Жаңа туристік өнім

. КІРІСПЕ

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. ЖАҢА ТУРИСТІК ӨНІМДІ ӘЗІРЛЕУДІҢ  НЕГІЗГІ САТЫЛАРЫ:

- ИДЕЯ ІЗДЕУ

- ИДЕЯНЫ ІРІКТЕУ

- ӨНІМНІҢ МӘНІН АШУ ЖӘНЕ ОНЫ  ТЕКСЕРУ

- МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ

- МАРКЕТИНГТІК МҮМКІНДІКТЕРДІ  ТАЛДАУ

- ТУРИСТІК ӨНІМДІ ӘЗІРЛЕУ

- ӨНІМДІ РЫНОК ЖАҒДАЙЫНДА СЫНАҚТАН  ӨТКІЗУ

2. ЖАҢА ТУРИСТІК ӨНІМДІ НАРЫКҚА  ШЫҒАРУ

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ

Туристік  нарық  жағдайындағы жаңа өнім ұйымдастырылуы келесі факторларға тәуелді:

Ішкі фактор - тәуекелділіктің тұрақты функционалдығы мен бөліну жағдайы.

Сыртқы фактор – ғылыми-техникалық прогресс,сыртқы орта жағдайына кез келген уақытта төтеп беру,нарық жағдайының өзгеруі және бәсекелестік қарым-қатынас.

Творчестволық ізденіс пен коммерциялық бағалау нәтижесінде жаңа өнім пайда болады. Маркетингте жаңа өнім термині тереңдікте жатыр, себебі өнім бірнеше обьектіге байланысты болады, мысалы, қажеттілік-тұтынушы-өнім-нарық. Кезектегідей жаңа өнім  болуы мүмкін:

• Жаңа қажеттілікті қанағаттандыру үшін,
• Жаңа тұтынушымен қарым-қатынас үшін,
• Қазіргі жағдайдағы өнім үшін,
• Жаңа нарыққа ену үшін.
• Жаңа өнімнің құрастырылып, нарыққа енгізілуі мағыналы тәуекелділікті қажет етеді. Дұрыс емес идея арқасындағы  құрастырылған өнім туристік индустрияда 50-90% шығындалады.
• Олай болудың себептері: нарық талаптарын дұрыс бағаламау, позиция ұстаудағы қателік, өнім жайғастырудағы саясаттың дұрыс жүргізілмеуі, жоғары баға, бәсекелестіктің күшті болуы, өнімнің аяғына дейін өндірілмеуі.
• Жаңа туристік өнімді әзірлеудің негізгі кезеңдері:
• 1. Идея іздеу
• 2.Идеяны іріктеу
• 3. Өнімнің мәнін ашу және оны тексеру
• 4. Маркетинг стратегиясын әзірлеу
• 5. Маркетингтік мүмкіндіктерді талдау
• 6. Туристік өнімді әзірлеу
• 7. Өнімді нарық жағдайында сынақтан өткізу

Жаңа өнімді құрастырудың негізгі кезеңдері

Маркетингте жаңа туристік өнімді әзірлеудің бірнеше сатыдан тұратын белгілері бар.

Жаңа туристік өнімді әзірлеу идея іздеуден басталады. Ол кездейсоқ емес, керісінше жүйелі түрде жүргізіліп отыруы тиіс. Әйтпесе, фирма тапқан ондаған идеяның басым бөлігі оның қызмет ерекшелігіне сай келмеуі мүмкін. Фирма негізінен қандай өнімдер мен қай рынокқа ден қою керектігін анықтап алу қажет. Жаңа дүние арқылы қандай мақсатқа қол жеткізбек: ол қолма-қол ақшаны көптеп тапқысы келе ме, әлде рыноктың белгілі бір бөлігінде рыноктың белгілі бір бөлігінде негізгі рөлге ие болуды қалай ма, болмаса өзге мақсаттары бар ма? Осы жағын нақтылап алған жөн.

Жаңа дүние жасауға қажетті тамаша идеяның көздері жетіп артылады. Мұндай идеяларды тұтынушылардың сұранысы арқылы таба аламыз.

Мәселен, тұтынушылардың қажеттіліктерін, клиентура сауалнамасын жүргізу, келіп түскен арыз-шағымдарды топпен бірге талқылау арқылы бақылап отыруға болады.

Идеяның тағы бір көзі – ғалымдар. Олар қолданыстағы туристік өнімнің жетілдірілген түрін немесе жаңадан түп нұсқа өнім жасап шығаруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар туристік фирма бәсекелестердің тауарларын үнемі бақылауда ұстап, олардың ішіндегі сатып алушылар үшін ең өтімдісін анықтап отырғаны дұрыс. Клиенттермен үнемі байланыста жүретін фирма қызметкерлері де жақсы идеялардың тағы бір көзі қызметін атқара алады.

ІІ) Алайда идея қанша көп болғанымен олар іріктеуді қажет етеді. Және іріктеу кезінде ең маңыздыларына ден қойған жөн. Әрбір идея ұсынылып отырған өнімнің клиенттер сұранысына сәйкестігі ғана емес, оның қажетті табыс деңгейін қамтамасыз ету мүмкіндігіне және туристік кәсіпорынның маркетингтік стратегиясын жүргізуге тигізген көмегі арқылы өлшенеді. Мәселен жаңа өнім туралы идеяларды «қызмет түрінің фирма мен клиентке қажеттілігінің көрсеткіші» матрицасын қолдану арқылы іске асыруға болады. Матрица «қызмет түрінің фирма мен клиенттерге қажеттілігінің көрсеткіші». Матрицаның жоғарғы сол жақ бөлігінде орналасқан өнімдер тартымды деп саналады. Ал оң жақтағы төменгі бөлігіндегі өнімдерді ысырып қою қажет.

ІІІ) Өнімнің өзіндік мәнін ашу және оны тексеру дегеніміз туристік кәсіпорын жұмысындағы маңызды сәттің бірі болып табылады. Өнім идеясы мен оның астарының арасындағы айырмашылықты бөліп алудың маңызы зор.

Өнім идеясы – фирманың нарыққа ұсына алатын келешек өнімі туралы жалпы ұғым.

Өнімнің мәні – идеяның пысықталған нұсқасы, оны тұтынушылар үшін маңызды түсініктер жазылады

Идеяның мәнін ашуда оның туристік фирма үшін тиімділігі мен ұсынылып отырған нұсқа туралы жалпы рынок клиенттерінің пікірін білу әдістері қолданылады. Клиенттер арасында жүргізілген сауалнама нәтижесіне қарап келешек өнімнің даму перспективасы мен ықтимал сату көлемін болжап білуге болады.

Туристік өнім нарықтық төмен бағаға жоғарлы деңгейлі қызмет көрсетумен ғана емес, ұсыныстың дара сипаты мен аталған туристік өнімнің өзіндік қайталанбас келбеті арқылы да бағаланады

Мәселен, француздың «APSARA» агенттігі музыкалық, тарихи, археологиялық сынды ерекше турды ұйымдастырумен айналысады. Оның бағдарламаларының негізгісі – мұз жарғыш кемелермен Антарктидаға және Арктикаға апару.

Антарктидаға алғашқы круиз 1989 жылы ұйымдастырылды. 1996 жылы авантюристер ресейлік «Капитан Хлебников» мұз жарғышымен мұз тауларға аттанған болатын. 80-ші жылдардың басында Францияда жасалған кемедегі қауіпсіздік, гигиена мен жайлылық деңгейі әлемдегі ең қатал деген талаптарға сәйкес келеді. Онда шомылатын бөлмелері бар каюталар орналасқан. Кеме бортында – сауна, жылытылатын бассейн, гимнастика залы, конференц-зал, спутниктік байланыс бар. Австрия аспаздары круиз бойына Еуропаның тамаша тағамдарын әзірледі. Үй күтушілері мен даяшылары – орыстар болса, дәрігері еуропалық немесе американдық білікті мамандардан таңдалған. Мұз жарғыш кішігірім катерлермен және екі ұшақпен жабдықталған. Бұл айрықша әсер алғысы келген саяхатшыларға арналған бірегей дүниелер еді.

Саяхатта 1 ай бойы Антарктида жарты аралында тұру мүмкіндігі қаралған. Туристер итбалықтар мен моржтардың, 100 мың пиннгвин мекендейтін Разочарование аралының мұз тауларындағы тіршілікті тамашалайды. Сонымен қатар туристер 1700 м биіктіктен түсіп тұрған орасан зор мұз таяқшаларынан тұратын Петр аралдарын, кэмпбелл және окленд аралдарын аралады. Осылайша француз агенттігі тіпті соны, мүлдем өзгеше туристік өнім жасап шықты. Бәсекелестерінің бұлай қайталануы оңайға соқпайды.

Өнімнің ең үздік деген мәні таңдап алынғаннан кейін маркетингтік стратегия дайындауға кірісуге болады. Ол жаңа өнімді рынокқа шығаруға арналған нақты шаралар туралы түсінік беруі тиіс.

Ең алдымен маркетингтік стратегияда мақсатты рынокты жан-жақты талдау жасалынып, осы өнімді сатып алғысы келетін нақты клиенттер тобы анықталуы тиіс. Мақсатты рынокқа қатысты сараптама жүргізу жақын арадағы сатылатын өнім көлемі мен түсетін табыс мөлшерін болжап білу ғана емес, аталған қызмет түрін дамыту келешегін үйрену үшін де аса қажет. Сонымен қатар стратегияда өнімнің бағасы, құрылымы, шығындар мен маркетингке кететін шығындар үлесі қамтылуы тиіс.

Ең алдымен маркетингтік стратегияда мақсатты нарыққа жан-жақты талдау жасалынып, осы өнімді сатып алғысы келетін нақты клиенттер тобы анықталуы тиіс. Мақсатты рынокқа қатысты сараптама жүргізу жақын арадағы сатылатын өнім көлемі мен түсетін табыс мөлшерін болжап білу ғана емес, аталған қызмет түрін дамыту келешегін үйрену үшін де аса қажет. Сонымен қатар стратегияда өнімнің бағасы, құрылымы, шығындар мен маркетингке кететін шығындар үлесі қамтылуы тиіс.

Жаңа туристік өнімді әзірлеудің келесі сатысы – маркетингтік мүмкіндіктерді сараптау болып табылады. Оларды негізгі үш бағыт бойынша талдаған дұрыс:

• Жаңа өнім арқылы ашылатын рыноктық мүмкіндіктерін талдау
• Туристік кәсіпорынның мүмкіндіктерін талдау
• Қолда бар перспективаны кәсіпорын мақсаттарымен салыстыру

Егер маркетинтік мүмкіндіктердің осы құрамдас бөліктерін талдау сәтті шықса өнімді дайындауға кірісе беруге болады.

Туристік өнімді әзірлеу – жаңа ұсыныс әзірлеудегі ең жауапты кезең. Бұл сатыда өнім өзегі барынша бәсекеге қабілетті болуы тиіс. Негізгі мәселе – қызмет түрінің өнім мәнінде көрсетілген сипаттамаларға сәйкес келуіне қол жеткізу болып табылады. Сонда ғана жаңа өнімді клиенттер жақсы қабылдайды.

Жаңа туристік өнімді әзірлеу барысында ұсынысты дұрыс жинақтай білу қажет.

Қажеттіліктері бір-біріне ұқсас келетін мақсатты топтар үшін олардың барған жерде қоятын талаптарын барынша толық қанағаттандыруға мүмкіндік беретін туристік тауар мен қызмет түрлері таңдап алынады. Осындай қызметтер «пакетін» дұрыс жинақтау туристтің таңдауын жеңілдетіп, саяхат алдында қайда демалуға бара жатқанын анықтап береді.

• Кешенді туристік ұсыныстар құрамы мынадай болуы мүмкін. Мәселен:
• Қысқы демалысты ұйымдастырған жағдайда – курортқа
• дейін баратын көлік (ұшақ пен автобус), отельде тұру, тамақтану, экскурсиялық қызмет, лифт абонементі, шаңғы тебуге үйрету қызметі. Сонымен қатар турлар құны да әр түрлі болады. Мәселен, Австрия турының бағасы клиент таңдап алған курорттың елдің қай бөлігінде орналасқанына байланысты анықталады. Бағаның өсу принципі мынадай: курорт Батысқа қанша қашық болса, сонша қымбатқа түседі.
• Демалыс емделу мақсатында ұйымдастырылған болса негізгі туристік қызмет түрлеріне қоса, диагнозын анықтап, ем-дом жасау үшін науқасты бастапқы тексеруден өткізу, дәрігердің көрсетпелеріне сәйкес күнделікті медициналық қызмет көрсету, дәрі-дәрмек жеткізіп беру, жалпы сауықтыру жаттығуларын өткізетін ғимараттарға кіру, дәрігердің қорытынды тексеруі және т.б;
• Теңіз курорттарындағы демалыс – бірнеше экскурсияларға қатысу, фольклорлық және өзге де шараларға қатысу, жол көрсеткіш, сувенир, курорт карточкаларын беру және т.б;
• Спорттық мақсаттағы туристік турлар – спорттық ғимараттар қызметі пайдалану абонементі және клиент таңдап алған қызмет түрлерін көрсету.
• Кешенді қызмет көрсету туристердің бос уақытын тиімді пайдалануына және жоспар құруына, нарықтағы баға деңгейіне қарай бағыт алуына мүмкіндік береді. Бұл туристік өнімді пайдаланушылар санын сөзсіз арттырады.
• Өнімді рыноктық жағдайларда сынақтан өткізу дегеніміз оның эксперимент түрінде енгізілуін білдіреді. Ол жарнамалық тегін (немесе жеңілдікпен) круиздермен және автобус саяхатымен бірге жүргізілуі мүмкін. Туристік өнімнің сапасын іс жүзінде тексеріп көру оның бағасының қол жетімділігін тексеру тұрғысынан алып қарағанда сынақ кезеңінің маңызы зор.
• Рыноктық сынақ жақсы нәтиже берген жағдайда туристік кәсіпорын туристік өнімді коммерциялық негізде рынокқа шығару туралы шешім қабылдайды
• Жаңа туристік өнімді нарыққа шығару
• Жаңа өнімді жасап қана қоймай оның нарық пен әлеуетті сатып алушылар тарапынан қабылдауын қамтамасыз ету қажет. Осы жерде мынадай маңызды сұрақ туындайды: өнімді қашан іске қосу қажет? Егер бәсекелестердің артықшылығы көп болса өнімді рынокқа шығаруға тым кеш, ал рынок әлі дамып жетілмеген болса өнімнің нақты мүмкіндіктерін анықтауға тым ерте болмай ма? Сондықтан  өнімді қолданысқа шығаруға қолайлы сәтті таңдай білетін кәсіпорындар рынокта жетекші рөл атқарады.
• Жаңа туристік өнімді рынокқа шығара отырып, жарнама – насихат компаниясын дұрыс ұйымдастырып, өткізе білу керек. Бұл жаңа өнімдің мақсатты тұтынушылар тобы назарын жаулап алуға мүмкіндік береді. Компания барысында клиенттің неліктен бәсекелестер қызметін емес, дәл осы өнімді таңдауы қажеттігі дәйекті түрде негізделуі тиіс.
• Жаңа туристік өнімді рынокқа «шығаруды» жеңілдету үшін алдымен, дара агенттіктерге арналған жарнамалық хабарландырулар беру тәсілі мен кәсіби баспасөзді пайдаланған дұрыс. Екіншіден, жарнаманы қалың бұқараға арнау қажет. Мұны жалпыға ортақ басылымдар, радио мен телеарна арқылы жүзеге асыруға болады. Кейде туризм бюролары, транспорттық компаниялар, демалыс базалары немесе отельдер бірлескен жарнама компанияларын өткізіп отырады. Бұл компанияларды әсіресе, демалыстың жаңа түрі немесе саяхат түрі ұсынылған кезде өткізген аса тиімді. Транспорт құралдарының қожайындары жиі-жиі түрлі жарнама компанияларына қатысып отырады, яғни жарнамаға өз қаржысын салады.
• Көтерме агенттер үшін тұсаукесер рәсімдері өткізіледі. Онда түрлі қойылымдар көрсетіледі. Оны семинар түрінде де өткізуге болады. Мұндай кездесулерге шақырылған агенттер үшін байқаулар ұйымдастырылып, жеңімпаздарға көптеген сыйлықтар беріледі.
• Клиенттерге жарнамалық сувенирлер беруге болады. Мәселен, саяхатшыға арналған жаднама әзірлеу арқылы клиенттердің алдағы саяхатқа деген сенімін арттыруға болады. Оның үстіне бұл аса қымбатқа түспейді. Ол полиэтилен орамға салынған конверттен тұрады. Конверттің ішінде клиенттің атына жазылған сақтандыру полисі, түрлі кеңестер тізімі, шақыру билеті және демалыс бағдарламасы бар. Кейде оның ішіне жол картасын немесе туристік бюроның брошюрасын, ал клиент алысқа жолға шығатын болса жол көрсетуші мен саяхат орны туралы кітапша салуға болады. Сонымен қатар, мұндай «туристік жаднамаларға» кеден ережелері, отель сипаттамалары, аялдамалар мен круизге алып шығатын кеме туралы ақпарат беретін парақтар, көрсетілетін қызмет пен саяхат сапасына қатысты сауалдар енгізілген қағаздар енгізіледі. Бұл сауал қағаздарын саяхат аяқталғаннан кейін қайтарып алуға болады.
• Саяхатқа шығатын мемлекеттің тілінде шығарылған ауызекі сөздік те толық жаднама рөлін атқарады. Мұндай қосымша қызметтер агенттіктер үшін персоналдың таратуға жұмсаған уақытын есептемегенде 5 немесе 8 долларға түседі. Кей фирмалар клиентке фирманың маркасы жабыстырылған жол сөмкесін береді. Қажетті құжаттар салынатын мұндай сөмке сол агенттік үшін үнемі жарнама жасап жүреді.
• Клиенттердің назарын аудару үшін «қақпан» құруға да болады. Бұл әдіс АҚШ-та жиі қолданылады. Мәселен, мұндай қақпанға 20-30минут қалғанда жол белгілері салынып, туристке «керемет Жүгері Сарайынан өтіп кетпеңіз!»,  «Ғаламат Жүгері Сарайына 5-ақ миль қалды», «Келесіде солға бұрылыңыз, әйтпесе тамаша Жүгері Сарайын көре алмай қаласыз!», «Солға бұрыл – Жүгері Сарайын көресің!» деген сынды аңдатпалар жасалады. Турист оңға бұрылудың орнына солға бұрылады. Сөйтіп ол оңтүстік Каролина штатының Митчелл қаласына келеді. Онда Жүгері Сарайынан басқа тартымды ештеңе жоқ. Сарайдың өзі күмбезі бар шаршы түрінде салынған, қабырғалары іші мен сыртынан түрлі-түсті жүгері собықтарынан құралған картиналармен безендірілген. Онда негізгі сыйлықтар дүкенінен басқа ештеңе жоқ. Дүкенде жергілікті сипаттағы тауарлар жиынтығы толық ұсынылған. Онда жергілікті «джекалоп» деп аталатын өнім сатылады. Киіктің мүйізіндей сүп-сүйкімді қоянды сатып алмайтын турист жоқтың қасы.
• Қарапайым туристік «қақпан» төменгі принцип бойынша құралады: белгілі бір религия (тарихи орын – көрнекті – табиғи қорық – яғни, тамашалауға болатын жер) таңдап алынып, орталық нысанға айналдырылады. Оның айналасына: автотұрақ, келушілерге арналған орталық (буклеттер мен гид жалдау мүмкіндігі қаралған), қонақ үй (міндетті түрде – джакузи, жабық бассейн, сауна мен тегін таңғы ас), сыйлықтар мен сувенирлер сатылатын дүкендер, тарихи мұражай мен өзге де мұражайлар, аттракцион бағы, балалар алаңы  және т.б.
• Жаңа туристік өнімдерді жасау барысында идея мен оны іске асыру аралығында қызмет түрлерінің болмашы бөлігі ғана коммерциялық негізден өтеді. Әзірленген өнімнің басым бөлігі дайындаудың бастапқы сатыларында-ақ «іске аспай» қалады.
• Жаңа өнімдерін енгізу уақыты таяған кезде оны әзірлеу шығындары да күрт артады. Сондықтан жаңа өнімге қатысты идеяларды таңдауда қатал болу қажеті және рынокқа шығарғанымен ойдағыдай нәтиже бермейтін қызмет түрлерінің жасалынуына жол бермеген дұрыс.
• Осылайша жаңа туристік өнімді әзірлеп, рынокқа шығарған кезде ғылыми жағынан негізделген әдіс-тәсіл мен маркетингтік зерттеулердің дәлме-дәл мәліметтеріне сүйенген абзал.

Туристік нарықта жаңа өнімді дайындау кезеңдеріндегі жұмыстар эффективті түрде жүргізілуі керек,себебі жоғарыда көрсетілген кезеңдер арасындағы уақыт созылып кетсе-бұл ең алдымен бәсекелестерге жол ашу болып табылады.Қорытындылай келгенде,туристік ұйымдарда ең басты мәселе қалай  жаңа өнімді жасап шығару емес,сол жаңа өнімді қалай бірінші болып нарыққа ұсыну мәселесі маңызды болып табылады.