Маркетинг жайлы жалпы түсінік

Маркетинг жайлы жалпы түсінік

Енді маркетингтің мәнін түсіну мақсатымен оның бірнеше анықтамасына тоқталайық.  
Маркетинг - бұл адамның тұтынуын айырбас арқылы қанағаттандыруға бағытталған іс-әрекет түрі. (Котлер Ф. Управление маркетингом. М. ,,Прогресс,, 1990, 47 б).  
Маркетинг - бұл тауарларға, қызметтерге, адамдарды ұйымдастыруға, аймақтарға және идеяларға сұранымды айырбас арқылы болжау, басқару және қанағаттандыру. (Дж. Р. Эванс, Б. Берман. Маркетинг. М, Экономика, 1990, 17 б.).  
Маркетинг – бұл кәсіпорынның сауда өткізу іс-әрекетін зерттейтін, өндіріс процесіне және тауарлар мен қызмет көрсетуді өндірушілерді тұтынушыларға жылжытуға әсер ететін кешенді шаралар. (Қазіргі заманғы маркетинг). В.Е. Хруцкийдің редакциясымен М. Финанс және Статистика, 1991, 27 б.)  
Қазіргі заманғы маркетинг теориясы, оны басқарудың нарықтық бағдарын қамтамасыз ететін күрделі динамикалық жүйе деп қарайды. Салыстырмалы түрде айтсақ, маркетинг- күрделі ғылым, ол экономиканың, инженерлік істің, жарнаманың, психологияның, сауданың, жоспарлау мен болжамдаудың өзіндік ерекшелігі бар құймасы. Қысқаша маркетингтің мәнін мынадай бір сөзбен сипаттауға болады;  
,,Не өндірілетін болса, соны өндіру және сату керек,,  
Маркетингтің дамуын үш кезеңге бөлуге болады;  
Бірінші кезеңі тауарларды артық өндірумен, яғни олардың ұсынымы сұранымнан артық болса бастауымен байланысты. Бұндай жағдайда, кәсіпорынның негізгі мақсаты тауарларды барынша көп шығару, сосын барлық әдістермен оларды сатып алуға тұтынушыларды мәжбүр ету. Оның орнына маркетингтің дамуының екінші кезеңі келді, оның негізгі принципі өндірушілерді тұтынушыларға, нарыққа бағдарлау болды. Маркетингтің дамуының үшінші кезеңі 70-шы жылдардағы ірі экономикалық дағдарыстармен байланысты. Бұл кезеңдегі маркетингтің негізгі концепциясы қоғамның экономикалық ресурстарына бағдарланған.  
Атап көрсететін жәйт, маркетинг концепциясы экономикалық теорияның даму нәтижесінде туған жоқ, ол өндіріс өткізу, жалпы айналым саласындағы көптеген елеулі ішкі қоғамдық-экономикалық өзгерістердің салдары болатын. Нарық саласында бұл концепция тұтыну бағдарында болады. Әдетте нарық тек қана ұсыныммен емес, сонымен қатар оянған тұтынымдармен де, яғни сұраныммен қалыптасады. Өнім түрлерінің тереңдей түскен бөлшектенуінің, нарық сегменттерінің кеңеюі нәтижесінде маркетингтің тактикасы мен стратегиясының жекеленуі орын алады. Маркетингтің жекеленуі, стратегияның өнім түрлерінің біріне немесе бір тобына, сонымен қатар нарықтың белгілі бір тармағына бейімделуімен сипатталады.  
Сонымен маркетингтің 200-ден аса анықтамасына бөлек-бөлек тоқталмай-ақ мынаны көрсеткен жөн сияқты – маркетингтің негізгі қасиеті, ол нарықта болатын құбылыстарға белгілі бір қатынаста болуы. Маркетинг нарықта болатын себепті-салдары байланыстарды және субъектілермен олардың ортасының арасындағы тәуелділіктерді зерттеп анықтауды оңайлатады.  
Біздің пайымдауымызша маркетингті – нарықты терең білуге, баға белгілеу сұрақтарына, және тұтыну мен сұранымды болжамдауға, өндіріске, тауарларды тұтынушыларға жеткізуге және одан кейінгі өызмет көрсетуге негізделе құрылған өндірісті басқару мен өнім өткізуге комплексті көзқарас деп анықтау керек. 

Маркетингтің түрлері

Маркетингтің даму мезгілдеріне байланысты, оның бес түрін білу керек; дифференциалданбаған (сараланбаған), дифференциалданған (сараланған), щоғырланған, жиынды және өзара байланысты маркетинг.  
Дифференциалданбаған маркетинг; ,,тауар – сатып алушы- өткізу-жарнама,, элементтерімен кешенді, өзара байланыстырылған қызмет жасау принципіне негізделеді, бірақ ол нарықты сегменттерге бөлуді көздемейді (көрнекі дамуы 50-жылдары).  
Дифференциалданған маркетингтің сипаттары 60-жылдарда нарықты сегменттеу маркетингтің ең маңызды құралына айналғанда, алушыларды іздеу үрдісі басталғанда, өндіріс рыноктың даяшысы (жеткізушісі) ретінде қабылданғанда, алушылардың әр түрлі топтарының сұранысын білу үшін зерттеулер етек жайған уақытта көзге түсе бастады.  
Бұл кезде сегменттердің үш түрі ғылыми негізделеді; аймақтық, тауарлық және тұтынушылық сегменттер. Сегменттеу идеясының дамуы маркетингтің жаңа түріне – шоғырланған маркетингке әкеп соқты. Мұның мәні нарықтың барлық сегменттеріне емес, олардың ең бастысына, ең төмен зерттелген және рынокпен қамтылған сегментте қызметті шоғырландыру арқылы маркетингтің мақсаттық сипатын тереңдете түсу еді.  
Маркетингті қағидалы басқару деп қарасақ, оны үрдіс - ретінде түсінуіміз керек.  
Маркетинг үрдісі – тұтынушылардың талабына және нарықтың мүмкіндігіне сәйкес өнімдерді жобалап, жасап және өткізудің іс қимылдары мен мезгіл межелерінің реттелген жиынтығы.  
Маркетинг үрдісі сатып алушыны зертеуден және оның сұранымын білуден басталады да, алушының тауарды қолға түсіруі және қажеттіктерін қанағаттандыруымен тынады.  
Бұл жалпылама қажеттіктер ғылыми-техникалық зерттеулердің және сатып алушыны қадағалап білудің арқасында белгілі іске асыру мүмкіндігіне айналады.  
Өнімнің тұтынушылық сипаттарын ашу және оның бағасын анықтау жоспарлау кезеңінде іске асады. Бұдан соң бұйым моделденеді немесе жасалынады, пайдалану сапасы сыналады және алушылардың жауап-қимылын анықтау үшін оларға көрсетіліп, тексеріледі. Ал, осыдан кейін, жеткізу жағдайлары және сату, техникалық-экономикалық параметрлері, конструкциялары жөнінде кесімді шешім қабылданады. Егерде бұйым (өнім) қойылған талаптарға сәйкес болса, маркетингтік жоспар жасалынады, ал ол бұйым нарық, бәсекелестер, фирманың маркетинг аумағындағы мақсаттары және фирманың бұйым шығару міндеттері, сол секілді осы міндеттерді іске асыруға керекті қажылар жөнінде толық мағлұматтарды қамтиды. Маркетингтік жоспар- негіз қалаушы құжат. Онда кім, не, қашан, қайда және қалай істеуі керектігі анықталады.  
Маркетинг үрдісі өндірістік бөлімшелермен бірлесе қимыл жасауды талап етеді. Өткізуді ынталандыратын жарнамалық шаралардың айқын бағдарламалары жасалынады. Әрбір өткізуші агентке және әрбір өткізу ауданына бөлінетін, сатылатын бұйымдар жөнінде тапсырмалар берілуі қажет. Тасымал құралдары белгіленеді, өнімді жеткізудің кестелері жасалынады.  
Финанс қызметкерлері шығындар мен пайданың мөлшерін есептеп шығарады, маркетинг жоспарының әрбір мезгіл-межесіне сай шығындар кестесін жасап, содан соң бюджетті анықтайды.  
Ф. Котлер маркетинг жүйесін - фирманың өз тауарларны өткізетін нарықпен байланыстыратын еі маңызды нарықтық қатынастардың және ақпараттық ағындардың кешені деп анықтайды.  
Осымен, егер нарықтық және коммуникативтік (ақпаратты байланыс) қатынастар орын тепкен болса, маркетинг жүйесі іске кіріскен деп есептеуге болады. Осы жүйенің қызметін кім, субъект ретінде қандай ұйымдар іске асыра алады.?  
Маркетинг жоспарын жасаған фирманың іс-қимылының нәтижесі мен әдістеріне әсер ететін маркетинг жүйесінің элементтерін еске алу жөн.  
Бұл элементтердің саны көзге түсетіндей көп болуы мүмкін, сондықтан оларды мынандай топтарға бірлестіреді:  
1. Негізгі жеткізушілер, фирма, бәсекелестер, маркетингтік табыстырушылар.  
2. Үкіметтік (қаржы органдары, баспасөз, үкімет және заң органдары) және қоғамдық ұйымдар, сол секілді қалың бұқара.  
3. Сыртқы құрылымдық факторлар ( мәдениет, ғылым және техника, демография, экономика, саясат).  
4. Маркетинг жүйесінің басты субъектілерінің өзара қатынасы.  
Фирма рынокпен байланысын орнықтырады, онда тауарларын және қызметтерін бағыттайды. Айырбасқа ақша және ақпарат алады.  
Маркетингтік табыстырушылар - бұл фирманың тауарларын және қызметтерін рынокқа жылжытуды іске асыратын адамдар және ұйымдар. Бұларға көтерме және бөлшек саудагарлер, агенттер және брокерлер, тасымалдау фирмалары, қоймалар, несиелік және қамсыздандыру орындары, жарнамалық агенттіктер жатады.  
Табыстырушылар мынандай функциялар атқарады:  
1. Өткізу рыноктарын ашу (анықтау).  
2. Тауарларды өндірушілерден тұтынушыларға жылжыту, (қоймалау, сақтау, тауарларды тасымалдау).  
3. Байланыс жүйесін іске асыру (ақпараттық қамтамасыздандыру, жарнама агенттіктері).  
4. Келісім сөздер және тауарларға меншіктілік құқын беру.  
Табыстырушылар мыналарды атқара алады: стандарттау мөлшерлеу, тауарларды маркалау, қамсыздандыру және т.б. Жеткізушілер – фирманы, компанияны керекті ресурстармен қамтамасыз етуші субъектілер.  
Бәсекелесте өз іс-қимылдарымен фирманың рынок, жеткізушілер, маркетингтік табыстырушылар таңдауына, тауарлардың ассортиментін құруға және маркетингтік қызметтің барлық жиынына әсер етеді. Бәсекелесу функционалды, типтес және маркетингтік бәсекелесу болып бөлінеді.  
Тұтынушылардың ұқсас талабын қанағаттандыра алатын басқа бір тауарлардың қатары болған жағдайда бірінші түр орын алады.  
Тауардың өзді-өзімен бәсекелесе алатын әр түрі болған жағдайда екінші түр деп бөлеміз.  
Ұқсас тауарлар өндіру немесе ұқсас қызмет ұсыну негізінде бәсекелесетін фирмалар үшінші топты құрады. Бәсекелесудің болуы фирманы бәсекелестерінің рыногын және тұтынушылардың сұранысын зерттеуге итермелейді.  
Қандай да болсын ұйым, фирма, оның маркетинг жүйесі қоршаған орта тудырған жағдайда қимыл жасайды. Бұл жағдайлар екі топқа бөлініп, сыртқы және ішкі қоршам деп сипаттауға болатын факторлар тізбегімен анықталады.  
Сыртқы қоршам күрделі құбылыс. Бұған демографиялық сипаттамалы сатып алушылар, бәсекелестер, табыстырушылар, финанстық орындар, жарнамалық агенттіктер және қоғамдық көзқарасты зерттеуші фирмалар, кедендік және басқа да үкіметтік органдар жатады. Сыртқы қоршамның жағдайларына, сондай-ақ заңдар, жалпы экономикалық жай, саяси ахуал, ғылыми-техникалық жетістіктер, мәдениет жатқызылады.  
Ішкі қоршам фирманың жаңа тауарды жасауды, сынауды, сервистік жұмыстарды, тауарды алушыға дейін жылжытуды, өткізуді, бөлшектер қорымен жабдықтауды, персоналды оқытуды, шикізат, материалдар жеткізушілермен, осы секілді финанстық және басқа органдармен қарым-қатынастарды іске асыратын функционалдық бөлімдерінен тұрады. Ішкі қоршам ұғымына қызметкерлердің біліктілігі, олардың тиімді пайдаланылуы, ақпараттаратушы жүйелер құрылымының, нарықтың және сыртқы қоршамның өзгерістеріне қатысты иілімділігі жатады.  
Күрделілігі және көптігіне қарамай, сыртқы және ішкі қоршамның факторларын олардың басқаруға иімділігі жөнінен екі топқа бөледі: бірінші топ фирманың басшылары жағынан басқаруға көнеді, екінші топ мұндай басқаруға көнбейді, сондықтан фирманың өзіне бейімделуін талап етеді.  
Өзіне жүйелік тұрғы тән болып келетін маркетинг сыртқы және ішкі қоршамды дәл осындай қатынасты байланыста және жиынтықта қарайды. Осымен фирма жеткізушілерге де және алушыларға да қатысты, алушы және беруші ретінде тұйық жүйе болып келеді.  
Көптеген маркетинг мамандары қоршаған ортаның құрылымына мынандай сипаттамаларды пайдаланады:  
Макроқоршам орта; заңдар, мәдениет, демография, ғылым және техника, экономика, саясат, құқық, ұйымды тәуелділікте ұстайтын басқа да факторлар.  
Микроқоршам орта; жеткізушілер, бәсекелестер, өнімді өткізуші ұйымдар, тұтынушылар.  
 
Қорытынды  
Қорыта келгенде маркетинг - нарықтық қатынас жағдайында өндірісті басқарудың жүйесі мен пәлсапасы. Біз маркетингтің типтері мен міндеттерін, түрлерін, функцияларын қамтыдық. Сондай-ақ нарықтық сипаттамалар, сатып алу үрдісін, маркетингтік жоспарлау, коммуникация, ақпарат және бақылау жүйелері тереңнен қарастырылған. Шынайы маркетингпен біздің шаруашылық жүргізуші субъектілер шетел нарығына шыққанда ғана кездесіп және шұғылдануға мәжбүр болып жұр. Бұл құбылыс уақыт өткен сайын кеңейіп және тереңдей түсуде. 

Маркетингтің принциптері, атқаратын қызметтері және оның концепциясы

Нарық концепциясы ретіндегі маркетингтің негізгі принциптері мыналар;  
- өндірістің түпкі нәтижесіне жетуге ұмтылу-тауарларды нарықта тиімді өткізу;  
- алға қойған мақсат пен міндетке жету үшін бағдарламаны – мақсатты әдіс пен кешенді қатынас жасау, тек осындай жағдайда ғана маркетинг нарықтық қатынастардың сәтті дамуын қамтамасыз етеді;  
- нарыққа икемделудің стратегиясы мен тактикасын бірлікте және өзара байланыста қолдану, сонымен бірге оған мақсатты бағытта әсер ету;  
- кәсіпорынның жұмысын шұғыл нәтижеге емес, ұзақ мерзімді нәтижеге бейімдеу, ал ол, тиісінше болжамды зерттеулерге және жаңа тауарлар жасауға көңіл аударуды талап етеді. 
Осы көрсетілген принциптер бойынша маркетингтің негізгі атқаратын қызметтерін анықтауға болады. Біріншісі, нарықты зерттеу. Бұл тұтынушылардың әртүрлі топтарының тұтыну қажеттігі және сұранымы, тауар ұсынымы мен жаңа тауарлар өндіру үшін ақпар тасқынының бағыттары немесе бұрын игерілген ассортименті (тауар түрі) жаңарту туралы барлық қажетті жинақтау процесі. Келесі атқаратын қызметі – жарнаманы пайдалану, ол нарықтың барлық тармақшаларын (сегменттерін) тұрақтандыруға және тұтынушылардың жаңа топтарын тартуға бағытталған. Сатуды ынталандыру қызметі тауарларды сатуды жеделдетуге (жарнаманы есептемегенде), көтермелеп жеңілдікпен сату, тауарларды арзандатылған бағамен өткізуге, диллерлердің қызметін пайдалануға бағытталған түрлі шараларды қамтиды. Баға саясаты- сұраным мен ұсынымның ара қатынасын реттейтін маркетингтің аса маңызды қызметтерінің біріне жатады.  
Маркетингтің қызметі ретінде, өткізу (сату) саясаты тауар қозғалысының бүкіл жүйесі мен тауар сатылғаннан кейінгі тұтынушыларға көрсетілетін қызметі, тіпті пайдаланылған өнімді қалдықтандырудыда қамтиды. Маркетинг жүйесіндегі тауар саясаты тұтынуға қажетті нақты тауар топтарын, тұтыну әдістерін, сатып алу туралы шешім қабылдайтын адамның артықшылығын, сонымен бірге сатылған тауарға, өызмет көрсету қажеттілігін ескере отырып құралады. Жоғарыда көрсетілген қызметтер бірте-бірте емес, бір мерзімде орындалады, сөйтіп өндірісте, сатуда және тұтынушыларға ықпал етуде уақытылы болатын өзгерістер үшін ақпарат тасқынының үзіліссіздігі қамтамасыз етіледі. Нарық жағдайында, маркетинг тауарларға салыстырмалы түрде тұрақты сұраным жасауға, бәсекеге төтеп беруге, пайда табуға мүмкіндік береді. Дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің көптеген кәсіпорындары мен фирмалары лабораториялық зерттеулерге, конструкторлық жұмыстарға, өнімнің жаңа үлгісін жасауға, оны жетілдіруге, өндіріске дайындауға технологиялық жабдықтауға және шығаруды игеруге қанша ақша шығын жұмсаса, соншама соманы маркетингке жұмсайды екен. Америка мамандарының есептеуі бойынша АҚШ нарығында маркетингке жұмсалатын жиынтық шығын көптеген тауарлардың ақырғы бағасының 55-60 процентін құрайды. Шамамен осындай көрсеткіш Батыс Еуропа мен Жапония нарықтарына да тән болып отыр.  
Қазіргі кезде, маркетингті өндірісі басқарудың қалыптасқан жүйесіне өндіру тәсілі туралы екі көзқарас бар.  
Біріншіден, маркетингті - кәсіпорындағы басқару процесін ұйымдастыратын жүйе деп қарау және оны жүйе түрінде бірден ендіру.  
Екінші көзқарас- маркетингті бірте-бірте және әрбір элементі бойынша оған деген қажеттілікті түсіну барысына қарай өндіру.  
Қазірде, қайсыбір кәсіпорындар шұғыл нәтиже мен қайтарым алу мақсатымен шет елдердің тәжірбиелерін өз кәсіпорындарына дереу ендіруге тырысуда. Мұндай асығыстықтың пайдасынан зияны көп болуы мүмкін. Біздің елімізде, маркетингтің элементтерін пайдалануда кейбір талпыныстардың барын атап айту керек; сұранымды зерттеу, жарнама, тауар түрлерінің және сапаның даму концепциясын жасау. Мысалы, 1990 жылы ,,Актюбрентген,, өндірістік бірлестігінде маркетингтік қызмет құралды. Қазірде онда 4 адам жұмыс істейді. Бөлім бастағы маркетингтік зерттеулерді талдау, жоспарлау және өткізілетін шараларды бақылаумен айналысады. Қызметкерлердің біреуі дербес компьютерде маркетингтік мәселелер бойынша мәліметтер банкін жасайды, басқасы көрме ұйымдастыруға, үшіншісі жарнамаға маманданады. Бұрын завод өзінің өнімін қорлар бойынша бөлетін, ал нарықтық қатынастарға көшу өнімді өткізу қиындығын туғызады. Бұл маркетинг қызметін құруды жеделдетті. Бөлімнің мамандары барлық республикалық  
,,Медтехника,, бірлестіктерімен, облыстық денсаулық сақтау бөлімдерімен, көптеген аурухана және емханалармен байланыс жасады. Олар туралы ақпарды компьютерлік банк мәліметіне енгізді. Зерттеудің нәтижесін талдау барысында, олар тек қана облыстық денсаулық сақтау бөлімдерімен байланыс жасау, бұл саладағы нақты жағдайды көрсетпейтінін анықтады. Көптеген емханалар, әсіресе медсанбөлімшелер рентген аппараттарына мұқтаж және сатып алатын мүмкіндіктері болғанымен, оны қорсыз сатып алуға болатынын білмеген болып шықты.  
Біздің экономикада маркетингті өндіруге бірсыпыра жағдайлар қажет:  
А) елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының деңгейі;  
Б) нарықтық жағдайды қалыптастыру:  
В) маркетингті ендірудің ұйымдастыру шарттарының жүйесі:  
Г) сатып алушылар нарығын құру:  
Д) нарық механизімінің даму деңгейі.  
Маркетинг концепциясының негізгі мазмұнының-сатып алушылар нарығы жағдайындағы тауарларды өндіру мен өткізу құрайды. Сондықтан, маркетингті іс жүзінде жүзеге асыру тұтынушылардың емес, сатушылардың алдында тұрған проблемаларды шешумен байланысты.  
Тауарлар айырбасы арқылы сатып алушылардың тұтынуын қанағаттандыруға бағытталған көзқарастар жүйесі концепция шеңберінде жүзеге асырылуы мүмкін.  
Маркетингтің өндірістік ұйымдастыру, технологияны үнемі жетілдіру қажеттігіне деген сеніміне негізделген. Бұл концепция тауарға сұраным ұсынымнан артық немесе тауардың өзіндік құнын төмендету болған жағдайда тиімді болмақ.  
Тауар концепциясы, кәсіпорын жоғары сапалы тауарларды ұсыну жолымен үлкен жетістікке жетеді деген ұйғарымнан шығады. Егер де өнім өндірушілер тауарлардың артындағы тұтынушылардың қажеттіктерін көрмейтін болса, бұндай концепцияны іс жүзінде жүзеге асыру қиынға түседі.  
Өткізу концепциясы өндірісте өнімдерді барынша көбірек өндіруді сосын барлық мүмкіндіктерді пайдалана отырып оларды нарықта сатуға ұмтылуды көздейді.  
Нарықтық концепция кәсіпорынды, коммерциялық табысқа, нарықтың қажеттіктерін және оларды басқа бәсекелестеріне қарағанда тиімдірек тәсілмен қанағаттандыру арқылы жетуге болатынына көзін жеткізеді. Егер өткізу концепциясы тауарға бағдарланған болса, бұл концепция тұтынушыларды егжей-тегжейлі білуге негізделген. Бұл үшін өнім шығарушы кәсіпорын маркетингтік зерттеуді кешенді жүргізеді( тек қана сату кезеңінде емес). Басқаша айтқанда, өздерінің мақсатына жету үшін клиенттердің қажеттіктерін білумен және болжамдауымен айналысу қажет.  
Әлеуметтік-этикалық концепция, кәсіпорыннан кейбір тұтынушылардың немесе олардың топтарының және тұтас қоғамның мүдделері мен сұранымдарын ұзақ уақыт сақтауды талап етеді. Сөйтіп, ол нарықтық концепцияны толықтырады. Бұл, не тауар, не оны өндіру технологиясы, белгілі бір уақыт өткеннен кейін білінуі мүмкін тұтынушыларға келетін зиянды болдырмау керек дегенді білдіреді.  
Маркетингтің стратегиялық концепциясы, тауар өндірушілердің өздерінің дамуының белгісіздігін, бұлдырлығын азайту ұмтылысына және басқарудың кәсіпорынның коммерциялық жетістігіне әсерінің күшеюіне негізделген.  
 
Сұраным сипаттары және маркетинг міндеттері мен типтері  
 
Сұранымның сипаты Маркетингтің міндеттері Маркетингтің типін анықтау  
1.Елеусіз сұраным  
 
2.Сұранымның жоқтығы  
3.Потенциалды сұраным  
4.Сұранымның төмендеуі  
5. Құбылмалы сұраным  
 
6. Толық сұраным  
 
7. Шектен тыс сұраным  
8.Жағымсыз сұраным Сұраным тудыру қажет  
 
Сұранымды ынталандыру қажет  
Сұранымды дамыту қажет  
Сұранымды көтеру қажет  
Сұранымды қалыпты ырғаққа түсіру  
 
Сұранымды қолдау қажет  
Сұранымды азайту қажет  
Сұранымды құрту қажет Конверсиялық маркетинг  
Ынталандырушы маркетинг  
Дамытушы маркетинг  
 
Ремаркетинг  
 
Синхромаркетинг  
 
Қолдаушы маркетинг  
 
Кері маркетинг  
 
Қарсы маркетинг  
 
Маркетингтің функциялары – тауар және қызмет маркетингінің үрдісін іске асыруда қолданылатын мамандандырылған іс-қимылдың жеке түрлері мен олардың жиындысы.  
Бүгінгі маркетинг теориясы негізгі функцияларды төрт топқа бөледі:  
1. Маркетингтік зерттеу және ақпарат жинау. Бұған мынандай іс-қимылдар жатады:  
- экономика, шаруашылық, сауда, өндірістік, тұтыну, тауар, өткізу, жарнама салаларында зерттеу және талдау;  
- ақпарат жинау және өңдеу;  
- маркетинг операцияларын зерттеу;  
- бәсекелестердің қызметін жоспарлау.  
2. Өнімнің ассортиментін жоспарлау. Бұл функция фирма өндірісінің ассортименттік құрылымын анықтау және жасаумен, бұйымдардың техникалық сипаттамаларын, олардың қорапталуын, бағасын, тұтынушылық сапасын және техникалық қызмет көрсетуді, бұйымдарды және қызметтерді жетілдіру, жаңа өнім жасау арқылы сатып алушының қажеттіктеріне бейімделумен байланысты іс-қимылдарды қамтиды.  
3. Өткізу және тарту. Бұл функция тауарларды сауда тарату торабы арқылы өткізуді; өткізу каналдарын таңдауды, қоймалауды, тасуды, өткізуді талдау және жобалауды; саудалық бюджеттерді квоталарды анықтауды тауар айналымын ассортименттік позициялары бойынша жоспарлауды( мөлшері, фасон, түсі және т.б): өткізу орындарымен байланыстар ұйымдастыруды қамтиды.  
4. Өткізуді ынталандыру және жарнама қызметтің мынандай түрлерінің орындалуын көздейді;  
- соңғы және ортадағы тұтынушылар арасында бұқаралық ақпарат құралдарының барлығын (баспасөз, теледидар, кино, радио, тақталар және басқалар) пайдалана отырып, жарнама тарату:  
- сатып алушыларды ынталандыруды ұйымдастыру (бағаны түсіру, сыйлықтар, конкурстар, купондар және т.б.);  
- фирма ішінде жарнама, проспектілер, каталогтар, буклеттер ұйымдастыру;  
өткізу қызметкерлерін ынталандыру (материалдық сүйемелдеуді, сөрелерді, әсемдеу конкурстарын, шығып сатуды және басқаларды ұйымдастыру).  
Бұл кезеңде жанталасқан бәсекелесу және ассортименттік көпжақты шабуылдау басталады. Сұраныстың сандық - көлемдік сипаттарының ассортименті – сапалық жағына ауысуы күшейе түседі, ассортиментті оптималды моделдендіруге көшу басталады.  
Жиынды маркетингті (маркетинг-микс) басқару жүйесінің маркетингтің барлық элементтері (тауар, баға, сатып алушы, өткізу, жарнама) бойынша интегративті қызмет етуі деп білу қажет.  
Соңғы уақыттарда маркетингтің өзара байланысты ( өзара байланысу, коммуникативтік маркетинг ) маркетинг деген түрі де шыға бастады. Бұл жағдайда маркетингтің функциясы маркетингтік бөлімдердің шебінен аттап, кәсіпорынды тұтастай қамтитындығына назар аудару керек.  
Маркетингтің әсері клиенттің ой дүниесі және маркетинг қызметкерлерінің қимылы арқылы іске асады. Маркетингтің бұл түрі қатынастар, коммуникациялар маркетингі арқылы айқындалады.  
Хронологиялық принциппен қатар маркетингтің түрлерін маркетингтік қызметтің объектісіне қатысты бөлуге болады. Бұл тұрғыдан; тұрмыстық тауарлар маркетингі, азық-түлік тауарлар маркетингі, өндіріске арналған тауарлар маркетингі, толықтырушы материалдар мен бұйымдар маркетингі, қызметтер маркетингі, сыртқы экономикалық қызмет маркетингі, өндіріс саласынан тыс маркетинг, идеялар маркетингі ажыратылады.  
Маркетингтің типтері. Бұған дейін көрсеткеніміздей, маркетинг адам өзінің қажеттіктерін айырбас арқылы қанағаттандырмақ болып шешім қабылдаған уақытта орын алады. Айырбас мынандай жағдайларда болуы мүмкін;  
- екі субъект бар;  
- екі жақтың әрқайсысында да құндық көрсете алатын зат бар;  
- екі жақтың әрқайсысының бір-бірімен қатынасатын мүмкіндігі бар;  
- екі жақтың әрқайсысы да ұсынымды қабылдауға немесе қайтаруға ерікті.  
Рынок- бұл потенциалды айырбастар аймағы. Осыдан маркетингті басқару – бұл нақты мақсаттарға жету үшін айырбас аймағында (рынокта) шаралар талдау, жоспарлау және іске асыру. Бірақ фирманың тауарларына сұраным болмаса ол ешқандай мақсатына жете алмайды. Осы себепті маркетингті басқаруды сұранымды басқару деп білуге болады.  
Сұраным - төленімге сай келетін қажеттілік, яғни қажеттіліктердің ақшамен қамтамасыз етілген бөлігі. Сұраным төмендегідей түрде жіктеледі;  
- осы уақытта рынокта орын алған сұраным;  
- потенциалды тұтынушылардың санымен және олардың сатып алушылық қабілетімен анықталатын потенциалды сұраным;  
- фирманың көзқарасынша, тауардың сатылуының жоспарлы деңгейіне және өндіріс тиімділігіне жеткізетін мақсатты сұраным.  
Орын алған сұранымның сипатына және мақсатты сұранымның көлеміне байланысты, қолдағы маркетингтің типті түрлерін пайдаланады. 

Маркетинг

Маркетинг - (ағылшынша-нарықты жасау) капиталистік кәсіпорындардың өндірістік өткізу және сауда істерін басқаруды ұйымдастыру әдісі ретінде 19-20 ғасырлар аралығында пайда болды. Алғашқыда маркетингті - өткізуді ұйымдастыру әдісі деп қаралды. Дегенмен маркетинг тек қана тауарларды өткізумен шектелмейді. Маркетинг өзінің даму барысында бүтін ғылымға, ,,бизнестің өзегіне,, айналды. Қазіргі таңда маркетинг бәсекенің стратегиясы мен тактикасын сатып алушыларды өзіне тарту тәсілін, нарықты билеу әдістерін жасайтын, көзделген пайда деңгейін қамтамасыз ететін, нарық және бағаларға белсенді бақылау орнататын жан-жақты ғылым және іс-әрекет саласы болып табылады. Сонымен бірге, оның маңызды міндеті - өндірісті дұрыс бағдарлау үшін нарықты терең зерттеу.  
Бұған әдетте, тұтынушылар сұранымның құрылымын құрайтын географиялық, демографиялық әлеуметтік-психологиялық және басқа да факторларды бөлек-бөлек есепке ала отырып, нарықтың сиымдылығын анықтау кіреді. Бұндай ақпар, әрбір тұтынушылар тобының ерекшеліктерін талдау және олардың талаптарын ескере отырып бұйымдардың номенклатурасын жасау үшін қажет. Маркетингті әрекет ету саласына, сонымен қатар, бәсекелестердің бағыт-бағдарын, мақсатын қадағалап отыруда жатады.