Ежелгі Қазақстан медицинасы

Республикадағы күрделі эпидемиялық жағдайды ескере отырып, Халықденскомның санитарлық-эпидемиологиялық бөлімінің жұмысы жетекші болғанын мәлім. Бұл бөлімге республикадағы барлық санитарлық-эпидемияға қарсы шараларды жүргізу жүктелді.

Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігі және халық денсаулығын қорғау ісіндегі алғашқы сатылар

1991 жылғы Мәскеудегі  тамыз оқиғалары және Ресей, Белоруссия  және Украина лидерлерінің 1991 ж. беловеж келісімдеріне қол қоюы  КСРО тарихына нүкте қойды.

1991 ж. 1 желтоқсанында Қазақстанда  республика Президентін жалпыхалықтық  сайлау жүргізіліп, Нұрсұлтан Абішұлы Назарбаев сайланды. 1991 ж. 10 желтоқсанында Қазақ КСР-сы Қазақстан Республикасы атанды.

1991 ж. 16 желтоқсанында республики  Парламенті "О государственной  независимости Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі жөніндегі" Конституциялық Заңын қабылдады, ол 7 тарау және 18 баптан тұрады. Бұл күн - 16 желтоқсан – Тәуелсіздік Күні деп аталды.

Қазақстан тәуелсіздігі жарияланғаннан кейін экономиканың, сонымен қатар денсаулық сақтау аймағында өзгерістер жасауға кірісті. Денсаулық сақтау экономикасын реформалау келесі сатылардан өтті:

1)Тәуелсіз Қазақстан  өз бетінше мемлекеттік бюджетін  құра бастады, медицина мен денсаулық  сақтаудың дамуына кететін бірінші  кезектегі шығындар көлемін анықтау. 2) Мемлекеттік медицина жүйесі  сақталды, бірақ медицина мен денсаулық сақтауда жеке меншік қалыптасты (1993 жылдан).3) Республикадағы нарықтық экономиканы құру сұраныс нарығының, сонымен қатар ақылы медициналық қызмет түрлерімен қанығуымен жүрді.4) Медицина мен денсаулық сақтауды дамыту ісінде шет ел инвестициясын белсенді түрде қолдана бастады.

Бұл сатылардың әрбірі үдемелі қадам болды, бірақ бұрынғы жүйеден қалған объективті және субъективті себептерге байланысты айтарлықтай қиындықтармен жүріп отырды. Реформалар терең экономикалық күйзеліс және инфляция кезеңінде өтті, 1991-1995 жылдар аралығындағы экономикалық құлдырау 38,6% құрады. Тек 1997 жылға қарай экономикалық құлдырау, соның ішінде денсаулық сақтаудағы, тоқталып келесі жылдары экономикалық өрлеу байқалды.

    Қазақстанда ақылы медициналық қызмет Үкіметтің 1995 ж. қараша айының 6-шы жұлдызында қабылданған № 1460 «Денсаулық сақтау емдеу-профилактикалық мекемелерде ақылы медициналық және профилактикалық көмек көрсету тәртібі және ережесі туралы» қаулысына сәйкес көрсетіледі.                   

    Нарықтық қатынастар  дамуы денсаулық сақтаудың қаржылық  қорын көбейтуге нақты мүмкіншіліктер  туғызды да халық денсаулығын  қорғауға қаражат беруді тиімді  және кең көлемді іс-әрекет  ретінде қарауға негіз болды.

   Ресми мәліметтер бойынша, денсаулық сақтауға жұмсалған бюджеттік қаржы шығыны (млрд.тенге) 1998 ж. – 36,4 болды да, ішкі жалпы өнімнің (ІЖӨ - 2,1 %), 1999 ж. – 44,8 (ІЖӨ - 2,2 %) 2000 ж. 54,3 (ІЖӨ - 1,9 %), 2002 ж. – 70,8 (ІЖӨ - 1,9 %),  2003 ж. – 89,9 (ІЖӨ - 2,1 %) болды, ал адам басына шаққанда 1 жылда – 3449, 3406, 3629, 4812, 6037 тенгеге сәйкес болды.

   Қазақстан Республикасында  денсаулық сақтау жүйесінде 2003 ж. 3857 амбулаторлық-емханалық және 1023 ауруханалық мекемелер болды. Халықтың  дәрігерлермен қамтамассыз етілуі 10 мың адамға есептегенде 36,5, ал ауруханадағы төсектермен-76,8 болды.

   Қазақстандағы денсаулық  сақтауды Бүкіләлемдік Ұлттар  Ұйымы (БҰҰ)

1998 ж. мамырдың 18-ші жұлдызында ҚР. Президентінің «Қазақстан Республикасы  азаматтарының денсаулық жағдайларын  жақсартудағы алғашқы кезектегі шаралар туралы» жарлығы шықты, онда өте қиын эпидемиологиялық жағдайларды жеңу мақсатымен, медициналық қызмет көрсетуді түбегейлі жақсарту және олардың халыққа көрсетілетін көмегін көбейту, азаматтардың конституцияда белгіленген денсаулығын қорғау құқығын іске асыру үшін мынадай шаралар қабылдану бекітілді:

1. Бес жасқа дейінгі балалардың  жаппай иммунитетін нығайтуға  дереу     кірісетін болсын; 2. Жаңа туған сәбилерге Б вирустық  гепатитіне қарсы вакцина егу     бағдарламасын іске асыруға, ал  дерттену мейлінше көп тараған     аймақтарда-балаларға А вирустық гепатитіне қарсы вакцина егуге кіріссін;  3. 1998 жылы ішінде туберкулезге шалдыққан науқастарды Дүниежүзілік    денсаулық сақтау ұйымы ұсынған әдістеме бойынша емдеу бағдарламасын    енгізсін; 4. Жаңа туған сәбилердің жыл сайын иммунитетін нығайтумен толық     қамтылуын қамтамасыз етсін; 5. Осы мақсаттарға арнап қажетті қаражат бөлінуін көздейтін болсын;

   Осы жарлықпен ҚР Үкіметіне  «Халық денсаулығы» атты мемлекеттік  бағдарламаны жасау міндеттелді. 1998 ж. қараша айының 16 жұлдызында Қ.Р.Президентінің жарлығымен бұл бағдарлама бекітілді.  

1994 ж. қазан айының 5 жұлдызында  ҚР «ЖИТС ауруының алдын алу  туралы».

      1997 ж. 16 сәуірде «Психиатриялық  көмек және оны көрсетуде азаматтардың  құқығына кепілдіктер туралы».

     1998 ж. 23 сәуірде «Халықтың  радиациялық қауіпсіздігі туралы».

     1999 ж. желтоқсанның 2-де  «Спорт және дене шынықтыру  мәдениеті туралы», 1999 ж. желтоқсанның 10-да «Түбүркулездің жұқпалы түрімен  ауырғандарды еріксіз емдеу туралы», 2002 ж. мамырдың 27-де «Нашақорлық ауруларымен ауырғандарды медициналық-әлеуметтік оңалату туралы»,

2002 ж. 10-ші шілдеде «Темекі шегуді  шектеу және оның алдын алу  туралы», 2002 ж. 4-ші желтоқсанда «Халықтың  санитарлық салауаттылығы туралы», 2003 ж. «Денсаулық сақтау жүйесі туралы» заңдар қабылданды.

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                    Қорытынды

Деннің саулығын мемлекеттің ең жоғарғы ұлттың приоритеті деп қабылдау қазіргі Қазақстан Республикасының Президентінің және Үкіметтің қолдауын табуда.

    Денсаулық сақтау жүйесінің  болашақта дамуы ҚР Президентінің  Қазақстан Халқына «Бәсекелікке  қабілетті Қазақстанға, бәсекеге  қабілетті экономикаға, бәсекелікке  қабілетті ұлтқа» атты Жолдауында белгіленген  (Астана, 2004 ж. наурыздың 19-ы). 

• Денсаулық сақтау.

   Денсаулық сақтауда қойылған  мақсаттарға сәйкес күрделі және  жүйелі өзгерістер жүргізілуі  талап етілген.

   Ең алдымен осы саладағы  реформалар тұжырымдамасын нақты  түсіну қажет.

Өткен жылдары біз кеңестік, корпоративтік-мемлекеттік басқару мен қаржыландырудан бас тарттық, бірақ батыстық денсаулық сақтауға тән жекеменшік сақтандыру медицинасына ауыса алмадық.

   Мүмкін ол жақсы да  шығар, себебі әр мемлекеттерде  ол жүйенің де кемшіліктері күннен-күнге көп айқындалуда. 

   Онда бізге бұл бағытқа  бет алу неге керек?

   Біздің еліміздегі тәжірибеміз көрсетуде денсаулық сақтауда алым-сатым көбейген сайын дәрігердің қызметке ынталануында өзгерістер пайда болады; ол аурулар санының көбеюін оның нәтижесінде ақылы қызметтің өсуін тілейді.

   Сондықтан біздің мемлекетімізде денсаулық сақтау ортақ жауапкершілікте болуы керек: онда мемлекеттің және әр адам өзінің денсаулығына өзі жауапкер болуы көзделеді.

   Мемлекет ең аз мөлшерде стандартқа сәйкес кепілді, тегін медициналық көмек көрсетуі керек. Ал одан тыс медициналық қызметтің бәрі әр адам өзі немесе ерікті медициналық сақтандыру арқылы қамтамасыз етіледі.

   Мемлекеттік медициналық  көмек кеңестіктің өзінде жекеменшік  қызметтен бөлек болу керек: заң бойынша мемлекеттік медициналық мекемелерде ешқандай жекеменшік кабинеттер ашылмауы керек.

2005-2010 жылдарға ҚР денсаулық  сақтауды реформалау және дамыту  Мемлекеттік бағдарламасы. "Қазақстан - 2030" Президент Жолдауында маңызды міндеттердің бірі болып экономикалық өркендеуді және халықтың әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету табылады.Сондықтан 2010 жылға дейінгі медицина мен денсаулық сақтаудың дамытудың негізгі бағыттары мыналар:

- Қазақстанның денсаулық сақтау  экономикасын дамыту, алдағы уақытта да халықаралық инвестицияларды тарту;

- ауылдық денсаулық сақтау жүйесін  инновациялық дамыту, әлеуметтік  инфрақұрылымды дамыту;

- Қазақстанның экологиялық  проблемаларын шешу, халықтың санитарлық-эпемиологиялық  салауаттылығын және радиациялық  қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

- Ана мен баланың  денсаулығын қорғау құқығын сақтау  және кеңейту. әйелдерге әлеуметтік-экономикалық  жеңілдіктер жүйесін және жәрдемақыны  жоғарылату.

- Халықты білікті медициналық  көмекпен қамтамасыз ету көрсеткіштерін  арттыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Аканов А.А., Девятко В.Н., Кульжанов М.К. Общественное здравоохранение в Казахстане: концепция, проблемы и перспективы. – Алматы, 2001.– 100 с.

2. Камалиев М.А., Бигалиева Р.К., Хабиева Т.Х. История народной медицины и общественного здравоохранения Казахстана. – Алматы, 2004. – 173 с.

3.  Самарин Р.И. Очерки истории здравоохранения Казахстана. – Алма-Ата, 1958. – 164 с.

4. Жакупова М.А. Эвакогоспитали Казахстана в годы Великой Отечественной войны. –              Алма-Ата, 1985. – 120 с. 

5. Шарманов Т.Ш. Алматинский рубеж мирового здравоохранения (от Алматы к новому тысячелетию человеческого развития). – Алматы-Вашингтон-Женева, 2008. – 184 с.