Маркетингтік зерттеулер дегеніміз
- компания басқару шешімдерін дұрыс
қабылдау мақсатымен, алдына қойған маркетингтік
міндеттерге сәйкес
Маркетингтік зерттеулердің
міндеттеріне мыналар жатады: фирманың
нарықтағы бәсекелестік позициясын
анықтап, оның өткізу және баға
саясатын, тауарды нарыққа жылжытудың
мәселелерін бағалау, тұтынушылардың
мінез- құлқын зерттеу, олардың талғамдарын
анықтау нарық әлуетті мүмкіндіктерін
зерттеу, сатып алушылардың тауарға деген
Маркетингтік зерттеулер - бұл
тұтынушылардың талғамдары мен
талаптарын зерттеуге бағытталған фирма
маркетингтік әрекетінің маңызды түрінің
бірі зерттеулерді кәсіпорындар маманданған
және консалтивті фирмаларға тапсырыс
жасау арқылы немесе өзінің маркетингтік
бөлімдерінің күшімен өткізеді. АҚШ компанияларының
75 %-ында осындай бөлімшелер бар, онда маркетологтар,
статистер, бағдарламашылар, әлеуметтанушылар
психологтар жұмыс істейді.
Қазақстанда маркетингтік зерттеулерді
көптеген маманданған компаниялар
жүргізеді. Оларға жататындар- БРИФ
әлеуметтік және маркетингтік
зерттеулер агенттігі, «Gallup Media Asia», ВІSАМ,
Сиар, Cessi Каzакһstan , IGМ, Комкон-2 Евразия,
Эксперт Консалт және тағы басқа компаниялары
. Бұл ұйымдар» қаржылық мүмкіндіктері
бар қазақстандық кәсіпорындар тапсырыс
жасайды. Мысалы, «Аmer- Nielsen» фирмасының
жылдық айналымы 9 млрд доллардан астам
болса Қазақстандағы маркетингтік зерттеулерді
жүргізетін компаниялардың бір жылғы
айналымы - 700-800 мың.
Отандық кәсіпорындардың көпшілігі
зерттеулерді жүргізудің қажеттілігін
әлі түсіне бермейді. Сондықтан
Қазақстан нарығында осындай тапсырыстардың
80%-ы шетелдік компаниялар үлесіне тиіп
отыр. Солай бола тұрса да маркетингтік
зерттеулердің бағасы Қазақстанда Ресейдегіден
2,0 есе, ал Еуропадағыдан 5-10 есе төмен.
Соған қарамастан, кәсіпорындар мен ұйымдарда
маркетингтік зерттеулер кеңінен қолданылып
жүрген жоқ. Мысалы, Жапонияда шоколадты
тұтыну талғамдарын пікір сұрау әдісімен
зерттеу (750 адамға 40 минутта пікір сұрау
жүргізу) 63 МЫҢ доллар, АҚШ-та - 62,7 мың, Батыс
Еуропада – 36 мың, Орталық Еуропада - 14
мың доллар, Қазақстанда — 10 мың доллар
тұрады.
Ең қымбат маркетингтік зерттеулер
бірнеше жүз миллион долларға
дейін жетеді, «Фордтың» «Эдселл»
автомобилін шығаруына байланысты
шығынға ұшырауы 250 млн доллар,
жоспарлауы мен зерттеулері дұрыс
болмауына байланысты. «Конкордтың»
шығындары 3000 млн доллар болды.
Маркетингтік зерттеулерде
статистика, эконометрия, математика,
әлеуметтану, психология сияқты
әр түрлі ғылымдар әдістемелері
қолданылады.
Маркетингтік шешімді қабылдауда
ақпарат ауадай қажет.
Сондықтан ақпарат дұрыс
жинақталып, қолдану үшін талдануы
керек. Ақпарат жинаудың әр
түрлі әдістері бар. Оның көздері
бастапқы және екінші ретті
мәліметтер болып бөлінеді.
Екішші ретті (вторичные)
мәліметтер - бұл маркетингтік зерттеулсрдің
мақсаттарынан бөлек, бұрын басқа
мақсаттармен жиналған ақпарат.
Екінші ретті мәліметтердің
артықшылықтары:
I. Бұл ақпарат оңай қолға
түседі және салыстырмалы түрде
арзан фирмалардың материалдары,
салалық жарияланымдар, мерзімдік
басылымдар және т.б.
Екінші ретті мәліметтер бастапқы
ақпараттан жылдамырақ жиналады.
Кемшіліктері:
1. Екінші ретті ақпарат ескі
болуы мүмкін, өйткені басқа мақсат
үшін жиналған.
2. Ақпарат жалпы сипатта болғандықтан
жүргізіп отырған зерттеулер
мақсатына сәйкес келмеуі мүмкін.
Екінші ретті ақпарат негізінде
жүргізілетін зерттеулер «кабинеттік»
деп аталады.
Екінші ретті ақпарат фирманың
ішкі құжаттамаларын және сыртқы
ақпарат көздерінде болады. Фирманың
құжаттамаларына - пайда туралы
есептер, бухгалтерия және қаржы
қызметінің есеп берулері, баланстар,
өткізу көрсеткіштері, шот-фактуралар,
тауарлық-материалдық құндылықтардың
есеп тізімдемесі жатады. Сыртқы ақпарат
көздері мемлекеттік мекемелердің басылымдары,
статистикалык анықтамалар, газеттер
мен журналдар, кітаптар, консалтингті
фирмалардың, жарнама агенттіктерінің
есеп берулері мен шолулары.
Бірақ мұндай мәліметтерді
байқап талдау керек, өйткені
олар әр түрлі мақсаттар мен
әр түрлі жағдайларда жинақталғандықтан,
ескіріп кетуі мүмкін. Сондықтан
қайталамалы ақпараттарды қолдану
алдында олардың шүбәсіз сенімділігіне
мұқият тексеру керек.
Егер зерттеуші өзіне қажетті
ақпаратты сыртқы көзден таба
алмаса, онда оларды жинауы керек.
Бастапқы ақпарат- бұл нақты
зерттелетін мәселені шешім үшін
жаңа ғана жиналған ақпарат.
Мұндай зерттеулер «далалық» деп
аталады.
Бастапқы ақпаратты жинау
үшін көп шығын, еңбек және
уақыт керек. Сондықтан бастапқы
ақпаратты жинауды арнайы жоспарын
дайындау қажет.
Бастапқы ақпараттардың артықшылықтары:
1. Зерттеудің нақты мақсатына
сәйкес жиналады,
2. Ақпаратты жинау әдістемесі бақыланады
және белгі болады.