Lexical problems of translation

Julia could almost have wished that it had failed like the others in order to take him down a peg or two. (Ch.9:77). (To take sb. down a peg or two –պարծենալու առիթ չունենալ).

Ջուլիան գրեթե ուզւմ էր , որ այդ մեկն էլ ձախողվեր, որպեսզի Մայքլը պարծենալու առիթ չունենար: (Գլ9:68).

For once his cunning found its match. (Ch.9:77). (To find one’s match-Գտնել արժանի մրցակից)

Այս անգամ Մայքլի հակառակորդը նրան չէր զիջում: (Գլ9:67).

 

 

 

 

 

                                      

 

 

                                     

 

 

 

 

 

                                  

                                             CHAPTER II

 Lexical Transformations and Methods of Creation of Contextual Substitutes.

The task of a translator on a word and a word-combination doesn’t add up to finding of equivalent or variant correspondence only. It involves also the work on lexical reforms or transformations. There are three kinds of lexical transformations:

1) additions;

2) omissions;

3) substitutes.

                                               2.1 Additions

 Semantic additions are inadmissible in translation. A translator can do semantic additions, i.e. explanations, only out of TT (target text), in his/her notes that are taken outside of a text by footnotes. However, a translator has sometimes to add some words into the text so as not to break the norms of the Armenian language.

 Over the chimney-piece was an old copy of Lawrence’s portrait of Kemble as Hamlet. (Ch.1:23).

Բուխարու վրա`Լորընսի վրձնին պատկանող Քեմբլի դիմանկարի մի հին կրկնօրինակ էր` Համլետի դերում: (Գլ1: 13). (Թոմաս Լոուրենս 1769-1830 անգլիացի նկարիչ Դիմանկարիչ)

They opened with a failure and this was succeeded by another. (Ch.9:77).

Նոր թատրոնում բեմադրված առաջջին պիեսը ձախողվեց և դրան հաջորդեց ևս մեկ ձախողում: (Գլ9:67).

In translation we add thwe words Նոր, բեմադրված which used in order to make the translation more understandable and correct.

She bustled Julia upstairs. (Ch.10:83).

Իվին Ջուլիային շտաօեցրեց դեպի ննջարան:(Գլ10:72).    

 

                                       2.2 Omissions

Sometimes, a translator can do some omissions if it’s necessary in order to avoid breaking of linguistic or stylistic norms of the Armenian language. However, every omission must be justified. It’s not allowed to abuse this rule and omit everything that is difficult to translate.

It is typical of the English language using of paired synonyms. One of equivalent synonyms is omitted in translation as well as semantically surplus words. (The treaty was pronounced null and void. –Պայմանագիրը անվավեր համարել).

 …if he had been an actor who loved her so much and had loved her so long… (Ch.11:93).

… Եթե Չարլզը մի դերասան լիներ, որն աըդքան երկար ու այդքան ուժգին սիրեր..(Գլ11:83).

 …and then went into the bathroom to wash her face and eyes. (Ch.11:93).

... գնաց լողարան լվացվելու:(Գլ11:83).

She leant back in the chair and turned her head aside. (Ch.11:.92).

Նա հենվեց աթոռի թիկնակին ու շուռ եկավ:. (Գլ11:84).

As we see there are alltirations between ST and TT. For example the phrase wash her face and eyes we translate լվացվել:

                                                 2.3 Substitutes

 Substitutes can be lexical and contextual. Lexical substitute is replacement of single concrete words or word-combinations of SL with that of TL which are not their lexicographic correspondence, i.e. they have other lexical meaning than the words of ST. Characteristics of the context can force a translator refuse to use both variant and equivalent correspondences in translation. In that case he/she looks for the variant of translation that suits for the concrete case. That kind of translation is named contextual substitute.

…he held himself with an arched back to keep his belly from sagging. (Ch.9:82)

…քայլելիս մեջքն ուղիղ էր պահում, որպեսզի որովայնի շրջանում մաշկը չկախվի: (Գլ9:71).

“Oh, well, it’s no good crying over spilt milk.” (Ch.10:82).

Կորցրածի համար չեն ափսոսում: (Գլ10: 73).

The nature of a contextual substitute depends on characteristics of individual context and a translator has every time to look for special ways of translation. This task requires creative solution, therefore, it’s not possible to have fundamental. Nevertheless, there are some methods which are used for creating of contextual substitutes:

1) method of concretization;

2) method of generalization;

3) method of antonymic translation;

4) method of compensation;

5) method of semantic development;

6) method of complete interpretation.

        

   2.3.1 Methods of Creating of Contextual Substitute

Method of Concretization

 Concretization represents substitution of a word of ST with more large meaning on the word of TL with narrower one. There are a lot of words in the English language with general wide meaning which should be concretized in translation. For example:

come –գալ, դառնալ, լինել, ծագել, հասնել,մոտենալ..

leave –թողնել, հեռանալ, լքել, կտակել, թույլտվություն

provide – ապահովել, մատակարարել, նախատեսել, հայթհայթել, մթերել

 …two of her front teeth were missing but, notwithstanding Julia’s offer, repeated for years, to provide her with new ones she would not have them replaced. (Ch.10:82).

Առջևի ատամներից երկուսը բացակայում էին, ու, թեև Ջուլիան տարիներ շարունակ առաջարկում էր ատամները գցել տալ, Իվին չէր համաձայնում: (Գլ10:72).

By the example of the word thing that is met quite often in the novel it is seen how this word is concretized in different contexts.

“Extravagant little thing, aren’t you?...” (Ch.6:58).

“Շվայտ  մանկիկ” (Գլ6: 49).

 “We know a thing or two about financing plays now.” (Ch.8:70).

Դու շատ լավ գիտես,որ մեր օրերում պիեսները ֆինանսավորվում են երկու նկատառումներով: (Գլ 8: 60).

…and she thought of him as a nice old thing. (Ch.11:.90)

…Ջուլիան նրան համարում էր մի բարի ծերուկ: (Գլ11:80).

 If he tried that sort of thing she’d play the outrage heroine on him, … (Ch.11, p. 93)

Եթե Չարլզի մտքով անցներ այդպես պահել իրեն, ապա կստանձներ վիրավոր հերոսուհու դերը…(Գլ 11: 80).

When tempers were frayed his good humour, his real kindliness, smoothed thing over. (Ch.9:79)

Երբ կրքերը բորբոքված էին, Մայքլի բարեհոգի հումորը,բայրացակամ վերաբերմունքը  հաշտարար ազդեցություն էր գործում: (С.66).

But he was not a man who let a thing drop when he had set his mind to it. (Ch.8:69)

Բայց Մայքլը այն տղամարդկանցից չէր, որոնք հեշտ էին հրաժարվում իրենց մտադրություններից: (Գլ 8:60).

 

                            2.3.2 Method of Generalization

Generalization is substitution of a word with more narrow meaning on the word with larger one. This method is opposite to the method of concretization.

 …but he wanted to be his own master and now in the last year of his articles he had broken away and taken this tiny flat. (Ch.11:98)

..,բայց ցանկացել է անկախ լինել և այժմ, իր ուսանելու վերջին տարիներին, առանձնացել է նրանցից ու վարձել այս փոքրիկ բնակարանը: (Գլ11:88).

The word article as a noun has the meanings հոդված, կետ, դրույթ, պայմանագիր, , օբյեկտ,. The meaning պայմանագիր suits more because there is also a verb article –գնալ պայմանագրային ուսման. Combined these meanings the translator extended the meaning of the word article and translated it as ուսում though this word has its own translation in English: studies, learning, and apprenticeship.

                                   

                                  2.3.3 Method of antonymic translation

The essence of this method is replacement of affirmative construction with negative one and vice versa that is accompanied by corresponding lexical substitute of SL unit with its antonym in TL.

“Oh, my love, don’t you know there isn’t anything in the world I wouldn’t do for you?...” (Ch.8:72)

-Օ, իմ սեր,միթե չգիտեք որ ես ամեն ինչ կանեմ ձեզ համար: (Գլ8:62).

Julia wondered why servants stayed with them. (Ch.8, p.76)

Ջուլիան զարմանում էր , թե ինչու ծառաները չեն լքում իրենց:(Գլ8:65).

“Oh, I know people always lie about their debts,” she said with a laugh. (Ch.14, p.129)

Օ , ես գիտեմ, մարդիկ երբեք ճիշտը չեն ասում իրենց պարտքերի մասին: (Գլ14:111).

Metaphrase (or literal translation) of these sentences would contradict to stylistic norms of the Armenianlanguage and do them clumsy.

He was a trifle excited – but that is not unusual with him.

Նա մի քիչ հուզված էր-բայց դա նրա համար սովորական էր:

Here we have litotes – an affirmative utterance in a negative form. Litotes is widespread in the English language owing to a good deal of negative prefixes. It can be translated literally not always as in the Armenian language the negative не and the negative prefix չ- coincide in sounding. The words with the prefix չ- go rarely together with the negative particle не because of such combination is discordant.    

                                 

                                2.3.4 Method of Compensation

This method is applied in that case when some linguistic phenomenon can’t be conveyed in TL. Compensating for loss which arises in translation because of some linguistic unit of ST can’t be translated a translator conveys the same information by the other means. Compensation is often used where it’s necessary to convey merely linguistic characteristics of ST (dialecticisms, individual features of speech, incorrect linguistic forms, pun, etc.) that have not always correspondences in TL. In translation of contaminative speech a translator can substitute for one linguistic means by others (grammatical – lexical, phonetic – grammatical and so on, in compliance with the Armenian language norms).

“For the little I eat I’ve got all the teeth I want. It’d only fidget me to ’ave a lot of elephant’s tusks in me mouth.”(Ch.10:.82) – the words of Julia’s maid who was a cockney.

«Իմ կերածի համար եղածն էլ բավական է: Դրանք ինձ միայն կխանգարեն ինչի համար բերանս լցնեմ փղի ժանիքներով:.» (Գլ10: 72).

Method of compensation illustrates clearly one of the basic positions of theory of translation – not single elements should be translated adequately but all text as a whole. In other words, there are untranslatable particulars but there are not untranslatable texts.

                             

                        2.3.5 Method semantic development

Using in translation of a word or a word-combination, whose meaning is logical development of the meaning of a translating unit, is named semantic development. It means deviation from direct lexical correspondence of given word or word-combination. Thus, fundamentally semantic development doesn’t differ from more simple methods of lexical transformation, concretization and generalization. Distinction is only in nature and degree of complexity of the method.            It’s necessary to have in view that semantic development always applies to not a single word but to a word-combination or a semantic group. Most often the meanings of such words and word-combinations in ST and TT are connected by cause-effect relations. At that substitution of cause by its effect (or vice versa) doesn’t break exactness of translation and, quite the contrary, is the best (at times the only) way of adequate conveying of ST content.

Mrs. De Vries was a widow. She was a short stout woman with a fine Jewish nose and fine Jewish eyes, a great deal of energy, a manner at once effusive and timid, and a somewhat virile air. She had a passion for the stage. (Ch.8, p.68).

Միսիս դը Վրայսը այրի էր: Նա կարճահասակ, գեռ կին էր,հրեհուհու գեղեցիկ քթով, գեղեցիկ սև աչքերով, աշխույժ, անզուսպ ու միևնույն ժամանակ , վեհերոտ շարժումներով, որի մոտ տղամարդկային ինչ-որ բան էր զգացվում: նա պաշտում էր թատրոնը:(Գլ 8: 59).

 

                   2.3.6    Method of Complete Interpretation

This method is used when there is not possible to proceed from lexical correspondences or contextual meanings of single words of SL but there is a need to understand semantic meaning of the whole and “re-express” it into TL by other words. This is one of the most difficult methods of transformational translation. This method is wide used in translation of PUs which reflect specificity of the English live spoken language (help yourself, please –հյուրասիրվեք,(ոչ թե օգնեք ձեզ); good riddance! –բարի ճանապարհ! (ոչ թե ուրախ առաքւմ), etc.).

He had tact and a pleasant manner, and he knew how to pull strings adroitly; it was inevitable that he should get on the staff of some general. (Ch.7:63).

Մայքլն օժտված էր չափի զգացումովու հաճելի շարժ ու ձև ուներ, հնարամիտ էր ու ձեռներեց. Պարզ էր ,որ շուտով որևէ գեներալ նրան իր շտաբն էր վերցնելու: (Գլ7:54).

Though they said he drove them like slaves, and they never had a moment to themselves, flash and blood couldn’t stand it, it gave them a sort of horrible satisfaction to comply with his outrageous demands. (Ch.2:27).

Թեև բողոքում էին, որ ճորտի պես են աշխատում, որ մի րոպե անգամ ազատ ժամանակ չունեն իրենց համար, որ ոչ մի հողածին չի դիմանա այդպիսի պայմանների, բայց այնուհանդերձ , առանձին գոհունակություն էին զգում կատարելով նրա վրդովիչ պահանջները: (Գլ2:17).

But the same phrase flash and blood couldn’t stand it (Ch.11, p.95) was translated ոչ ոք չէր կարող անտարբեռ անցնել(Գլ11: 82):

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                       

 

 

 

 Conclusion         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 

                           Reference List

Curme G. O. English Grammar, New-York 2003.

Jespersen O. Essential of English Grammar.London 1996

W. Somerset Maugham, Theatre, International Relations, Moscow 1979

Читалина Н.А., Учитесь Переводи