Қазақ тілі пәнін жүргізуде құзіретті-бағдарлы тапсырмаларды қолдану

ҚАЗАҚ ТІЛІ ПӘНІН ЖҮРГІЗУДЕ ҚҰЗІРЕТТІ-БАҒДАРЛЫ ТАПСЫРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

«Құзырлылық (құзіреттілік) дегеніміз –

педагогтің басқа бір адамның дамуына

негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы».

Н.Кузьмина

Елбасы Н.Ә. Назарбаев “Еліміздің бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімдік деңгейімен айқындалады” деп және “Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі” деп педагогтар қауымына үлкен міндет жүктеп отыр.Қазақстан Республикасы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында жалпы орта білім берудің ұлттық деңгейдегі басты мақсаты – еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсенді қатысуға дайын, құзыретті тұлғаның қалыптасуына ықпал ету деп анық көрсетілген.  
Әлемдік тәжірибе мен ұлттық практикаға сүйеніп жасалған бұл ресми құжатта әрбір оқушының жас ерекшеліктерін ескере отырып, білімнің мазмұнын меңгеруге бағытталған үш түрлі құзыреттіліктер жиынтығын игеруі мақсат етілген, олар: өзіндік менеджментке жататын өмірде кездесетін проблеманың шешімін табу құзыреттілігі; ақпараттық құзыреттілік; білімді игерумен бірге жүретін қарым-қатынастық, коммуникативтік құзыреттілік. 
Дамыған елдердің оқу жүйесінде кеңінен қолданыла бастаған «құзыреттілік», «құзырет» терминдері жаңа білім стандарты ұстанған басты бағыт ретінде біздің еліміздің білім беру жүйесіне ене бастады Құзыреттілік теориясы Г.В.Вайлер, Ю.В.Койнов, Я.И.Лефстед, Н.В.Матяш, В.В. Сериков, Дж.Равен, Р.Уайт, В.Чинапах және т.б. еңбектерінде негізделген. Білім беруді ұйымдастыруға құзыреттілік тұрғыдан келуді жүзеге асырудың әдіс-тәсілдерін меңгеру туралы мәселелер М.Н.Скаткин, И.Я.Лернер, В.В.Давыдов және т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.  
 Білім алушылардың түйінді құзыреттіліктерді игеруі олардың нәтижелі түрде әлеуметтендірілуінің, яғни әлеуметтік рөлдерді, нормаларды және құндылықтарды игерулерінің алғы шарттарын жасайдыБілім беру мазмұны әрбір білім алушының стандартпен айқындалған мынадай түйінді құзыреттіліктер түріндегі білім беру нәтижелеріне қол жеткізуіне бағытталған:  
- проблемалардың шешімін табу құзыреттілігі;  
- ақпараттық құзыреттілік; 
- коммуникативтік құзыреттілік. 
Проблемалардың шешімін табу құзыреттілігі: 
- түрлі жағдайларда проблемаларды анықтауға, жауапты шешім қабылдауға, өз шешімінің нәтижесін бағалауға; 
- өз іс-әрекетіне мақсат қоя алуға, оны іске асыруға қажетті жағдайларды анықтауға, оған жету үдерістерін жоспарлы түрде ұйымдастыруға (яғни, атқарылатын міндетке барабар технологияларды әзірлеуге);  
- өзін-өзі бағалауға және өзінің іс- әрекеті мен оның нәтижелеріне баға беруге; 
- түрлі жағдайларда өзі үшін қызмет және мінез-құлық нормаларын таңдауына; 
- қойылған міндетке сәйкес технологияларды таңдауына мүмкіндік береді. 
 Ақпараттық құзыреттілік:  
- сыни тұрғыдан ұғынылған ақпараттар негізінде саналы шешім қабылдауға; 
- өз бетінше мақсат қоюға және оны негіздеуге, мақсатқа жету үшін танымдық қызметті жоспарлауға және жүзеге асыруға;  
- ақпараттарды өз бетімен табуға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта құруға, сақтауға, түрлендіруге және тасымалдауға, оның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға; 
- логикалық операцияларды (талдау, жинақтау, жалпылау, құрылымдау, тікелей және жанама дәлелдеу, аналогия бойынша дәлелдеу, моделдеу, ойша эксперименттеу, материалдарды жүйелеу) қолдана отырып, ақпараттарды өңдеуге; 
- өзінің оқу қызметін жоспарлау және жүзеге асыру үшін ақпараттарды қолдануға мүмкіндік береді. 
Коммуникативтік құзыреттілік: 
- нақты өмір жағдайында өзінің міндеттерін шешу үшін қазақ және басқа тілдерде ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануға;  
- коммуникативтік міндеттерді шешуге сәйкес келетін стильдер мен жанрларды таңдауға және қолдануға; 
- әдептілік нормаларына сәйкес өзіндік пікірін білдіруге;  
- нәтижелі өзара іс-әрекетті, оның ішінде басқа мәдениет өкілдерімен, түрлі көзқарас және әртүрлі бағыттағы адамдармен сұхбат жүргізе отырып, шиеленіскен ахуалдарды шешуді жүзеге асыруға; 
- жалпы нәтижеге қол жеткізу үшін түрлі көзқарастағы адамдар тобында қатынас (коммуникация) құруға мүмкіндік береді. 
Білім беру деңгейінің регламенттелген осы МЖБС-на сәйкес келетін түйінді құзыреттіліктерді меңгерудің үш деңгейі көрсетіледі. 
Білім алушы білім берудің әрбір деңгейін аяқтау кезеңінде негізгі құзыреттіліктерді құрайтын берілген қызмет түрлерінің көрсетілген ең аз көлемін игергенін көрсете білуі тиіс. Білім мазмұнын өзгертудің  тұжырымдамалық негіздері біртіндеп білім ,білік және дағдылары игеруге негізделген оқу-пәндік парадигмадан ,әр оқушының құзіреттіліктер  жиынтығын білім нәтижелері ретінде игеруіне бағдарланған. Оқушы әр білім беру деңгейін аяқтағаннан кейін енгізілген құзіреттерді құрайтын, көрсетілген әрекеттер түрінің минималды жиынтығын игергенін көрсетуі тиіс. Қазақстан мектептерінің оқушылары өзгермелі өмірдің жаңа тұжырымдамалары мен үрдістерін қабылдауға дайын болуы, саналы таңдау жасауға, сондай –ақ барлық өмір бойына өмірдегі өзгермелі жағдайларға икемді болуға жәнеөз білімін көтеруге дайындығы негізгі алғышарт болып табылады. Қазіргі кездегі білім беру сапасы оқушылардың түрлі қызметтер саласындағы проблемаларды өз бетінше шешуі мүмкіндігін қамтамасыз ететін қалыптасқан негізгі  құзіреттілік түріндегі білім беру нәтижелерінің жетістіктерімен түсіндіріледі.Өскелең ұрпақтың сапалы білімі еліміздің экономикалық және әлеуметтік дамуының ең маңызды факторларының бірі болып табылады және оны әлемдегі бәсекеге қабілеттілікпен қамтамасыз етеді.  
Білім беру процесі мақсатты ұйымдастырылған, өзара байланысты мұғалім мен оқушы іс-әрекетін қамтиды: тұлғаға бағдарланған, құзіреттілік; іс – әркеттілік; денсаулық сақтау. Білім беру процесінде негізгі құзіреттіліктерді қалыптастыру ретінде оқушылардың жобалау, зерттеу іс-әрекеттерді ұйымдастырылады. Оқу жылының бойында оқушылар жеке немесе топ құрамында пәнаралық және пәнүстілік мазмұн базасында тұлғалық маңызды жобаны әзірлеп, іске асырады. Жобалау, зерттеу іс- әрекетінде бағалау нысаны- арнайы әзірленген талаптар мен көрсеткіштер негізінде негізгі құзіреттіліктердің қалыптасу негізі болып табылады. Ал, осы айтып жатқан құзіреттілік дегеніміз не?  
Құзыр -әмір, билік дегенді білдірсе,( қазақ түсіндірме сөздігі) Құзырет – қойылған мақсаттарға жету үшін ішкі және сыртқы ресурстарды тиімді іске асыруға дайындық; жеке және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында табысты іс-әрекетке дайындық , (қазақ түсіндірме сөздігі) , яғни біздің пайымдауымызша , білім беру жүйесіне әлеуметтік тапсырысты құрайды. Ал, құзыреттілік дегеніміз- оқушылардың іс-әрекеттің әмбебап тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білім нәтижесі.Оқушылардың тұлғалық сапаларының кешенін дамытуға , білім беруден күтілетін нәтижелер. 
Білім берудің күтілетін нәтижелері белгіленген мақсатқа сәйкес мектеп түлегінің негізгі құзырлығы төмендегідей анықталады:  
1. Құндылықты- бағдарлы құзыреттілік. 
2. Мәдениет-танымдылық  құзыреттілік. 
3. Оқу-танымдылық құзыреттілік. 
4. Коммуникативті құзыреттілік. 
5. Ақпараттық- технологиялық құзыреттілік. 
6. Әлеуметтік- еңбек құзыреттілік. 
7. Тұлғалық өзін-өзі дамыту құзыреттілік. 
Осылардың ішінен комуникативті құзыреттілікті қазақ тілі мен әдебиеті сабағында сын тұрғысынан ойлау және жазу технологиясын пайдалана отырып оқушылардың бойында қалай дамытуға болатынын зертеудемін.Себебі: коммуникативтік  құзыреттілік қазақ тілі мен әдебиеті сабағына етене жақын. Өйткені тілдің басты қызметі – коммуникативтік қызмет.Коммуникативтік құзыреттілік құзыреттілік адамдармен өзара әрекет пен қарым-қатынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы әлеуметтік рөлдерді орындауда , өмірдегі нақты жағдғайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.Коммуникативтік  құзыреттілік төрт түрлі аспектіден тұрады.  
Олар: 
1.Жазбаша байланысу . 
2. Көпшілік алдында сөз сөйлеу. 
3.Диалог . 
4. Өнімді топтық байланысу. 
 Коммуникативті құзыреттіліктің әр аспектіге байланысты 3-деңгейі бар. Оларға: 
1. Жазбаша қатынас аспектісінде :   
1-деңгейде : 
- қарапайым құрылымдағы жазбаша айланысудың стандартты өнімдегі формасында өз ойын рәсімдейді, үлгіле берілген мәтінді рәсімдеунормаларын сақтай отырып, қосымша графикада сұрағын баяндайды.  
2-деңгейде : 
- Күрделі құрылымдағы жазбаша байланысудың стандартты өнімдері формасында өз ойын рәсімдейді , күрделі құрлымды тақырыпты баяндайды, қосымша құралдарды сауатты пайлаланады , байланысу мен мекен-жай қойған мақсатқа сәйкес жазбаша құжаттардың жанры мен құрылымын анықтайды. 
3-деңгейде : 
- ақпаратты өңдеу нәтижелерін шектелмеген нысандағы жазбаша өнімде ұсынады, талқылауға ұсынылған  айқындамаға қарсы немесе дәйектемесі бар мазмұндағы жазбаша құжаттарды құрады, өз іс-әрекетінің мақсатына сәйкес жазбаша байланысудың мақсаты мен мекен –жайын анықтайды.  
2.Көпшілік алдында сөз сөйлеу аспектісі бойынша деңгейлік көретілімдер. 
1-деңгейде : 
- Баяндаманың жоспарын дайындайды, көпшілік  алдындағы баяндаманың нормасы мен шегін сақтайды,өз баяндамасының мағыналық блоктарын ерекшелеу үшін үзілістер пайдаланады , пысықтау мен түсінуге берілген сұрақтармен жұмыс жасайды.  
2-деңгейде : 
- Өз баяндамасының мағыналық  блоктарын ерекшелеу үшін вербальды құралдарды (қисындық байланыс құралдары) пайдалынады., вербальды  емес немесе көрнекі материалдарды пайдаланады, тақырыпты дамытуға берілген сұрақтармен жұмыс жүргізеді , байланысу мен мақсатты аудиторияның берілген мақсатымен жұмыс жүргізеді. 
3-деңгейде : 
- Байланысу міндетінде  барабар  көрнекі материалдарды өз  бетімен даярлайды және оларды сауатты пайдаланады ,өз сөзімен қисындық  және шешендік тәсілдерді , аудиториямен кері байланыс тәсілдерін  қолданады, айқындаманы жоюға байланысты сұрақтармен  жұмыс жүргізеді, іс -әрекет мақсаттары негізінде байланысу үшін  мақсат пен мақсатты аудиторияны өз бетімен анықтайды. 
3. Диалог аспектісі  бойынша : 
1-деңгейде : 
-Монолог, диалог, пікірталаста (топ) нақты  бағалау ақпараттың негізгі мазмұнын қабылдайды, әңгімені нормаға сәйкес бастап, аяқтайды, диалог форматы мен мақсатына сәйкес сұрақтар қояды және жауап береді . 
2-деңгейде : 
-Монолог , диалог пікірталаста (топ) нақты бағалау ақпараттың талап етілетін мазмұнын қабылдайды, диалог аясында әріптесінің пікірін тыңдайды . 
3-деңгейде : 
- Монолог ,диалог , пікірталаста (топ) нақты бағалау ақпараттың мазмұнын толық қабылдайды , диалог аясындағы байланысу үзіктерін түзетеді.  
4. Өнімді топтық байланысу аспектісі . 
1-деңгейде : 
- оқушы топтық талқының іс-жосығына өз бетімен ілеседі ,оқушылар топтық жұмыс тапсырмаларына сәйкес жауап береді, өз ойларын ұсына отырып түсіндіреді немесе топтың өзге де  мүшелерінің идеяларын, өз қарым-қатынастарын дәйектейді. 
2- деңгейде : 
-Оқушылар өз бетімен топ алдына қойылған міндетке сәйкес талқылау ережелері мен сұрақтары туралы келіседі,жұмыс соңында шешім жинақтайды, топтық  жұмысты орындау аясында міндеттерді бөледі және мойындарына алады, бір-бірінің идеяларын түсіну мен пысықтау үшін сұрақтар қояды,өз идеяларын топтың өзге де мүшелерінің идеяларымен сәйкестендіреді.  
3- деңгейде: 
-Оқушылар пікірталасы шиеленіскен жағдайда одан шығу тәсілдерін пайдаланады,топтың нәтижеге қол жеткізе алмау себептерін жинақтайды, қарама –қайшылықтар негіздерін анықтай отырып , айқындамаларының бірігу мен ажырау тұстарын атайды ,топтың жұмыс мақсатына қатысты ұсынылған идеаларға салыстырмалы баға береді. 
Осындай 3-деңгейлік  көлемде жұмыс жүргізу  барысында оқушы бойында коммуникативтік  құзыреттілікі сапалы қалыптастыра аламыз. Мысал ретінде 7-сыныптағы қазақ тілі сабағында оқушыларға берілетін құзыретті-бағдарлы тапсырма парағын ұсынып отырмыз:Тақырыбы: Әдеп. Шылаулар 
Ақпараттық ( І деңгей): 
- берілген тапсырманы орындау үшін  қандай түсінігі бар екенін көрсетеді; 
- берілген ақпараттың ішінен қажеттісін анықтайды; 
- сөздікпен жұмыс істейді. 
Ақпараттық ( ІІ деңгей): 
- берілген тапсырманы орындау үшін өздігінен анықтамалық әдебиеттен ақпаратты тауып, сұрыптайды; 
- берілген тапсырманы орындау үшін ізденіс жұмысын жоспарлайды. 
Коммуникативтік( І деңгей) 
- диалог дайындайды. 
Уәж :жолдасыңа әдеп туралы баяндама жасауға көмектес. 
Міндет: 
1. Берілген мәтінді оқып (сөздік жұмысы), түсінгеніңді көршіңе орысша түсіндіріп бер. 
2.Берілген мәтін бойынша сұлба жаса. 
3. Сөйлемге синтаксистік талдау жаса, сұраулыға айналдыр. 
4. Мәтіннен шылауларды тауып, түрін анықта 
5.Тақырып бойынша диалог құрастыр 
6. Әдеп және жантану дегенді қалай түсінесің? 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер: 
1. Әдеп – адамгершілік нормалары туралы ілім. Бұл термин ежелгі грек пәлсапасында  қолданыла бастаған. Адамгершілікке жататындар : парыз, намыз, ар-ұят, мұрат, ізеттілік, борыш, жауапкершілік, сенім, дүниетаным.  
2. Оқулықтың 1-тапсырма  17-бет 
3. Ол ереже бұзылса, халықтың дәстүрі де бұзылады. 
4. Оқулықтың  1-тапсырма  17-бет 
5. Шылау Септеулік шылау Жалғаулық шылау Демеулік шылау 
6. Қ. Жарықбаев, Ә.Табылдиев еңбегі бойынша әдеп туралы мағлұмат көшір. Түсінгеніңді көршіңе айтып бер. Мәтіннен шылауларды тауып, олардың түрін анықта.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақ тілі сабақтарында оқушылардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыру және дамыту

 «Құзырлылық (құзіреттілік) дегеніміз –

педагогтің басқа бір адамның дамуына

негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы».

Н.Кузьмина

Тәуелсіздік алғаннан бері, мемлекетімізде көптеген өзгерістер болып жатыр. Елімізде жалпы білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда.

Қазіргі заман ағымына қарай білім берудегі мақсат — өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, қоғам мүддесіне үлес қосуда өзін — өзі белсенді етуге дайын, басекеге қабілетті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Қазіргі педагогика ғылымында негізгі базалық ілімдердің бірі «құзыреттілік» болып отыр. Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында да білімге бағытталған мазмұнды құзыретттілік, яғни нәтижеге бағдарланған білім мазмұнына алмастыру қажеттілігі көрсе- тілген.

Құзыреттілік дегеніміз — тұлғаның бойында білім, дағды, іскерлік, ерік күш-жігердің болуы. Ол, ең әуелі мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасады. Құзіреттілік — оқушының алған білімі мен дағдыларын тәжірибеде, күнделікті өмірде қандай да бір практикалық және теориялық мәселелерді шешу үшін қолдана алу қабілеттілігі. Қазақ тілі сабақтарында оқушылардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыру мен дамытудың маңызы зор. Оқушылар қарым — қатынас моделдерін, мәдениеттік стереотиптерді, мәдениет образдары мен символ- дарын білулері керек. Бұл оқушылардың қазақ тілінде емін еркін сөйлесуін қамтамасыз ете алады.

«Коммуникативтік құзыреттілік» (латынның «соmpetere» — қол жеткізу, сәйкес келу, сөзінен шыққан) — қажетті тілдерді, қоршаған адамдармен және оқиғалармен әрекеттестікте болу тәсілдерін білуді, топта жұмыс жасау дағдыларын, ұжымдағы әр түрлі әлеуметтік рөлдерді меңгеруді қамтиды. Оқушы хат жаза, анкета толтыра, арыз жаза, сұрақ қоя, пікір таластыра т.б. білуі тиіс. Коммуникативтік құзыреттілік — екінші тілді үйренуші оқушыларға тілдің заңдылықтарын жаттанды үйретпей, сол тілді тілдік және қатысымдық тәсілдерді орынды қолданумен байланыстыру. Коммуникативтік құзыреттілік жеке тұлғаның рухани өсуін қалыптастырады, адамдарды түсіне білуіне көмектеседі.

Өз іс-тәжірибемде оқушылардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыру мен дамыту жолдарын қарастырамын. Осы мақсаттарға жету үшін өз жұмысымда қазіргі заманға сай сабақтарды өткіземін, өйткені заманауи сабақ — оқушының қандай да бір құзыреттілігін қалыптастыруға бағытталған. Өз сабақтарымда құзыреттілік тапсырмаларды қолданып жүр- 
мін:

• жазбаша қатынас

• мәтіннің желісі бойынша өз пікіріңді білдір

• диалог құру

• өнімді топтық қатынас

• мәтіндердің мазмұнын өз өміріңмен байланыстырып айт.

Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамытуға бағдарланған тапсырмалар топтамасын дайындадым: «Тілдескіш» (сөйлесу үлгілерінен құрастырылған сөздікше), «Баяндамашы», «Жазбаша қатынас». Аталмыш топтамалар мемлекеттік тілде сауатты жазу дағдыларын қалыптастырады, өмірлік жағдайларда қазақ тілінде қарым-қатынас орнатуға мүмкіндік туғызады, оқушы бойынан табиғатынан берілген шығармашылық әлеуітін іске асыруына ықпал етеді. Осы әдіс-тәсілдерді қолдану барысында, өз сабақтарымда сөйлесім-нің барлық компоненттеріне тән дағдылары меңгеріліп, оқушылардың жеке тұлға ретінде өздеріне деген сенімділігі артып, шығармашылықпен жұмыс істеу дағдылары қалыптасуда. Мысалы, бастауыш сыныптарда «Дәрігерде», «Дүкенде» деген тақырыптарды өткен кезде «Тілдескіш» әдісін қолдандым. Оқушы «Тілдескішті» қолдана отырып, берілген жағдаятқа серіктесімен әнгіме құрастырып, өзара әңгімелесе алды.

«Жазбаша қатынас» әдісі 5-6 — сыныптардағы «Менің отбасым», «Менің досым» т.б. тақырыптарын өткен кезде тиімді. «Жазбаша қатынас» үлгісін қолдану арқылы, оқушылар ата-анасына, достарына хат жазуды үйренеді.

«Баяндамашы» әдісі жоғары сынып оқушыларына тиімді. Сабақтың бір кезеңінде белгілі бір тақырыпта баяндама жаза отырып, мәдениетті сөйлеуге, қазақша ойлауға дағдыланады.

Қазақ тілі сабақтарында оқушылардың бойында коммуникативті құзіреттілікті қалыптас- тырып, дамыту үшін тақырыпқа байланысты диалог, койылымдар әзірлеу, рөлдік ойындар ойнау т.с.с. тапсырмаларды орындатуға болады.

Қорыта келгенде өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйретуде коммуникативтік құзіреттілікті қалыптастыру — заман талабы. Сондықтан оқушыларымыз жаңа заман талабына сай білімді, жан-жақты, қазақ тілінде өзіндік ой-толғамын жеткізе алатын, кез келген адаммен тілдік қарым- қатынасқа түсе алатын, коммуникабельді, мәдениетті, өмірге икемделген тұлға болуы үшін оның бойында коммуникативтік құзыреттілікті дамыту ұстаздың қолында.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. 
   2. Ә. Әлметова, «Сөйлеу әрекеттері түрлеріне оқыту», А. Арыс, 2007 
   3. Левитан, К.М. О содержании понятия «коммуникативная компетентность». Перевод и межкультурная коммуникация. / К.М. Левитан. Екатеринбург.: Издательство АБМ, 2001. № .2.89-91б 
   4. Пассов, Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению. — М., 1991.

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ДЕҢГЕЙЛЕП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ  
  
Оқытудың қазіргі жаңа технологияларын меңгеру және оқушылардың психологиялық жас ерекшеліктеріне сай келтіріп,сабақ үрдісіне ендіру мол ізденушілікті талап етеді.Әрине,ұстаз әрбір сабағын мазмұнды құрып,жаңа технологиямен сабақ беріп отырса,оқушылардың терең әрі тиянақты білім алуына жол ашылады.Сондықтан да қазіргі ұрпақты білім нәрімен сусындатуда жаңа технологияның алатын орны ерекше. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық,рухани,азаматтық және де басқа көптеген адам келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді,өзін-өзі дамытуға көмектеседі.Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, өз бетінше жұмыс жасауға дағдыландыру барысында өз іс-тәжірибемде педагогика ғылымының докторы,профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп оқыту технологиясын қолдана отырып сабақ жүргіземін. Деңгейлік тапсырмаларды жүргізудегі негізгі мақсат-баланың қабілетін ашу, шығармашылығын шыңдау, іздендіру, пәнге қызығушылығын арттыру. Осы мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді жүзеге асырамын.  
1.Оқушылардың өздігінен білімін толықтыра, жетілдіре отырып, жаңа білім алуы.  
2.Оқушылардың бір-бірімен білім алмасуына дағдылануы.  
3.Берілген білімді пысықтау.  
4.Оқушының білімін тексеру, бақылау.  
5.Шығармашылық қабілетін арттыру.  
Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың тілін дамытып,сөздік қорын молайтуға мүмкіндік бар.Деңгейлеп оқытудың ерекшелігі:оқушылардың сабақ үрдісінде бірнеше деңгейде жұмыс жүргізе алатындығында..Деңгейлік тапсырмалар арқылы мұғалім оқушының нені білетінін,нені меңгергенін,нені меңгермегенін біледі,соның нәтижесінде оқушыларда намыс оты оянып,басқалардан қалып қоймауды ойлап өз мүмкіндігіне қарай дайындық жасайды,әрі тырысады. Деңгейлік тапсырмалар дегеніміз – балаға шамадан тыс жүктеме беру емес, керісінше оқушының біліміне, мүмкіндігіне, сұранысы мен қабілетіне сәйкес дайындалған сатылы жұмыстар жүйесі. Деңгейлік әдістің маңыздылығы – оқушының шығармашылықпен белсенді жұмыс істеуін дамытады, әр оқушыны өздігінен үйренуге баулиды, өткен грамматикалық, лексикалық тақырыптарды жүйелі игеруге дағдыландырады, ой еңбегімен айналысуға жетелейді, яғни оқу-танымдық құзіреттілігі қалыптасады.  
Бұл технология бойынша оқушылардың білімді өздігінен саналы түрде меңгеруіне ерекеше мән берілген.Оқу іс-әрекетінің негізгі түрі оқушылардың өздігінен орындайтын жұмысы болып табылады.  
Деңгейлеп оқыту технологиясы оқушының да,мұғалімнің де белсенді шығармашылық қызметін дамытуға арналған.1-деңгейдегі тапсырма мемлекеттік стандарттық деңгей,бұны орындауға барлығы міндетті.2-3 деңгей бірте-бірте күрделенеді және бұл тапсырманы орындауға оқушылар құқылы,ал 4-деңгейді шығармашылықпен жұмыс істей алатын оқушылар орындайды.Әрине ,барлық оқушы 4-деңгейді түгел орындап шығады деу артық.1-2 деңгейді түгел жуық орындайды да,озат оқитындар алға кетеді.  
10-сынып. «Абай Құнанбайұлы» сабағы бойынша:  
І.Абайдың өмір жолы  
ІІ.Алгоритімдік саты.Шығармаларын талдау.  
ІІІ.Эвристикалық саты.Өлеңдерін мәнерлеп жатқа айту.  
ІV.Шығармашылық сатысы. «Мен таныған Абай»(шығарма)  
8-сыныпта «Теледидар» тақырыбы бойынша деңгейлік тапсырмалар  
І деңгей  
1.Мәтінде не туралы айтылған?  
2.Мәтінді пайдалана отырып,сөздердің дұрыс-бұрыстығын анықта.  
3.Берілген сөздердің антонимдерін жаз.  
ІІ деңгей  
1.Мәтінді оқып,орыс тіліне аудар.  
2.Қаратпа сөздердің тыныс белгісін қой.  
3. .Берілген сөздердің синонимдерін жаз.  
ІІІ деңгей  
1.Мәтіннің мазмұнын айт.  
2.Мәтін бойынша сұрақтар дайында.  
3.Берілген сөздермен сөйлем құрастыр.  
ІV деңгей  
1. «Теледидар-балалар денсаулығына зиян»деген тақырыпқа шығарма жаз.  
Ж.Қараевтың деңгейлеп оқыту технологиясы – оқу үрдісіндегі мұғалім мен оқушының, оқу мазмұны мен түрінің, әдістер мен амалдардың, оқу мақсатының ықпалдасу заңдылығының жүйесі.  
Ж.Қараев технологиясының жемісі сол, ол оқушыны күштеп оқудан аулақтатып, өз бетімен оқуына, ақпаратты өз бетімен өңдеуге, ешкімнің көмегінсіз өз бетінше ойланып, шешім қабылдауға дағдыландырады .  
Қорыта келгенде деңгейлік тапсырмалар орындау негізінде оқытудың тиімділігі:  
- оқушы өз бетімен жұмыс істеуге дағдыланады ;  
- оқушының жеке қабілеті айқындалады;  
- іштей бір-бірінен қалмауға тырысады;  
-тапсырманың күрделену деңгейіне сәйкес оқушының ойлау қабіліеті артады;  
-сынып оқушылары толық бағаланады;  
-әр бала өз деңгейіне ,қабілетіне қарай бағаланады.  
Демек,жаңа технологиялық әдіс-тәсілдерді пайдалану білім сапасын арттырудың бірден-бір жолы.Оқыту үрдісінде оқушылардың білім қорын молайтуға,белсенділігін арттыруға,шығармашылық қабілеттерін жетілдіруге көмегі бар.  

Пайдаланған әдебиеттер:  
1.Беспалко В.П. «Слагаемые педагогической технологии».-М.Педагогика, 1989. 44 б.  
2. Кобдикова Ж.У. Оқыту процесін технологияландыру. А:2000 ж.61б.  
3. Қараев. Ж.А,Кобдикова Ж.У. Актуальные проблемы модернизации педагогической системы  
на основе технологического подхода. А: 2005.34 б.  
4. Бақзыбекова.Н. Саралап деңгейлеп оқыту технологиясы арқылы оқушылардың білім деңгейін арттыру.-А: Қазақ тілі, №4, 2007.16б.  
5.Қуанышбаева А.Жаңа технологиялық әдіс-тәсілдерді пайдалану.А: Қазақ тілі: Әдістеме. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал, №2 ,2004. 47 б.