Өкпеде артық ауа жиналу (эмфизема) синдромы

 

 

 

 

Семей Мемлекеттік Медицина Университеті.

 

Тақырыбы: Өкпеде артық ауа жиналу (эмфизема) синдромы.

 

Семей – 2009 жыл.

 

 

 

 

1. Өкпеде артық ауа жиналу синдромының пайда болу себептері, даму механизмі.

 

2. Өкпеде артық ауа  жиналу синдромының клиникалық  көріністері.

 

3. Өкпеде артық ауа  жиналу синдромын зертханалық  – аспаптық диагностикалау. 

 

4. Өкпеде артық ауа  жиналу синдромының балалардағы  ерекшеліктері.

 

 

Жоспар:

 

 

 

 

Өкпе эмфиземасы ( гректің emphysao - ‘үрлеймін') — альвеолалар қабырғаларының деструктивті өзгерістерімен қатар жүретін терминальды бронхиолалардың ауа кеңістігінің патологиялық кеңеюімен сипатталатын тыныс жолдарының ауруы; өкпенең созылмалы спецификалық емес ауруларының жеке формаларының бірі.

 

 

 

 

Бұл синдромға келесі  өзгерістер тән:

• Өкпе тінінде патологиялық себеп-шарттарының әсер етуі: агрессивті улы аэрозольдардың енуі (темекі түтінінің) өкпенің микроциркуляциясын бұзады, мукополисахаридтерінің алмасуы бұзылады, өкпеде коллаген мен эластиннің α-1-антитрипсинінің туа біте жетіспеушілігі, протеазалар ингибиторлары, андрогендер-эстрогендер жүйесіндегі физиологиялық тепе-теңдік жойылады;
• Ұсақ бронхтар мен терминалды бронхиолалардың обструкциясы, альвеолалар ішінде қалдықты ауаның көбеюі (созылмалы обструктивті бронхит, ұзаққа созылған демікпе ауруы) немесе бронхиолалар мен альвеолаларға таралған қабыну үрдісі (созылмалы, жедел пневмония, туберкулездің кейбір түрлері, бронхоэктазиялық ауру және өкпенің профессионалды аурулары) бар аурулар
• Дем алу мен дем шығаруды реттейтін тыныс орталығының қызметінің бұзылыстары (мидың шайқалуы немесе зақымдануы) кезінде байқалады.

 

 

 

 

 

 

 

Эмфиземаның микроскопиялық  көрінісі

 

 

 

 

 

 

 

• Өкпенің созылмалы эмфиземасының даму механизмдеріне қарап біріншілік және екіншілік түрлерін, таралуы бойынша диффузды және жергілікті түрлерін ажыратады. Ацинустың морфологиялық өзгерістері бойынша эмфизема: панациноздық (ацинустың барлық бөлігінің біркелкі кеңеюі), центриациноздық (ацинустың ортасындағы респираторлық бронхиолалардың кеңеюі), периациноздық (ацинустың шеткі аймақтарының кеңеюі) және иррегулярлық (тыртық жанындағы) түрлерге бөлінеді.

 

 

 

 

 

 

 

        

 

Солардың ішінде α-1-антитрипсиннің орны ерекше. Қалыпты жағдайда лейкоциттердің, альвеолалық макрофагтардың, микроорганизмдердің белоктарды ыдырату мүмкіншіліктерін осы белок басып тастап отырады. Егер α-1-антитрипсин белсенділігі төмендегенде, белокты ыдыратушы ферменттер белсенділігі күшейіп, осы жердегі өкпе тінін, эластикалық талшықтарды, альвеола іргесін тікелей бұзады. Өкпе өзінің серпімділік қасиеттерін жоғалтып, альвеола іргесі жұқарады, сөйтіп альвеолалар көлемі үлкейіп, диффуздық эмфизема пайда болады. Морфологиясы бойынша ол панациноздық эмфиземаға жатады.

Екіншілік эмфизема негізінен обструктивті бронхит пен бронхиолитқа байланыст дамиды.

 

 

 

 

Патогенезі.

Қабыну ошақтарында эпителий  жасушаларының гиперсекрециясына  байланысты пайда болған шырышты  экссудат клапанды механизмнің  пайда болуына, яғни ауаның тек  бір жаққа (респираторлық бронхиолалар  жағына) қарай өтуіне себеп болады. Жиналған ауа альвеоланың, бүкіл  ацинустың кеңейіп ауамен толып  кетуіне, центроацинарлық эмфиземаның  дамуына соқтырады.

Центрациноздық эмфиземада  өкпенің жоғарғы екі бөлігі  зақымданады. Ацинустардың арасында  үлкен, ауамен толған, көпіршіктер  пайда болады. Өкпенің шеттері  және төменгі бір бөлігі өзгермеген.

 

 

 

 

Біріншілік эмфизема эмфиземаның жеке нозологиялық түрі, ол ешқандай басқа сырқаты жоқ өкпеде дамиды. Бұл өте сирек кездесетін патология. Оның туындау себептеріне өте зиянды аэрозольдардың және қоспалардың ауамен бірге өкпеге енуі, сурфактант қасиеттерінің өзгеруі, α-1-антитрипсиннің тапшылығы, протеаза-антипротеаза жүйесіндегі тепе-теңдіктің бұзылуы, шылым шегу жатады.

 

 

 

 

• Өкпелік көлемдер эмфиземада әртүрлі деңгейде өзгереді. Мысалы, қалдық көлем және функционалды қалдық сыйымдылық қалыпты көрсеткіштерден жоғары болады. Сондай-ақ өкпенің жалпы сыйымдылығы да жоғарылайды.Өкпенің тіршілік сыйымдылығы жиі төмен болады.

 

 

 

 

• Эмфиземада вентиляциялық-перфузионды бұзылыстар да байқалады. Вентиляция мен перфузияның тепе-теңдігінің бұзылуы артериальды қанның газдық құрамының бұзылуына әкеледі. Өкпеде вентиляция перфузиядан артатын учаскелер пайда болады, альвеолярлық өлі кеңістік арта түседі. Сонымен қатар перфузиясы артық және вентиляция жетіспейтін учаскелер де пайда болады, яғни альвеолярлы шунт.

 

 

 

 

Эмфиземада өкпелік гемодинамиканың бұзылуы қан ағымының тек регионарлы бұзылыстарымен шектеледі. Науқастарда анық білінбейтін немесе анық білінетін өкпелік гипертензия дамиды. Өкпе гипертензиясының негізгі патогенетикалық факторы, альвеолярлы гипоксияға жауап ретінде туындаған артериолалық вазоконстрикция болып табылады. Созылмалы гипоксия өкпелік вазоконстрикцияны ғана шақырмайды, сонымен қатар екіншілік эритроцитозды тудырады.

 

 

 

 

Аурудың өтуі және симптомдары.

Ентігу, бөшке тәрізді  кеуде клеткасы, оның тыныстық  экскурсиясының азаюы, қабырғааралықтардың  кеңеюі, бұғанаүсті аймақтардың  ісінуі, қорабтық  перкуторлы дыбыс, тыныстың әлсіреуі, жүректің салыстырмалы  тұйықтығы аумағының азаюы, диафрагманың  төмен тұруы және оның қозғалғыштығының  азаюы,рентгенограммада өкпе алаңдарының  мөлдірлігінің жоғарлауымен сипатталады. Біріншілік эмфиземаға екіншілік  эмфиземаға қарағанда, ауыр ентігу  тән. Осымен (жөтелсіз) ауру басталады. Науқастарда тыныштық жағдайдың  өзінде желдетілу көлемі ұлкен  болады, сондықтан олардың физикалық  күшке толеранттылығы өте төмен  болады.

 

 

 

 

Біріншілік эмфиземамен ауратын науқастар үшін «пысылдау» симптомы белгілі (дем шығарғанда ауыз саңылауын бетті үрлеумен жауып тастау), ол дем шығаруда бронхішілік қысымды жоғарлатып, сол арқылы желдетілу көлемінің үлкеюіне кедергі келтіретін ұсақ бронхтардың экспираторлы коллапсын азайту үшін қажет. Біріншілік эмфиземада екіншілік эмфиземаға қарағанда, қанның газдық құрамы аз бұзылған,цианоз аздау білінеді, желдетілудің күшеюі терминальды жағдайға дейін қанның оксигенациясын қанағаттанарлықтай ұстап тұрады, сондықтан науқастарда, екіншілік эмфиземаға тән компенсаторлы поли-глобулия болмайды. Біріншілік эмфиземада екіншілік эмфиземадағыдай созылмалы өкпелік жүрек дамымайды.

 

 

 

 

• Негізгі шағымдар-жөтел және ентігу. Жөтел құрғақ болуы мүмкін, бірақ шырышты- іріңді немесе іріңді қақырық бөлінумен бірге жүреді. Ентігу экспираторлы сипатта болады, дем алу қиындайды және ұзарады. 
    
  Қарап тексеру.
• Анық білінетін эмфиземада науқастың сыртқы түрі: мойны қысқа, бөшке немесе қоңырау тәрізді кеуде клеткасы, ішінің аздап салбырауы, акроцианоз байқалады. Кеуде омыртқасы аймағының кифозы тән 
  

 

 

 

 

 

 

 

Пальпация:

Дауыс дірілі екі жақтан  бірдей әлсірейді.

Перкуссия:

Жүректің абсолютті тұйықтығы  аумағының жоғалуға дейінгі азаюы  байқалады. Өкпенің барлық бетінде-қораптық  перкуторлы дыбыс. Өкпе ұшы жоғары  орналасқан, төменгі шекарасы төмен  түскен.

Аускультация:

Өкпенің барлық бетінен  әлсіз везикулярлы тыныс естіледі.

 

 

 

 

Эмфизема диагностикасы:

Бұл синдромның диагностикасы  үшін бөшке тәрізді кеуде клеткасының, қораптық перкуторлы дыбыстың  болуы, везикулярлық тыныстың әлсіреуінің  және бүкіл өкпе бетінің дауыстық  дірілдеуі анықтаушы мағына береді.

Қосымша зерттеу әдістері:

Эмфиземада тыныс жетіспеушілігінің  аралас түрі дамиды, сондықтан  өкпенің өмірлік сыйымдылығы  төмендейді, қалдық көлем жоғарылайды, пневмотахометрияның көрсеткіштері  төмендейді (дем шығару, аздап дем  алу қуаты)

 

 

 

 

Рентгенологиялық, біріншілік эмфиземаға өкпе алаңдарының мөлдірлігінің біркелкі артуы және өкпенің төменгі аймақтарында өкпе суретінің бірігуі,диафрагманың төмен тұруы тән. Екіншілік эмфиземада өкпенің төменгі аймақтарының мөлдірлігінің азаюы перибронхиалдық өзгерістерге байланысты болады, диафрагма орын ауыстырмауы мүмкін, себебі өкпенің жалпы көлемі соншалықты өзгермейді.

 

 

 

 

 

 

 

Өкпе эмфиземасының балалардағы  ерекшеліктері.

Өткір, генерализденген эмфиземада: қосымша бұлшық еттердің қатысуымен ентігу тән, периоральды цианоз. Кеуде клеткасы үлкейген. Тыныс алу шулы немесе сықыру тәрізді, тыныс шығару ұзарған. Үлкенірек балаларда-ортопноэ.

Созылмалы, генерализденген  эмфиземада: алғашқы клиникалық белгі физикалық күш түскенде, жөтелгенде күшейетін тыныштықтағы ентігу болады, жөтелу сирек, қақаһырық аз, әрең бөлінеді. Кеуде клеткасы бөшке тәрізді, төс үлкейіп шығып тұрады, иықтары көтерілген, мойыны қысқа болады. Жиі цианоз байқалады және «барабан таяқшалары» типті саусақтардың деформациясы байқалады. Мұндай балалар физикалық дамуда артта қалады.

Туа біткен лобарлы  эмфизема. Қыздарға қарағанда ұлдарда жиі кездеседі. Кішкене балаларда әлсіз ентігуден анық білінетін тыныс жеткіліксіздігіне дейін болатын симптом тән, шулы тыныс, құрғақ жөтел, тамақтандырғанда тұншығу ұстамалары тән.

 

 

 

 

 

 

 

Бронхөкпелік дисплазия  кезіндегі эмфизема. Тыныс жеткіліксіздігі, ентігу (минутына 80-100 рет), цианоз, тыныс шығарудың ұзаруы, құрғақ шулы, ұсақкөпіршікті сырылдар тән.

Бронхиолоэктатикалық эмфизема. Аурудың алғашқы белгілері 4-8 жаста пайда болады. Үнемі болатын ылғалды жөтел және анық білінетін тыныс жеткіліксіздігі тән. Саусақтар деформациясы болады. Аускультацияда ұсақ көпіршікті ылғалды сырылдар естіледі, демікпе ұстамалары болуы мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

ƏДЕБИЕТТЕР:

• Б.Н. Айтбембет  “Ішкі ағза ауруларының пропедевтикасы”
• Ж.Б. Ахметов “Патологиялық анатомия”
• www.google.ru
• www.mail.ru
• www.rambler.ru
• www.yandex.ru

 

 

 

 

 

назарларыңызға  РАХМЕТ!

Орындаған: Жанасбаева М

314-топ ЖМФ