Жамбыл Жабаев (1846-1945)

Жамбыл Жабаев

(1846-1945)

Өмірі:Жамбыл Жабаев Шу озенінің бойында дүниеге келген.Ауыл молдасының діни оқуында сауат ашқан Жамбыл,молданың ұрып-соғуына көнбей,оқуды тастап кетеді.Жастайынан ән мен өлеңге құмар ақын естіген өлеңдерін жаттап,өзі де жанынан өлең шығарды.М.Әуезов «Жетісу ақындарының алтын қазығы» деп бағалаған Сүйінбай Аронұлы Жамбылдың өлеңдерін естіп,ұнатып,батасын береді.

Жамбыл Сарбас,Досмағамбет,Құлмамбет,сияқты өз өңіріне танымал ақындармен айтысады.Ақынның 1916 жылғы маусым жарлығынан кейінгі халық көтерілісін суреттейтін «Зілді бұйрық», «Патша әмірі тарылды»сияқты өлеңдері бар.Кеңес дәуірінде Жамбыл жаңа тұрмысты жырлап,халыққа бақытты,шаттықты,тұрмыс келді деп жазады.

1936 жылы Қазақстанның Москвада өткен әдебиет пен өнерінің он күндігіне қатысады.1937 жылы грузин ақыны Шота Руставелидің 750 жылдық тойына қатысады.Қазақ ССР-і Жоғарғы Кеңесінің депутаттығына сайланған.

«Ленин» және «Құрмет белгісі» ордендерімен марапатталады.Бұның барлығы ақынға жаңа шабыт,тың күш қосады.

Жамбыл Жабаев 1945 жылы  100-ге қарағн шағында қайтыс болады.

 

 

 

Еңбегі.Айтыстары.Ақын атағын шығарған,елге танытқан-айтыстары.Жамбыл айтыстарының ерекшелігі қашанда бір бағытта ұстап,сол жолда бар өнерін жарқырата көрсететіндіг.Айтыстағы Жамбыл тақырыбы-әлеуметтік теңсіздік ел ішіндегі қиянат.Халық басындағы мұң-мұқтажды,арман-тілекті айтып,қашан да ел атынан жырлаған ақын жеңіске жетіп отырған.

Жамбыл айтыстарының ішінде ең көрнектісі,ең кең жайылғаны-1881 жылы Құлмамбетпен айтысы.Құлмамбет Албан,Дулаттың бай,билерін мақтап,өз руын көтеріп,барын әспеттейді.Жамбылдың жеңісі-адамдық байлық мал,дәулет емес,батырлық,татулық,ынтымақ,әділдік сияқты қасиеттер екенін жеткізе айтқанды.Жамбыл рулық мақсат,мүддеден халық,жалпы адамшылық тілекті жоғары қояды.

 

Адамдықты айт,ерлікті айт,батырлықты айт,

Ел бірлігін сақтаған татулықты айт.

Қарынбайдай сараңдар толып  жатыр,

Оны мақтап әуре болмай үйіңе  қайт.

Досмағанбетпен айтысы 1902 жылы  өткен.Бұнда Жамбыл:

        Екі жүзді болмасаң,

        Байды неге мақтайсын?

        Қайыры көпке тимеген,

        Әкімдікпен билеген,

        Жарлы-жалшы сүймеген

         Ханды неге мақтайсың?

         Халыққа  тиген пайдаң жоқ,

         Қайтіп  тұзыңды ақтайсың?-

дейді,ел тілегі,ой,арманымен қабысып,ортақ  арна табады.

      Жамбылдың Айкүміспен,Жамбылдың Бөлектік қызымен (1880 жылы) айтыстарында жастық,мөлдір сезім,сыйласық,жарасым бар.

      Жамбыл Жабаев-хаық  поэзиясының ірі өкілі,жазба әдебиетте өз қолтаңбасын қалдырған,көпшіліктін мұрат мүдесін,арманын шырқаған ақын.