Мектеп жасына дейінгі балалардың еңбегін ұйымдастыру әдістемесі

 

 Әр түрлі топтарда  оқу тапсырмалары мен жалпы  іс-әрекетті ұғыну көрсеткіші (1-кезең)

 

 

                                                        

                                       48%

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шартты белгілер

І – жоғары деңгей                  ІІ – орта деңгей          ІІІ – төмен деңгей

    Анықтаушы эксперименттің  екінші кезеңінде анықтауға арналған  материал ретінде «ақылдылар»  және «білгіштер» топтарын жарыстырдық. Бұл нормалар – қоғам өмірінің  қазіргі кезеңінде өте өзекті  мәселелер. Әдебиеттерге талдау  жасау осы нормалардың басты  мазмұнды сипаттарын бөліп көрсетуге  мүмкіндік береді. Жауапкершілік  обьективті қажеттілік пайда  болған кезде өз еркімен міндеттерді  мойнына алу, нақты жағдайларды  есепке ала отырып, жүктелген  міндеттерді қатаң сақтау, өз  әрекетінің ағымды және перспективті  нәтижелері үшін жауап беруге  дайындық, өз жағдайын басқа адамдардың  игілігімен салыстыру деп түсіндіріледі.

    Зерттеу міндеттері  түрлі әдістемелерді анықтады. Біз  адамгершілік тәжірибесі – ақыл-ой  және эмоционалды бөліктердің  бірлігімен түсіндірілетінін ұстандық. Біздің зерттеу жұмысымызға байланысты  ақыл–ой компоненті балалардың  адамгершілік принциптері мен  нормаларын білу ретінде қарастырылады. Адамгершілік білімдері мен қарым–қатынастары  балалардың нақты қылықтарынан  көрініп отырады. Біздің осыдан  жасап шығарған әдістемеміз іс-әрекет  тәсілдерін, қатынастарын білуге  бағытталған.

    Сондай–ақ, аяқталмаған  әңгімелер әдісі де қолданылады. Балаға аяқталмаған әңгіме оқып  беріледі, ал ол өзін кейіпкер  орнына қойып, ары қарай әңгімені  жалғастыруы керек. Ол өз іс-әрекет  тәсілдерін ұсына отырып және  оларды негіздей отырып, бала  әңгімені аяқтау керек.

    Сонымен бірге  мынандай жағдайларды шешу де  ұсынылды:

    Егер сен басқа  балалармен далада қыдырып жүргенде, сендердің араларыңдағы біреу  дәл жаныңда құлап қалып, аяғын  қатты ауыртып алса, сен не  істер едің?

    Сен тақтайшалардан  бірдеңе құрастырып отырсың. ЖаныңдаАрман  да бірнәрсеқұрапжатыр. Оғантақтайшаларжетпейқалды. Сен не істередің?

    Егер бала өзімдікінберередімдесе, ондатағы да қосымшасұраққойылады: «Егербұлтақтайшаларсаған да керекболса, өзіңе де жетпейқалмайма?».

Әңгімені тыңдап болған соң, балаларға сұрақтар қойылады. Сұрақтар ертегі әрекеттерге құрылуы керек.

1. Ақсақ құлан ертегісі жайлы айтып бер?

2. Мақта қыз бен мысық  ертегісін білесің бе?

3. Алтын мүйізді киік  ертегісі жайлы не бәлесің?

4. Екі лақ ертегісі жайлы не ойлайсың?

   Зерттеліп отырған  топтар жоғары көрсеткіштер көрсетті. Зерттеу жұмысымызда біз нақты  қылықтардың ерекшеліктерін, бағалау  пікірлерін, жауаптары мен сөздерін  толық қамтуға тырыстық.

   Оқу тапсырмаларын  орындау кезінде балалардың өзара  бір-біріне көмек беруін ұйымдастыру: оқу тапсырмасын орындау кезіндегі  балалардың өзара қарым–қатынасын  жүйелі түрде талдау жасауы  және бағалауы.

   Мына белгілер  бойынша мектеп жасына дейінгі  балалардың топтарының адамгершілік  тәжірибесінің ерекшеліктері анықталады:

   Балалардың қылықтарының  тәсілдері мен қатынастарының  адамгершілік нормаларына сәйкес  келу деңгей, білімдерінің жинақылығы, тереңдігі мен кеңдігі, тұрақтылық  деңгейі.

   Әр түрлі топтарда  оқу тапсырмалары мен жалпы  іс-әрекетті ұғыну көрсеткіші (2 - кезең)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Шартты белгілер

І – жоғары деңгей    ІІ – орта деңгей     ІІІ – төмен деңгей.

   Анықтаушы эксперимент  нәтижелері балалардың қаншалықты  адамгершілік тәрбиеленгені туралы талдау ұғымдарын қалай түсінетінін көрсетті.

    Бірінші кезеңнің  экспериментіне қарағанда екінші  кезеңде төмен деңгейлі – 15%-ға  төмендеді, орташа деңгейлі – 9%-ға  жоғарылады, жоғары деңгейлі 6%-ға  жоғарылады.

Балалардың ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде адамгершілік тәрбие беру ерекшеліктері мен түрленуі туралы түсініктері  жеткілікті. Зерттеуге алынған балалар қойылған сұрақтарға толық жауап берді, олардың мәні мен ерекшеліктерін сақтай алады.

 

 

  Қорытынды

 

Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді көз алдымызға елестете аламыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің негізгі міндеттерінің бірі - «Балаларды айналамен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие беру» болып табылады. Баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін күшейтуге, табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйрету мақсат.

Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор.

Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады.

Табиғат - баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады. Ол  әртүрлі   табиғи   құбылыстарды жете түсінуді өз ойын жеткізе білу өнерін бірге дамытады.

Табиғатты танып, білу - мектепке дейінгі жастағы баланың бойында табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жасаудың базасын құрайтын экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай білуге үйретеді.

Табиғат әлемі таңғажайып және керемет. Дегенмен, барлығы бұл сұлулықты, аспан, су, жапырақ түстерінің алуандығын  көре білмейді. Табиғат балаға күнделікті әсер етеді. Бірақ балалар көп нәрсені байқай бермейді, үстірт қабылдайды. Табиғат сұлулығы рұхани  қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни, балаларды мейірімділікке, адамгершілікке, жақын адамдарға қамқор бола білуге көмектеседі. Балар үшін табиғат – бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл – балалардың сөйлеу және ойлау қабілетінің дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық қалыптасуына зор ықпал етеді.

Тегінде бала сұлулықты форма мен мазмұнның бірлігі    ретінде    қабылдайды. Эстетикалық қабылдау сезім мен тебіренумен тығыз байланысты. Әсемдікке қызығудан туатын қуаныш, жайдары жан толғанысы эстетикалық сезімнің ерекшелігі болып табылады.

5-6 жастағы балалар табиғат  және ондағы көптеген заттар, құбылыстар жайлы мағлүматтардан  хабардар болады. Жыл мезгілдеріне  сәйкес /күз, қыс, көктем, жаз/ күзде  жапырақтар сарғаятыны, құстардың  жылы жаққа ұшатыны, тұманды, жаңбырлы  күндердің көп болатыны т.б. бала  түйсігінде із қалдырмай қоймайды. «Күз» дегенде «жапырақтар сарғайып түседі» — деген ойдың пайда болуы оларды күнделікті өмірмен тығыз байланыстырады. Себебі, күзде баланың таза ауада жапырақтармен ойнайтын кезі аз емес.

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1. Керімбаева Р. Табиғат. Бала. Тәрбие.\\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 1 – 3. 50 – 52б.

2. Қалықбаева З. Табиғат  – тал бесігің. \\ Отбасы және  балалақша. – 1995. № 6. 30б.

3. Алтынсарин Ы. Таңдамалы педагогикалық мұралары. А. 1991 ж.

4. Қоқанбаева Р. И. Экологиялық  тәрбие беру. \\ Отбасы және балабақша. – 2006. № 5. 20 – 22б.

5. Ыдырысова Ж. Табиғатқа  ынтызарлық сезімді ояту. \\ Отбасы  және балабақша. – 1997. №                                                                    4 - 6. 70 – 71б.

6. Қонақбаева Р. Д. Балаларды  эстетикалық тәрбиеге баулу. \\ Отбасы  және балабақша. – 2008. № 2. 29 – 30б.

7. Қамақов Ә.Жеткіншектердің  көркемдік талғамын қалыптастыру. \\ Отбасы және балабақша. – 1997. № 1 – 3. 53 – 54б.

8.  Жұмабекова Ф. И.  Көркемдік тәрбиені ұйымдастыру  ерекшеліктері. \\ Бақшадағы көркемдік  тәрбие.

9. Құдашева Д. Т. Баланың  жан – дүниесін әсемдікке баулу. \\ Отбасы және балабақша. – 2007. № 3. 15 – 16б.

10. Манкеш А. Е.Экологиялық  тәрбие негізінде баланың рухани  жан дүниесін да мыту. \\ Білім  беру және менеджмент. – 2007. № 2. 117 – 119б.

11. Хамитқызы Ғ.  Балабақшадағы  экокологиялық тәрбие жұмысы.\\ Отбасы  және балабақша. – 1996. № 3 – 4. 34 – 37б.

12. Ерженбайқызы А.  Балабақшадағы  экологиялық тәрбие арналары. \\ Отбасы  және балабақша. – 1996. № 11 – 12. 52 – 57б.

13. Шалғынбаева Қ. Экологиялық  тәрбие. \\ Отбасы және балабақша. – 2001.   № 12. 55 – 58б.

14. Құлшанова С.  Табиғатты  қорғау. \\ Отбасы және балабақша. – 1993. № 6. 6 – 8б.

15. Көбеева Н. Бала және  табиғат. \\ Үйелмен және балабақша. – 1993.  № 5. 6 – 7б. 
16. Әбиев Ж., С. Бабаев, А.Құдиярова. Педагогика. А., Дарын., 2004. 
17. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика, Астана – 1998. 
18. Сейтәлиев К.Б. Тәрбие теориясы. А., 1986ж. 
19. Педагогика тарихы. Оқулық А. 1984 ж.