қасиеттері. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. Дерматомикоздар қоздырғышы. Сипаттамасы. Лабораторлық диагностикасы. Кандиданың ашытқы тәріздес саңырауқұлақтары. Дифференцирлеуші белгілері. Лабораторлық диагностикасы. Сібір жарасының қоздырғышы. Қасиеттері. Экологиясы. Патогенез факторлары. Сібір жарасының әр түрлі клиникалық формаларының лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактика, терапия. Микобактериялар.Жалпы сипаттамасы. Туберкулез қоздырғыштары. Лабораторлық диагностикасы, спецификалық профилактикасы. Микобактериоздардың қоздырғыштары. Лепра микобактериялары. Алапес қоздырғышының биологиялық ерекшеліктері . Лабораторлық диагностикасы. Вирустардың репродукциясы. Жасуша иесі мен вирустың қатынасуының негізгі сатылары. ДНҚ және РНҚ – сы бар вирустардың репродукция ерекшеліктері. Вирустарды культивирлеу әдістері. Ұлпа жасушаларының өсінділері. Вирустарды анықтау әдістері.Менингококктар. Менингококтар қасиеттері. Патогенезі. Менингококты инфекциялардың серологиялық топтары. Лабораторлық диагностикасы. Бордетеллдер.Қасиеттері және түрлері. Патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. Бактериялардың морфологиясы, ультрақұрылымы және химиялық құрамы. Тұрақты және тұрақты емес құрылымдық элементтер. Жасуша қабырғасының ерекшеліктері. Бактериялардың тинкториалдық қасиеттері.Жағындыны күрделі және қарапайым бояу әдістері. Бактериялды жасушаның жеке құрылымдарымен бояғыштардың әсерлесу механизмі. Құрсақ тифі мен паратифтің қоздырғышы. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. А және В гепатиттерінің вирустары. Классификациясы. Сипаттамасы. Берілу жолдары. Лабораторлық диагностикасы, спецификалық профилактиканың мәселелері. Патогенді және шартты-патогенді саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасы. Микоздардың қоздырғышы. Қарапайым герпестің вирустары. Серотиптер. Персистенциясы. Онкогендігі. Лабораторлық диагностика. Желді шешектің вирусы. Лабораторлық диагностикасы. Цитомегалии вирусы. Эпстайна-Барр вирусы. Пневмония стрептококтары. Серологиялық топтар, қасиеттері. Лабораторлық диагностикасы.

Спирохета, риккетсия, хламидия, микоплазма, актиномициттердің құрылымы және морфологиясы. Бояу әдістері..

Эшерихиялар. Ішек таяқшаларының физиологиялық рөлі. Санитарлық-көрсеткіштерінің маңыздылығы. Жіті ішек және іріңді қабыну аурулары этиологиясында атқаратын рөлі. Лабораторлық диагностикасы. Туляремия қоздырғышы. Сипаттамасы. Экология. Патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы. Гонококтар. Қасиеттері. Уретриттегі атқаратын рөлі. Жіті созылмалы гонореяның лабораторлық диагностикасы. Гоновакциналар. Грипп вирусы. Классификациясы. Антигендер. Өзгергіштік. Экология. Лабораторлық диагностикасы. Холера қоздырғыштары. Классификациясы. Қасиеттері. Патогендік факторлары. Холераның жедел және бактериологиялық лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактика, терапия. Саңырауқұлақтардың морфологиясы (зеңделген, ашытқы тәріздес). Өсіру әдістері. Қоректік орталар. Адам патологиясындағы рөлі. Вирустардың инфекциялық қасиеттері. Вирустық инфекциялардың ерекшеліктері. Вирусты инфекциялардың формалары. Дисбактериоз (дисбиоз). Оның пайда болуына әсер ететін факторлар.. Клостридии столбняка. Экология. Микроб қасиеттері, токсиндері және оның патогенетикалық әсерлері. Спецификалық профилактикасы столбняка, спецификалық терапиясы. Аллергия. Баяу типтегі гиперсезімталдылық. Анафилаксия. Анафилактикалық шоктың сенсибилизациялану механизмі. Десенсибилизации ұғымы. Сарысулық ауру механизмі. Иммуноглобулиндер және гетерогендік сарысуларды егу әдістері. Гиперсезімталдықтың айырмашылықтары. Тері-аллергиялық үлгінің диагностикалық маңыздылығы. Эпидемиологиялық паратита вирусы. Корь. Паротит және корьдің спецификалық профилактикасы. Адам организмінің микробтардан қорғануының спецификалық факторлары. Фагоцитоз. Фагоцитирлеуші жасушалар. Фагоцитоздың негізгі стадиялары және олардың сипаттамасы. Аяқталған және аяқталмаған фагоцитоз. Иерсинии. Оба қоздырғышы. Қасиеттері. Токсиннің патогендік факторлары. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы және терапия. Бруцеллалар. Қасиеттері. Бруцеллалар түрлері. Экология. Патогендік факторы. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы және терапия. Коринебактериялар. Дифтерия қоздырғыштары. Қасиеттері. Токсиннің сипаттамасы. Иммунитет. Оны анықтау әдістері. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактикасы, терапия. Адамның иммунодефицит вирусы (ВИЧ). Сипаттамасы. Лабораторлық диагностикасы. Терапия және спецификалық профилактикасы. Хламидия. Қасиеттері. Хламидиялар түрлері – адам организміндегі қоздырғыштары. Лабораторлық диагностикасы. Микоплазмалар. Сипаттамасы. Микоплазма – адам организміндегі қоздырғышы. Лабораторлық диагностикасы. Полиомиелит вирусы. Классификациясы. Сипаттамасы. Лабораторлық диагностикасы. Спецификалық профилактика.Сифилистің трепонемасы. Қасиеттері. Лабораторлық диагностика. Лабораторлық диагностика. Лептоспиралар. Классификациясы. Қасиеттері. Лабораторлық диагностика. Спецификалық профилактикасы.Вирустардың инфекциялық аурулары. Вирустық инфекциялардың ерекшеліктері. Вирусты инфекциялардың формалары. Бактериялардың гендік аппаратының ұцымдасуы. Гено- және фенотип. Оларды анықтау және сипаттамасы. Бактериялардың модификациясы және мутация, мутагенезі. Бактериялардың мутациясының түрлері. Холера қоздырғыштары. Классификациясы. Қасиеттері. Спецификалық профилактика, терапия. Саңырауқұлақтардың морфологиясы (зеңделген, ашытқы тәріздес). Өсіру әдістері. Қоректік орталар. Адам патологиясындағы рөлі

Микробтық жасуша

Микробтық жасуша – тұқым қуалаушылық және жаңа өңделулердің негізі ретінде. Тіршілік иесінің жасушалық және жасушалық емес формасының ұйымдасуы. Ядро құрылысы, оның тұқым қуалаушылықта атқаратын қызметі. Плазмидтер мен бактериалды хромасомалардың ұйымдасуының молекулярлық негіздері. Хромасомдардан тыс генетикалық детерминантаның сипаттамасы, олардың түрлері және қасиеттері. Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік туралы түсінік. Генотип және фенотип, геном туралы тусінік. Жасушалық метоболизмде гистондар және ДНҚ, РНҚ атқаратын қызметі. Мутация және рекомбинация (коньюгации, трансдукция и трансформация). Гендік ауытқушылықтың молекулярлық механизмі, генетикалық қадағалау. Мутагендер, олардың әсер ету механизмдерінің ерекшеліктерінің пайда болу классификациясы. Гендік инженерия. Селекция, генитикалық негіздері. Селекция. Эволюцияның генетикалық негіздері және популяция генетикасы, сұрыптау, өзгергіштік, реттілік. Микроорганизмдердің қоректенуі. Қоректену механизмі мен түрлері, қоректену элементтері, биосинтез процесіне кеткен шығын мен жетіспеушілігінің маңызы. Гетеро- және автотрофтар, ауксо- және прототрофтар; өсу факторлары (дәрумендер, аминоқышқылдары, нуклеопротеидтер, майлар және т.б.). Қоректік орталар: қарапайым және күрделі, қоректік орта құрамы, оларды қолдану. Құрамы, белгіленуі, консистенциясы бойынша қоректік орта классификациясы. Ажыратып-балау орталары, негізгі және элективтік. Қоректік ортаға қойылатын талаптар. Стерильдеу әдістері: физикалық факторлардың әсер етуі, ультра күлгін сәулелері, радиациялық сәуле шығару, автоклавтау. Микроорганизмдердің тыныс алуы, тыныс алу түрлері. Аэробты және анаэробты тыныс алу жолдары. Энергетикалық алмасудың физиологиясы: энергияберуші үрдістерді жасушалармен қолдануы, олардың тиімділігі және орта шарттарына тәуелділігі. Субстрат ассимиляциясының негізгі жолдары: ақуыздар, майлар, көмірсулар, амин қышқылдары, көмірсутектер, спирттер, органикалық қышқылдар, минералдық компоненттер. Гликолиз және ашу. Кребс циклы, цикл жүйесіндегі ферменттер белсенділігін қадағалау. Ферменттер, олардың микроорганизмдер тіршілігінде атқаратын рөлі. Ферменттердің химиялық құрамы, әсер ету механизмі бойынша классификациясы. Конституитивті және индуциябелді ферменттер, эндогендік және экзогендік ферменттер, олардың сипаттамасы. Биокатализ механизмінде белсенді ортаның химиялық табиғаты. Коферменттер және дәрумендер, ферменттердің қалыптасуында кофактор және металдардың рөлі. Жасушада ферменттердің жиналуы. Орта компоненттерінің микроб жасушасына тасымалдануы: белсенді тасымалдау, диффузия. Мембраналық потенциал. Биологиялық жүйелердегі редокс-потенциалдар. Заттардың мембрана арқылы ауысуы. Мембраналық теңдік. Дониандық теңесу. Ферменттерді инактивтеу, ферменттердің белсенділігіне сәйкес рH және температура. Өсінді ортасы мен микроб жасушасының қарым – қатынасы, микроорганизмдердің өсуі мен биосинтезіне физико – химиялық және сыртқы физикалық факторлардың әсер етуі.

Жойылу физиологиясы.

Құрылым мен қызмет байланысы. Функционалды цитология, дифференциация сұрақтары және оны тудыратын шарттар. Табиғаттағы элементтердің циклы және зат айналу туралы түсінік. Биосфера туралы ұғым. Микроорганизмдер топырақ өзгеруінің биохимиялық агенті. Микроорганизмдердің мұнай, торф, көмірге әсер ету шарттары.Микроорганизмдердің топырақ қалдықтарының органикалық деструкциясы және деполяризациясына қатысуы (ақуыздар, нуклеин қышқылдары, полисахаридтер, лигнин және т. б.), химиялық байланыстарды бұзу мүмкіндігі, ауылшаруашылық қалдықтары және тұрмыстық, органикалық синтез өнімдерін бұзу мүмкіндігі. Микроорганизмдердің халық шаруашылығында, ветеринария және медецинада қолданылуы.

Азот жиғыш бактериялар

— топырақты мекендеп, ауадағы молекульді азотты өзіне сіңіріп, оны тұзға айналдыратын бактериялар. Азот жиғыш бактерияға жататындар: топырақтағы азотобактер, түйнек бактериясы, топырақтағы анаэробты майқышқыл бактериясы.

Азотбактериялар – атмосферадағы азотты биологиялық жолмен топыраққа қайта сіңдіретін микроорганизмдердің бір тобы. Бұларды алғаш рет француз ғалымдары 1882 ж. М.Жоден, 1885 ж. М.Бертло анықтаған. 1893 ж. орыс ғалымы С.Н. Виноградский азот сіңіруші микроорганизмді таза күйінде бөліп алған, ал 1901 ж. Голландия ғалымы М.Бейеринк аэробты бактерияларды тапқан. А. 2 үлкен топқа бөлінеді: жоғ. сатыдағы өсімдіктердің тамырында түйнек түзетіндер (қ. Симбиоз); топырақта бос күйінде кездесетіндер. Қазіргі кезде соңғысының 30-дан астам түрі белгілі. А-дың пішіні таяқша тәрізді, ұзындығы 2 – 3 мкм, диам. 4 – 6 мкм. Сырты қабықшамен қоршалған. Кейде бұлардың сыртында қатты қалың қабығы (циста) болады. А-дың көпшілігі аэробты, яғни ауа бар жерде тіршілік етеді. Аммоний тұздарын, нитриттерді, нитраттарды, амин қышқылдарын қорек етеді. Ауадағы азотты бойына сіңіріп, оны өсімдік тамырларына қажет қосылыстарға айналдырады да, әр түрлі витаминдер, ауксиндер бөліп шығарып, өсімдіктің өсуін жақсартады. А-дың арасында спора түзетін бактериялар, яғни анаэробты бактериялар да кездеседі. Олардың ұзындығы 1,5 – 8 мкм. Бұлардың белсенділігі аэробты бактериялармен салыстырғанда төмендеу болады. Ауадағы молек. азоттың басқа хим. элементтермен әрекеттесуі А-дың жасушаларында ғана жүреді. Өсімдіктердің азотқа тапшылығын табиғи жолмен қамтамасыз ету үшін А-дан түрлі тыңайтқыштар алынады. Осы тыңайтқыштармен өсімдіктер тұқымын, ағаш қалемшелерін дәрілейді. Соның нәтижесінде өсімдіктер тез өсіп, өнімділігі артады.

Плазмидалар - клеткада автономиялуу хромосома менен байланышпаган туруктуу абалда жашоого жөндөмдүү генетикалык элементтер, тукум куучулуктун хромосомадан тышкаркы шарты. П. термини Дж. Ледерберг тарабынан 1952-ж. сунуш кылынган. Хромосома менен биригүүгө жөндөмдүү плазмиданы эписома деп аташат. П-га клеткалык органоиддердин (митохондриялар, пластидалар) генетикалык аппараты, ошондой эле алардын клеткаларынын тиричилиги үчүн абдан зарыл эмес чиркелүү топтору кирет. Бактериялык П. - шарттардын жетилиши (фертилдүүлүк) (F-шарты), колициногендик (Col-шарты), дары заттарына туруктуулук (R-шарты) шарттары, профагдар жана башка көбүрөөк изилденген. Мисалы, F-шарты, кээ бир Col жана R-шарттары клеткаларга конъюгация процессинде гендерди өткөрүп берүү жөндөмдүүлүгү ж-дө маалымат берет. Col - шарттары бактериоциндерди жаратат (продуциялайт), R - шарттары клетканы сульфаниламиддик препараттарга же антибиотиктерге туруктуулугун жогорулатат. Көпчүлүк П-дын молекулалык салмагы 106-108 барабар, ДНКнын эки тизмектүү шакек түрүндөгү молекуласы. Алар тирүү клеткаларда кеңири таралган ж-а генетикалык изилдөөлөрдө (өзгөчө генетикалык инженерияда чоочун ДНКларды ташуучу ар кандай молекулалардын негизги курамдык бөлүктөрү катары) көп колдонулат. П. аркылуу аныкталуучу бактериялардын дары препараттарына жою.