Қазақстан композиторларының балалар хорына арналғаг шығармалары

 

Қазақстан Республикасы Ғылым және Білім миснистрлігі

Қазақ Ұлттық Өнер Университеті

 

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Қазақстан композиторларының балалар хорына арналғаг шығармалары.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған:Абилтаева И.Ж

 

 

 

 

 

 

 

 

                          Астана 2014

Мазмұны

 

 

Кіріспе…………………………………………………………………………...3

                                                                                           4

Римский

I бөлім. Конеден ............................................6

1. Турлері
2. Техникасы
3. Ерекшелігі

2 бөлім.   .........................................................................11

3 бөлім. Серік Еркімбеков «Сенің армандаған ордаң» мюзиклы.

3.1 «Сенің армандаған ордаң» мюзиклының сюжеті мен орындаушылары ..13

3.2 «Сенің армандаған ордаң» мюзиклындағы хордың алатын орны..............16

Қорытынды............................................................................................................22

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі…………………....……………………........23

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

      Ұрпақ тәрбиесіне айрықша мән берген қазақ халқы  небір әдемі әуенге өрілген, асыл сөздің мөлдіреген моншақ-кестесімен сәби жүрегін тербеп, ой-санасын ізгілік пен адамгершілікке жетелеп буыннан-буынға жалғасып келеді.

    Кең жазира даламыздың көк аспанын әуендеткен ақын – жырауларымыз, сал-серілеріміз, күйшілеріміз, әнді қосыла орындаған әншілеріміз аз болған жоқ. Бұрыңғылардың шырқаған әндері келе – келе дамып, қазіргі заманда  хор ұжымына айналғаны қашан...

      Қазіргі таңда Қазақстанда хор ұжымдарының санының артуы, оның тыңдалу барысы, оған деген сүйіспеншілік арту үстінде. Бүгінгі жаһандану және жоғары технологиялар ғасырында қоғам ұдайы мәдени, экономикалық және саяси өзгеріс үстінде. Адамдарға ертеңіне сенімді ұрпақ, мәдениетін жоғалтпайтын келешек және гүлденіп, дамитын бейбіт әлем қажет. Еліміздің тұрақтылығы және тиімді дамуға жетудің негізгі жолы - қазіргі барлық мәдени ұстанымдарды одан ары өзгерте және өркендете беру қажет.

    Жаңа ғасырдың жастарының ойлауы да, көзқарасы да жаңаша қарап тұрсақ. Бұл да заманның бір талабы болар. Қазіргі таңда жастардың есірткі мен түнгі әуесқой клубтарын жағалатқанша қазақ әуенімен болашаққа жол тарқаны  әлдеқайда жақсы болар деген оймен, қазақ өнер жанашырлары мәдени орталықтарды шоғырландырып, көптеп ашуда. Бүгінгі таңда композиторларымыздың тәлім – тәрбиесі бар шығармаларды жазуға деген ұмтылысы күн сайын өсуде.

    Соған байланысты Қазақстан композиторлары – жас ұрпаққа әсіресе балалар хорына шығармалар жазып үлкен еңбектер жасауда. Біздің көркейіп келе жатқан жас Астанамыз жайлы,еліміз жайлы көптеген музыкалық шығармалар бар. Солардың ішінде С.Абдинуров, А.Абдинуров, А.Таниева, Д.В.Останькович, С.Еркімбеков.

     Бұл композиторлардың алға қойған басты мақсаттары –балалар хор ұжымдарын дамыту үшін көптеген шығармаларды

     

      Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан өнерінің биікке жетуіне қазіргізаман мәдени-музыкалық және театрлық жаңа бағыт ауқымды әсер етті. Қазақстан композиторлары қазақ ұлттық музыка жазушылық дәстүріне тек музыкалық - театралдық жанр қосып ғана қоймай, опера және балет шығармашылығында да танымалдылыққа ие болды. Бірақ, мюзикл жанры қазіргізаман Қазақстан композиторларының шығармашылығында енді қолданысқа еңген жаңа жанр болғандықтан, ол туралы қол жетімді мәліметтер болмады. Сол себептен, осы фактор реферат тақырыбын таңдауда өзектілігі ретінде алынды.

    Серік Еркімбековтың «Сенің армандаған ордаң» мюзиклындағы хордың және би-хор нөмірлерінің атқаратын рөлі мен алғаш рет қазақ тілінде берілген мақалалар осы рефераттың басты тақырыбының өзектілігін көрсетеді.

 

         Реферат  жұмысының мақсаты:

• Мюзикл жанрын жан-жақты қарастыру;
• С. Еркімбековтың шығармашылық кейіпін анықтау;
• «Сенің армандаған ордаң» мюзиклындағы хордың атқаратын қызметін толығымен талдау;

 

        Зерттеу нысаны: Мюзиклдағы хор.

         Зерттеу пәні: Серік Еркімбеков «Сенің армандаған ордаң» мюзиклдағы хордың алатын орны.

 

      Реферат жұмысының ғылыми жаңалығы. Қазіргізаман  Қазақстан композиторы Серік Еркімбековтың «Сенің армандаған ордаң» мюзиклына алғашы рет сипаттама беріліп отыр. Мюзикл жанрындағы хордың рөлі бірінші рет қарастырылып отыр. Біздің Астанамыздың көркемдігі жайлы халқымызға оңай жеткізу үшін композитор мюзикл жанрына жүгінген. Бұл тақырып алғаш рет қазақ  тілінде  талданып отыр. Осы жанр түрін қарастыруда,  бұрын  соңды  қолданылмаған   мақалалар  пайдаланылған.

       Еңбектің теориялық  және  тәжірибелік  маңызы.

Реферат материалдары композитор туралы мақала жазуда және де ғылыми зерттелуде қолданылуға болады.

      Реферат жұмысының құрылымы. Мюзикл жанрындағы хордың алатын рөлі туралы жазған реферат жұмысымыз кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде  басты мәселе негізгі  мақсаты  қарастырылып, тақырыптың  өзекті  мәселелері  негізделген. I- ші бөлімде мюзикл жанрына жалпы сипаттама берілген. II-ші бөлімде казіргізаман Қазақстан композиторы Серік Еркімбековтың өмірбаяны мен шығармашылығына арналған. III-ші бөлімде  Серік Еркімбековтің  «Сенің армандаған ордаң» мюзиклындағы хордың алатын орны талданған.  III –ші бөлім екі кіші бөлімшеге бөлінді: 3.1. «Сенің армандаған ордаң»  мюзиклінің сюжеті мен орындаушылары. 3.2. «Сенің арманыңдағы ордаң» мюзикліндегі хордың рөлі.

Қорытынды этапта қазіргі Қазақстан композиторы Серік Еркімбековтың «Сенің армандаған ордаң» мюзиклындағы хордың алатын рөлі талқыланған. 

Мен  үшін  бұл жанрды толық  зерттеу  ғана  емес, оның өзіне  тән  ерекшеліктерін,  композициялық  тәсілдерін, тематикасын  анықтау  болып  табылады. Менің  осы  реферат  жұмысым, келешектегі  ғылыми  жұмысымның  ішіне  бір  бөлім болып  кіреді.

 

 

 

 

 

 

 

 

Негізгі  бөлім.

Мюзикл. Жалпы мюзиклге берілген түсінік.

     Мюзикл – драма, опера, эстрада, хореография, сұхбаттар, әндер, әуендер, билер секілді өнер түрлерінің басын біріктіретін музыкалық-сахналық қойылым, сонымен қатар сюжеті әдетте қарапайым.  Аталмыш жанр ең алғаш Америкада  XX ғасырдың 20-30 жылдары пайда болды. Мюзикл жанрының тек комедиялық қана емес, драмалық сюжеті де жиі сахналанады. Мұндай сахналық қойылымдардың кең етек алған шағы әсіресе 1960-80 жылдар, одан кейін басқа елдерде де өркен жая бастады. Бүгінгі таңда мюзикл музыкалық театрлары рок-музыка, ән-би секілді басқа да жанрлардың элементтерін игере отырып, көрерменге жаңаша қойылымдарын ұсынуда. Мюзиклдың басқа жанрлардан басты ерекшелігі – сахналық қойылымда түрлі стильдерді батыл қолдануында. Айталық, мюзиклда тіпті цирктік қойылымдар, фольклорлық әндер мен билер, джаз секілді түрлі өнер түрлері бір қойылым барысында түгел көрсетіледі. Өнердің бұл түрі өте кең аудиторияға арналған әрі сахнада өнерпаздар да топпен өнер көрсетеді.

      Мюзиклдың шығуына мына жанрлар ауқымды әсер етті: оперетта, комикалық опера, водевиль, бурлеск. Жанрға ауқымды  және әлемдік әйгілілік танытқан былайша айтқанда, "бродвейлік мюзиклдер". Бродвей – Нью-Йорктің Театр кварталы Манхеттен аралындағы көше. Оның үстінде және оған жақын арада 39 театр орналасқан, ол театрлар Америка мәдениетінің  негізі болып есептеледі. Бродвей шоуларын жиі жеңілтек шоу деп атайды, - бұл өз кезегінде осылайша көрермендерді оңай баурап алып, ақша алуға болады деп түсіндіріледі. Тиісінше, бродвейлік деп Бродвейде қойылған мюзиклды атайды.

      Көрермендер мен  сыншылдардың мойындағанынан кейін  офф-бродвейлік қойылымдардың бірқатары  Бродвейге көшіп кеткен болатын, немесе бастапқыда сол орында қалып, жаңадан труппа толықтырып отырған. (мысалы, "қорқыныштың кіші дүкенінде " (Little Shop of Horrors) бастапқыда офф-бродвейлік мюзиклмен, соңында Бродвейде туылғандармен осылай болған-ды).

    Мюзикл — қойылым жанры, әр жобаның жұмысы пьеса жазудан басталады. Пьесаның қойылымын қойылым режиссеры жүзеге асырады.  Қойылымға сондай-ақ балетмейстерлер, ән бойынша мамандар қатыса алады.  Мюзикл — театрдың аса коммерциялық жанрының бірі. Бұл оның көріністігімен, қойылым тақырыбының әр түрлілігімен, актерлар, мағынасы жағынан адамдарға тез түсініктілігімен таңдалуының шексіздігімен байланысқан. Мюзиклдарды қойған кезде би, түрлі арнайы эффектілер, жаппай сценалар жиі қолданылады.

    Нысаны бойынша мюзикл «екі актілі спектакль» күйінде негізделеді. Дегенмен, жоғарыда аталып өткендей, мюзиклді жеке жанрға көпшілігі жатқызбайды, кейбіреулері былайша айтқанда, оны «америкалық оперетта» деп те атайды.

   Барлығы  1855 жылдың 5 шілдесінен басталды. Жанр өткендері көне грек комедияларында табыла бастаған. Тек қана XIX ғасырдың басында атауды оперетта деп нақты қалыптастыра бастады (итал. operetta, "кіші опера"). Осылайша, 1855 жылдың 5 шілдесінде  музыкант және композитор Жак Оффенбах (француз опереттасының негізін қалаушы және құрушысы  ретінгі танымал) Елисей алаңдарында «Буфф-Паризьен» театрын ашады.  Оперетта жанр ретінде қалыптасады – және мұның барлығы Оффенбахтың еңбегінің нәтижесінде.

    Оперетта дегеніміз не? Бұл "музыка театрының жанры», мұнда музыкалық нөмірлер әуенсіз сұхбаттармен кезектеседі. Оперетталар комикалық сюжетке жазылады, музыкалық нөмірлер мұнда операға қарағанда қысқа, жалпы, оперетта музыкасы жеңіл, әйгілі сипат алады, дегенмен, академиялық әуен салтынан тікелей бағыт алған.

     "В мире оперетты" кітабының авторы А. А. Орелович және Л. В. Михеева былай деп жазған: Жанрлық еуропалық классиктері операға жақындатқысы келген оперетта, көп жағдайларда ансамбль және финалдармен, симфониялық дамудың  лейтмотивтері  және элементтерімен шыдамды музыкалық нысан түрін сақтады. Мюзикл көп деңгейде әуен бимен, пластикамен, қойылым эффектілерімен және т.б. бірлесіп, музыкалық-сценалық монтаждың бірден бір құралы ретінде өзін танытады.

      XX ғасырдың басына оралайық. Бұл  соғысқа дейінгі және соғыстан кейінгі жылдар. Көптеген өнерлі композиторлар Америкаға қоныстанып, жергілікті қалыптасқан музыкалық артықшылықтар жасай бастайды (атап айтқанда, Америкада сол кездері музыкалық комедияның өз салты пайда болды, ол еуропалық опереттаға қарағанда айтарлықтай қарапайым). Осылайша, барлық осы жанрлардың сол кезде пайда болған джазбен қоспасы болып келді, ал XX ғасырдың екінші жартысында  — рок-музыка, музыкалық театрдың жаңа түрінің пайда болуына тура әкеп соқты. Мюзикл (ағылш. musical comedy - "музыкалық комедия" және musical play - "музыкалық пьеса").

    Қазіргізаман мюзиклының сюжеттерінің қиындауы және түрлілігі заманның әрқилылығында деп түсінемін. Комедиялығы – әсіресе соңғы жылдары мюзиклдың міндетті қасиеті емес. Мюзиклда сұхбаттардың аса үлкен маңызы  бар (жиі " барлық музыкалық нөмірлерді мюзиклдан кесіп алған кезде тек қана бірқатар сұхбаттарда ғана толық спектакль құруға болады), ал әуен өте қарапайым және «классикалық опереттаға» қарағанда қазіргі заманғы эстрадаға жақын. Би, хор тек жиектеу ғана емес, сонымен қатар, ол сюжеттің ажырамас бөлігі болып табылады, себебі көптеген мюзиклдардың қойылымдары бишілермен және хормен жүзеге асырылатыны босқа емес. Мюзиклде вокалды және би нөмірлері іс-қимылды тоқтатпайды, керісінше, оны жалғастырады.

         Жоғарыда аталғандардың барлығы мюзикл актері жан-жақты болуы қажеттігін талап етеді.  Жан-жақты болуына, себебі ол сахнада бір мезгілде ән айтуы және би билеуі, сахнаның бір шетінен екінші шетіне қимылдауы қажет етеді, (себебі мизансахналар өте күрделі болады), және – ең бастысы – қуақының айтарлықтай талантына ие болуы тиіс. Сондықтан да, труппалар жиі нақты мюзиклдан толықтырылады. Ал актер роліне, сондай-ақ режиссер мен продюсердің талаптарына сай келуі керек. Мұны егер оның қойылымына шығындалған жарнама мен ақшаны мюзикл алуға байланысты,  (а қажетінше оң шығысына), ол бірнеше жыл қатарынан үзбей ойнауы тиіс.

    XX ғасырдың 60 жылдары соңында мюзиклды жанр ретінде қарай басталды.  Себебі, жаңа музыкалық ағымдар пайда болып жатыр – мысалы рок-әуен әйгілі бола бастады.  Осылайша, нақ осы кезде рок-опера тәрізді мюзиклдің ерекшелігі пайда болды (rock opera).  1969 жылы "Томми" (Tommy» пластинкасын шығарған The Who рок тобының лидері Пит Тауншенд құрып),  оның сыртқы бетіне "Rock opera" атауын енгізген.

Қарапайым сөзбен айтқанда, рок-опера - бұл салтты операның құрылымдық қағидаттарын (элементтердің сюжетті байланысы) рок стилистикасымен үйлестіріп қолданатын музыкалдық-сахналық жанр болып табылады.

       Атап айтсақ, жанр қиындайды, себебі 70 жылдары қойылымдар саны қысқарады, дегенмен, жаңа мюзиклдердің декорациялары мен костюмдері аса сән-салтанатты бола бастайды. Бірден бір қиын кезең композиторлар Эндрю Ллойда Уэббера және либреттист Тим Райстың "Иисус Христос суперзвезда" (Jesus Christ Superstar, 1971 год) рок-операсының жазылымы болды.

      Нақты осы данышпан шығармашылыққа сол кезден бері көптеген авторлар теңеседі - "Супержұлдыз" дауыстары әрбір рок-операда естіледі.

     1985 жылы мюзиклдарды шығарудың ағылшын-американдық монополиясы тоқтайды. Лондон сахнасында Франциядан және басқа да елдерден келген спектакльдер шыға бастайды. Өзіндік мюзиклдердің жаппай өндірісі бүкіл әлем бойынша тарайды – қазіргі таңда олардың санын жобалап та санау мүмкін емес.

      Жанрдың жаңа заңдары да пайда болды. Атап айтсақ,  бірқатар мюзиклдерде сұхбаттар жоқ, барлық сюжет тек музыкалық нөмірлерде ғана құрылған (айқын мысал – сол бір «Супержұлдыз"). Бұл былайша айтқанда,  кеңінен әндететін  sung-through мюзиклдер ". КСРО-нда бірінші қарлығашы ретінде (1972 жылғы Александр Колкер мен Ким Рыжовтың "Свадьба Кречинскогоны" ұмыта отырып) Александр Журбиннің 1874 жылғы «Орфей и Эвридика» рок-операсын санайды. Содан соң "Фламандская легенда", "Алые паруса", "Юнона и Авось", "Звезда и смерть Хоакина Мурьетты", "12 стульев",  керемет және бақытсыз "Норд-Ост" болды...