Маркетингтің міндеттері

                          1-2 апта.   1-тақырып.   Маркетингтің міндеттері.

 

Маркетинг (ағылш. marketіng —  рынок‚ базар‚ өткізу‚ сауда) —  кәсіпорынның (фирманың‚ бірлестіктің‚  т.б.) тауар өндіру-өткізу және сауда  жасау қызметін ұйымдастыру мен  басқару жүйесі. Маркетинг нарық дамуының жай-күйі мен келешегін зерделеуге негізделеді‚ тұтыну мен өндіріс өніміне (тауарға‚ көрсетілетін қызметке) сұранымды қалыптастырады, табыс алу мақсатымен рынокта тауарлардың өткізілуін тездетуге бағытталады. Маркетинг — сұранымды жан-жақты зерделеп‚ болжау‚ жарнаманы пайдалану‚ өндірісті ынталандыру‚ сақтау мен тасымалдаудың осы заманғы тәсілдерін‚ тауарлардың тұтынушыға жетуіне жәрдемдесетін тех. және басқа түрлерін қолдану негізінде кәсіпорынның жаңа өнімді әзірлеу‚ өндіру мен өткізу жөніндегі ұйымдық-техникалық‚ қаржы‚ коммерциялық және басқа қызмет түрлері жатады.

Маркетингінің мәні мен мақсаты

Экономиканы‚ жарнаманы‚ инженерлік істі‚ психологияны‚ жоспарлауды‚ болжауды оңтайлы ұштастыру‚ яғни Маркетинг — тауарларды өндіру мен  өткізу туралы ғылым. Оның негізгі мақсаты  барынша көп пайда алумен бірге  айырбас‚ тауарлардың тұтынушыға жеткізілуін  тездету және өндірістік-коммерц. қызметтің  тиімділігін арттыру арқылы рыноктың (адамдардың‚ фирмалардың‚ кәсіпорындардың) тауарларға (жұмыстарға‚ қызметтерге) сұранымын қанағаттандыру. 
 Маркетинг атқарымы

  Маркетинг атқарымы – іс-қимылдардың өзара байланысты кешені. Онда кәсіпорын іс-қимыл жасайтын ішкі және сыртқы ортаны, рыноктарды, тұтынушыларды талдау, бәсекелестер мен бәсекені, тауарларды зерттеу; жаңа тауар тұжырымдамасын қалыптастыру, маркетингілік зерттеулер негізінде тауар өндірісін жоспарлау, тауар қозғалысын, өткізім мен сервисті жоспарлау, баға саясатын тұжырымдап, іске асыру, маркетингілік бағдарламаларды әзірлеп, іске асыру, маркетингіні ақпаратпен қамтамасыз ету, маркетингіні басқару (қауіп-қатерді, пайданы, тиімділікті бағалай отырып, маркетинг шараларын жоспарлау, іске асыру және бақылау) қамтылады. 
 Маркетинг бағдарламасы

Өндіруші кәсіпорынның, сатушының  және экспортшының межелі уақыт кезеңінде  маркетингінің барлық салалары бойынша  іс-қимылдарын айқындайтын өзара  байланысты шаралар жүйесі.

Қысқа мерзімді бағдарламаларда кәсіпорынның іс-қимылдары бағдарламасы көбірек  тәптіштеліп, нақтыланады. 
Ұзақ мерзімді бағдарламаларда маркетинг стратегиясына сәйкес уақыттың ұзақ кезеңі қамтылады.

Маркетинг делдалдары

Компанияның өз тауарларын тұтынушыларға  жеткізуіне, өткізуіне және олардың  арасына таратуына көмектесетін фирмалар. Оларға сауда делдалдары, маркетингілік қызметтер көрсететін агенттіктер мен несие-қаржы мекемелері жатады. 
 

Маркетинг қағидаттары

Сауда-өндірістік қызметті басқару  жүйелері ретіндегі маркетингінің  негізгі белгілері.

Маркетингінің негізгі қағидаттары:

сатып алушылардың қажеттерін, нарықтық жағдайды, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін дәл білу негізінде өнім өндіру; 
сатып алушының қажеттерін неғұрлым толық қанағаттандыру; 
белгілі бір рыноктарда өнімдер мен қызметтерді жоспарлаған көлемде және межелеген мерзімде тиімді түрде өткізу; 
кәсіпорынның өндірістік-коммерц. қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелілігін (пайдалылығын) қамтамасыз ету; 
сатып алушылардың өзгеріп отыратын талаптарына белсенді түрде бейімделу мақсатымен өндірушінің іс-қылығының стратегиясы мен тактикасының бірлігі.

 

Дәріс сабағындағы  тест сұрақтары:

 

Нұсқа 1

1.а)

2.с)

3.с)

4.а)

5.д)

 

Нұсқа 2

1.а)

2.а)

3.а)

4.а)

5.а)

 

Нұсқа 3

1.а)

2.а)

3.в)

4.а)

5.а)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-апта.   2-тақырып.   Қазіргі кезеңгі  ұйымдағы  маркетинг пен менеджмент.

 

Жапон менеджерлері 70-жылдың орта тұсында өздеріне мынадай  сұрақтар қойды: «Компанияның ұзақ мерзімдік  мақсаты қандай?», «Компания орта өзгерісіне қалайша бейімделеді?», «Жұмыскерлерді қалайша тиімді пайдалануға  болады?». 
Қойылған сұрақтардың жауаптарын мынадай негізгі қағидалардан аңғаруға болады: 
1.Тиянақты шешім стратегиясы. Америка мен Жапонияның таңдаулы фирмалары өндірісті ұдайы жетілдіріп, жұмысты ең жаңа және таңдаулы әдістермен орындау үшін ақша бөледі, берілген, жақсы үйретілген ұжымның өсуі мен дамуына күрделі қаржы жұмсайды. 
2. Тәуекел стратегиясы. «Біз ең таңдаулы адамдарды таңдап аламыз жәнеде олар қателескен жағдайда көмектесіп, іскерлікті одан әрі дамытуға ықпал етеміз». 
3. Менеджмент идеясының стратегиясы. Әрбір бизнесте ең бағалысы ақша, тауар, жабдық немесе ғимарат емес, идея бағалы. 
Инновациялық фирманың жоғарғы басшысы қонымды идеяны үнемі көтермелеп отырады. Істе сәтсіздік болған жағдайда шыдамдылық танытады. 
4. Стратегия әсерлілігі фирмаға тамаша жұмыс қабілетін сақтауға мүмкіндік береді. Менеджерлердің ықпал етушілігі тиімді басқару шешімдерін қабылдай білуіне байланысты. Бұл жағынан қарастырғанда жапондықтар ең тиімді шешім қабылдайтындарға жатады. Американдық немесе европалық шешім қабылдаудан, жапондық шешім қабылдаудың басты өзгешелігі – мұнда шешім қабылдау дегеніміз, қойылған сұраққа жауап беру. 
5. Машықтанған мамандарды таңдау стратегиясы – қарапайым адамдарға әдеттен тыс жұмыстарды орындауына ықпал ету. 
Менеджмент тиімділігінің және машықтанған мамандар стратегиясы тиімділігінің басты мақсаты – мақсат айқындалғаннан оның өлшем әдісі мен ақы төлеу әдісі белгілегеннен кейін фирманың әрбір қызметшісінің дербес әрекет етуіне ықпал ету, яғни фирмада тиімді жұмыс істейтін машықтанған қызметшілер құрамының болуын қамтамасыз ету. 
6. Жеңілдету стратегиясы – барлық жағдайды мүмкіндігінше қарапайым қалпында сақтау, төрешілдікке жол бермеу. Басқару құрылысын оңайлату. 
7. Сапа стратагиясы. 50 жылдары проффессор Деминг американдық бақылау саласындағы мамандықтарды американдық басқару амалдарына үйретті. Осы жылдары жапондық менеджерлер, өз кезегінде, басқару амалдарын орташа және төменгі деңгейдегі мамандарға үйретпестен бұрын әуелі фирмадағы барлық деңгейдегі қызметшілерге үйретті. 
8. Адалдық және берілгендік стратегиясы – жекелеген қызметкерлердің қойылған мақсатты түсінуіне және өз еркіме жүзеге асырылуына жәрдемдесу, әрі қызметкерлердің фирмаға адал, шын берілгендігін талап ету. 
9. Ынтымақтасу стратегиясы – барлық қызметшілердің шешім қабылдауға қатысуы. 
Жапонияда еңбек өнімділігін арттыру үшін, бірлесіп әрекет ету мен бәсекелестікті тиімді пайдаланады. Компаниялардың өзара бәсекелесін, әлемдік рынокқа шығуы көтермелеп отырады, ал компания ішіндегі бәсекелестікке жол берілмейді.

 

Дәріс сабағындағы  тест сұрақтары:

 

Нұсқа 1

1.а)

2.а)

3.а)

4.с)

5.а)

 

Нұсқа 2

1.а)

2.а)

3.а)

4.а)

5.а)

 

Нұсқа 3

1.а)

2.а)

3.а)

4.а)

5.а)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-апта.   3-тақырып.   Клиенттер мен ұйымның қарым-қатынасын  құру    тәсілдері.

 

Жоспарлау шараларын сатылар бойынша көрсетуге болады;

Алдын – ала жоспарлау

Клиент туралы жалпы мәліметтер жинау

Аудиторлық тәуекелділіг мен маңыздылығын бағалау

Ішкі бақылау жұмысын бағалау

Аудиттің жалпы жоспары  мен бағдарламасын құру

Аудиторлық тексеруді  жоспарлау сатылары.

Алдын ала жоспарлау. Алдын  ала жоспарлау сатысы келесі аудиторлық қызмет жағдайларынан тұрады: 
- клиентті таңдау және аудит атқарғаны туралы шешім қабылдау; 
- аудит жүргізу үшін персонал таңдау; 
- жқмыс талаптарымен келісу; 
- аудит жүргізуге клиенпен келісім- шарт жасау. 
Клиентті таңдау аудит атқарғаны туралы шешім қабылдау. Аудиторлық ұйым қажет деп таныған клиенттермен ынтымақтасу міндетті емес, қызмет көрсетуді жалғастыру, егер өзара қатынасты қажет етпесе. Ұйым саясаты жаңа клиенттерді таңдауға байланысты мынандай элементтерді қамтиды: 
- болжалды клиенттің репутациясын бағалау, оның қаржылық жағдайының мықтылығын және бұрынғы аудиторлық ұйыммен қарым-қатынасы; 
- мүмкін болатын клиентке деген аудиторлық ұйымның тәуелсіз бағасы. 
Клиенттер мен қарым-қатынасын жалғастыру туралы сұрақтары кезеңімен құрастырылады (мысалы, жыл сайын) немес пайда болған ерекше жағдайларда. Тексеру басталу туралы шешім қабылдағаннан кейін оны жүргізу мақсаты мен ауқымы анықталады. Көпшілік аудиторлық фирмалар өзінің тексеріс жоспарының ішкі құрастырады, клиенттің өзгешелік саласына бейімділігі. Аудиторлық ұйымның ішкі фирмалық стандарты негізінде клиентпен танысуы жоспарлау бланкінде көрсетілу керек.

 

Дәріс сабағындағы  тест сұрақтары:

 

Нұсқа 1

1.в)

2.а)

3.а)

4.в)

5.а)

 

Нұсқа 2

1.а)

2.а)

3.д)

4.а)

5.а)

 

Нұсқа 3

1.а)

2.а)

3.д)

4.с)

5.а)

 

5-апта.   4-тақырып.   Тұтынушы мінез-құлқы.

 

 

   Тұтыну нарығы – тауар және қызметтерді өзінің жеке тұтынысына сатып алушылар не басқа әдістермен иеленуші жеке адамдар және үй шаруашылықтары.      

  Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуіне байланысты адамдардың әлеуметтік жағдайларында тауарлар мен қызметтерді таңдау жағынан психологиялық және жеке тұлғалық өзгерітер пайда болады. Қоғам табыс деңгейіне қарай жіктеле бастады, қазақстандықтардың өмір сүру жағдайы мен стилі өзгерді. Егемендік тек қазақ халқының ғана емес, сондай-ақ Қазақстанда тұратын басқа да ұлт өкілдерінің ұлттық санасын көтерді, адамдардың ділі (менталитеті), дінге, тарихқа және мәдениетке көңіл қоюы өзгерді. Қазақстанның Еуропа мен Азияның тоғысында орналасуы оның территориясында тұратын 130-дан астам ұлт өкілдерінің өмір сүру қалпына және тауарлар мен қызметтерді сатып алу барысына әсер етеді. Маркетологтар осы жағдайларды өздерінің маркетингтік бағдарламаларын жасау кезінде ескеруі қажет.      

  Нарықтық экономикаға өткенге дейін республика халқы немі тауар жетіспеушілігін сезініп отырды, сұраныс жалпы тауарлар ұсынысынан жоғары болды. Бұл әсіресе тауар ассортиментінің аздығынан байқалды. Қазіргі кезде нарық коньюнктурасы (жай-күйі) жедел өзгеруде, көптеген тауарлар ұсынысы оған деген сұраныстан жоғары. Тұтынушылардың мінез-құлқы нарықтың әр түрлі тауарлармен толығу мөлшеріне қарай өзгеріп тұрады, сондықтан оларды мақсатты түде зерттеп отыру керек. Тұтыну тауарлары нарығының ерекшелігі өздерінің талаптары, талғамдары, сұраныстары, дәстүрлері, мәдени өзгешеліктері, төлем қабілеттілігіне байланысты шектелген сұранысы бар белгілі бір сатып алушылар категорияларынан тұратын көптеген сегменттерге бөлінуінде.      

 Тұтынушы нені, қашан, қай  жерден сатып алу керектігі  туралы шешім қабылдай отырып, қандай тауар өндіру керектігін  анықтайды. Қазіргі кезде сатып  алушылардың тауар таңдау еркіндігі  жарнама, БАҚ, Интернет желісі  көмегі арқылы жақсы ақпараттануының  арқасында күшейе түсті.     

  Қазіргі кезеңде қоғамның әлеуметтік құрылымы қарқынды дамуда, әлеуметтік топтар саны үнемі өсу үстінде. Бұл тұтынушылардың жаңа сұраныстарының пайда болуына әсер етеді. Адамдар бір-бірінен жасы, жынысы, табыс деңгейі мен мәдениеті, қалыптасқан салт-дәстүр, әдет-ғұрпы, өмір сүру қалпы жағынан ерешеленеді. Осы сипаттамалар негізінде олардың әр түрлі тауарларға деген ықтимал реакциясын анықтауға болады.Бұл тауарды сатып алу процесіндегі тұтынушының мінез-құлқын зерттеуді керек етеді. Өндірушілер адамдардың сатып алу себептерін білуі қажет, оларда тауар, оның бағасы, ынталандыр формалары және жарнама туралы ақпарат болуы керек. Сатушы тауарды түйсікпен қабылдауға ғана әсер етпей, сатып алу туралы шешімге де ықпал етеді. Сондқтан да сатып алу актісіне жағымды әсер ету үшін тұтынушының тауарды қалай қабылдауын зерттеу қажет. 

 

Дәріс сабағындағы  тест сұрақтары:

 

Нұсқа 1

 

1.а)

2.а)

3.а)

4.в)

5.а)

 

Нұсқа 2

1.е)

2.а)

3.д)

4.а)

5.в)

 

Нұсқа 3

1.в)

2.а)

3.а)

4.а)

5.е)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-7 апта.   5-тақырып.   Қазіргі кезеңгі ұйым қызметіндегі бренд түсінігі.

 

 

Қазіргі дүкен сөрелерінен әртүрлі атаумен  және әртүрлі орауда, әртүрлі елдерден, әртүрлі өндірушілердің тауарларын көп мөлшерде көруге болады. Бірақ  олардың ішінде көп айырмашылық  жоқ. Сіз соның ішінде қайсысын таңдар едіңіз?

Ереже сияқты, бұрын сынап көргендер  немесе сол туралы естігендер немесе сатушы кеңес бергенді алады. Дәл  осылай миллиондаған сатып алушы  келеді. Қорытындысында бір тауарлар көп сатылса, басқалары азх сатылады.

Маркетингтің тиімділігі маркетингтік инструментарияның дұрыс қолданылуына байланысты емес, нарықтағы қажеттілік сипаты тұтынушының тауарына қаншалықты сәйкес келетіндігінде. Тұтынушыға дейін  осы сипатты жеткізу және нарықтағы  бәсекелес тауарлар арасындағы бір  тауарлық белгіні тұтынушының аз мерзім емес, ұзақ мерзімге артық көруін қалыптастыру – маркетингтің маңызды  тапсырмаларының бірі болып табылады.

Қатаң бәсекелестік жағдайында, тіпті кең  танымал мекемелер алдында жеткілікті түрде қиын тапсырма туады: қызметінің тиімділігін сақтау және нарықтағы  өзінің ұстанымын қалай ұстау  керектігі. Әдетте, ұйым басшылары бағалық  бәсекелестікті еске асыру мақсатында шығынды азайту бойынша және нарықтағы  үлесін кеңейту бойынша және тағы да басқа шараларды іске асырады. Бірақ көбінесе өмір сүруін үшін мұндай жағдайлар аз болады. Көптеген мамандар мына тұжырымға келіседі, табыстың негізгі факторы көптеген мекемелердің тұтынушыларға деген адалдығы болып  табылады, басқа сөзбен айтқанда ниеттестігі. Осы түсінік біздің елімізде аз уақыт  бұрын пайда болса да, көпшіліктің  қызығушылығын туғызды. Тұтынушылар  адалдығының (берілгендігінің) жоғары сатысы – бұл брендті фанаттық қадірлеу.

Нарықта пайда болған кез-келген тауар өзі  туралы әртүрлі оң және теріс әсер қалдырады, ол тұтынушы тауар жайлы  білгеннен бастап шарасыз пайда  болады. Бұл ассоциация, тұтынушыға тауар туралы түсініктің жетуі бренд  деп аталады. Бренд – бұл тұтынушы ойындағы тауар туралы әсер, қандай да бір тауарға ойша берілетін  анықтама. Брендтің пайда болу үрдісі мен басқаруы брендинг деп аталады. Ол өзінде құрылу, күшею, репозициялану, жақсару және даму сатыларының өзгеруі  және оның кеңею және тереңдеу процестерін  қоса алады. Брендинг – бұл ерекше әсер қалдыратын, брендке мақсатты нарықтағы қатынасы және жалпы имиджге  өзінің үлесін қосу болып табылады.

Бренд деген не? Сауда маркасы  ма? Керемет тауар немесе қызмет пе? өзгеше технология ма? қазiргi кезде  бренд болып табылмайтындарды тiзiп  шығу әлдеқайда жеңiл. өйткенi барлық әлемдiк дiндер мен секталар, көркемсурет  пен музыка, қалалар мен елдер  адамдар арасындағы қарым-қатынас, адамдардың өзi, телебағдарламалар мен телеарналар уақыттар мен халықтар – осының бәрi бренд болып табылады. Брендке нақтылы анықтама беру өте күрделi. – өйткенi тауар, қызмет көрсету, бiрдеңемен шұғылдану, өмiр сүру деңгейi басқа да көптеген нәрселердiң бәрi бренд болып табылады.

Бiздiң  пайымдауымызша, брендинг бизнес жүргiзудiң  маңызды құралы, бренд бiздi сату-сатып  алу активндегi нысан (тауар, қызмет, технология, материал) ретiнде қызықтырады. Бұдан шығар қорытынды – “Бренд – тұтынудың ерекше нысаны, оның тұтынушыларға тигiзетiн пайдасы орасан зор, ол қосымша бағаны да анықтайды. Бренд үшiн тұтынушы қандай да болмасын қаржы төлеуге әзiр. Бренд – белгiлi бiр маркасы бар тауар ғана емес, ол оны тұтынушыларға дәл жеткiзушiнiң ой- идеясының жемiсi. Мұнан пайымдайтынымыз, қазiргi нарықта белгiлi бiр табысқа жету үшiн бұқаралық сұранысқа сай тауар шығару, оны тұтынушыларға жеткiзу.