Программалау технологиялары

     Процедураның құрылымы:

(тақырыбы:)

PROCEDURE аты (формальды параметрлер  типтері);

 Сипаттамалар бөлімдері; (бұл  бөлімдер болмауы да мүмкін)

BEGIN Операторлар; (процедура денесі)

END;

 

 Программада процедураны пайдалану  үшін процедураның атын нақты  параметрлермен бірге жазып шақырады, ол жерді процедураны шақыру  нүктесі деп атайды. Прграмма  процедураның шақыруын оқыған  заматта процедураның орындалуы  басталады. Мысалы прпограмма тақырыбы төмендегідец болса:

         PROCEDURE SUMMA (N,M,X:INTEGER);

 Онда процедуранв програмада  мынадай жолмен шақыруға болады.

         Summa (19,A,50);

 Жақшадағы 19 Ф 50-нақты параметрлер  болып табылады. Нәтижеснде процедурадағы  формальды параметрлер мынадай мәндерге ие болады:

          N=19, M=A, X=50.

 Процедура шақыру процесінде  формальды параметрлердің мәндері  нақты параметрлердің мәнін қабылдайды  да, процедура денесіндегі есептеулерде  сол жаңа мәндер пайдаланады.

 Процедураның параметрлері мәндік және айнымалы болып екіге өлінеді. Мәндік (аргументтік) параметрлер тек қана нақты параметрлердің мәнін өзіне қабылдайды да, қайтып оларға өзінің мәнін бере алмайды. Процедураның бір орындалу барысында негізгі программаның бірден бірнеше идендификаторлары жаңа мән қабылдай алады. Айнымалы параметрлердің алдына VAR қызметші сөзі қойылып жазлады.

 Мысалы:

          PROCEDURE Misal (A,B:Integer; VAR X,Y: Longint);

Var S: Integer;

Begin S:=A+5*B;

X:Sqr(S); Y:Sqr(X); END;

Бұл процедураны программалық текстте төмендегідей жазып шақыруға болады:

          Misal (10,5,K,l);

 Проограмма орындалу барысында Misal (10,5,K,l) шақыру идендификаторын  оқып, басқаруды Misal процедурасына жібереді  де, төмендегідей әрекеттер орындалады.

1.процедураның А, В, Х, Ү формальды параметрлері (10,5,K,l) нақьы параметрледің мәнін қабылдайды:

 А=10, В=5, Х=K, Ү=I,;

2.Процедура денесіндегі операторлар орындалады;

S=10+5*5=35, X=35*35=1225,

Y=1225*1225=1500625;

3.VAR қызметші сөзінен кейінгі  жазылған формальды Х және Ү параметрлері процедураның орындалу барысында меншіктеген өздерінің жаңа мәндерінің нақты К-мен І параметрлеріне бергеннен кейін, басқару Misal (10,5,K,l) шақыру идендификаторынан кейін тұрған операторға өтеді;

 К=X=1225, I=Y=1500625

4. әрі қарай программаның есептеулерінде К және І айнымалылары жаңа меншіктеген мәндерімен қатысады.

Процедура құру мысалдары.

Қатеттері бойынша үшбұрыштың ауданы мен гипотенузасын табу процедурасын құру.

        

     Дұрыс құралған процедура мысалдары:

     А) PROGRAM Proced 1;

VAR A, B, C, S: Real;

PROCEDURE Ushbur (M,N:Real; Var T, Q: Real);

Begin T:=M*N/2

Q:=Sqrt (Sqr (M)+Sqr(N));END;

BEGIN Readln (A,B);

(негізгі программадан Ushbur процедурасын  шақыру:)

Ushbur (A, B, S, C);

Writeln (‘gip=’,C:4:2); Writeln (‘aud=’, S:4:2);

Readln End.

    

     Ә) PROGRAM Proced 2;

VAR A, B, C, S: Real;

PROCEDURE Ushbur (M,N:Real; Var T:Real, Q: Real);

Begin T:=M*N/2

Q:=Sqrt (Sqr (M)+Sqr(N));END;

BEGIN Readln (A,B);

Ushbur (A, B, S, C);

Writeln (‘gip=’,C:4:2);

Writeln (‘aud=’, S:4:2);

Readln End.

 

      Б) PROGRAM Proced 3;

VAR A, B, C, S: Real;

PROCEDURE Ushbur;

Begin

S:=A*B/2; C:=Sqrt(SQRT(A)+SQRT(B)); END;

BEGIN Readln (A,B);

Writeln (‘gip=’,C:4:2);

Writeln (‘aud=’, S:4:2);

Readln End.

        

     Дұрыс құралмаған процедура мысалдары:

      А) PROGRAM Proced 4;

VAR A, B, C, S: Real;

PROCEDURE Ushbur (M,N:Real; Var T, Q: Real);

Begin T:=M*N/2

Q:=Sqrt (Sqr (M)+Sqr(N));END;

(бұл процедура S пен С –ға жаңа мән қайтармайды)

BEGIN Readln (A,B);

Writeln (‘gip=’,C:4:2);

Writeln (‘aud=’, S:4:2);

Readln End.

 

     Ә) PROGRAM Proced 5;

VAR A, B, C, S: Real;

PROCEDURE Ushbur(A,B:Real; Var S:Real, C: Real);

Begin S:=A*B/2

C:=Sqrt(SQRT(A)+SQRT(B)); END;

(бұл процедура S-кежаңа мәе қайтарады, ал С –ға қайтармайды)

BEGIN Readln (A,B);

Ushbur (A, B, S, C);

Writeln (‘gip=’,C:4:2);

Writeln (‘aud=’, S:4:2);

Readln End.

 

      Б) PROGRAM Proced 6;

VAR A, B, C, S: Real;

PROCEDURE Ushbur (S,C:Real; Var A, B: Real);

Begin

S:=A*B/2

C:=Sqrt (Sqr (A)+Sqr(B));END;

(бұл бұрышта параметрлер реттеліп  жазылмаған)

BEGIN Readln (A,B);

Ushbur (A, B, S, C);

Writeln (‘gip=’,C:4:2);

Writeln (‘aud=’, S:4:2);

Readln End.

         

          Екі санның үлкенін табатын процедура.

          PROGRAM Maxsan;

Var A,B, Max: Real;

PROCEDURE Maxsim (K, I:Real; VAR S:Real); (Махім процедурасы)

Begin If K>I Then S:=K

Else S:=I; End; (екі санды салыстырып  үлкенді салыстыру)

BEGIN Write(‘2 сан енгіз:’); Readln(A,B); (негізгі программа)

Maxim(A,B,Max); Writeln(‘Max=’,Max:4:1); Readln End.

 

 Екі санның үлкенін табатын  процедураны қолданып,

 берілген үш және төрт  санның үлкенін табу программасы.

PROGRAM Maxsan2;

Var A,B,С,D, Max: Real;

PROCEDURE Maxsim (K, I:Real; VAR S:Real); (Махім процедурасы)

Begin If K>I Then S:=K Else S:=I; End;

(екі санды салыстырып үлкенді  салыстыру)

BEGIN Write(‘4 сан енгіз:’); Readln(A,B,С,D,); (негізгі программа)

Maxim(A,B,Max);

(процедураның орындалуы нәтижесінде  Мах А және В Сандарының  үлкенін меншіктейді)

Maxim(Мах,С,Max);

(процедураның орындалуы нәтижесінде  Мах А,В,С Сандарының үлкенін  меншіктейді)

Writeln(‘A,B,C сандарының:’,Max:4:1);

Maxim(Мах,D,Max);

(процедураның орындалуы нәтижесінде Мах А,В,С,D Сандарының үлкенін меншіктейді)

Writeln(‘A,B,C,D сандарының:’,Max:4:1);

Readln End.

 

N-нен М-ге дейінгі бүтін сандарының  қосындысын 

 табу проедурасы.

          PROGRAM Proc7;

Var N,M,K: Integer; S:Longint;

PROCEDURE Sum (N, M:Integer; VAR X:Longint); (сандардың енгізу проуедурасы)

Begin X:=0; For K:= N To M Do X:=X+K; End;

BEGIN Readln (N,M);

Sum (N,M,S);

Writeln(‘SUM=’,S);

Readln END.

 

          Бүтін Х санның бүтін Ү дәрежесін табу процедурасын құру.

PROGRAM Proc7;

Var X,Y: Integer; S:Longint;

PROCEDURE Inp (VAR A,B:Integer); (сандардың енгізу  проуедурасы)

Begin Write(санды енгіз:); Readln (A);

Write (‘дәрежесін енгіз:’); Readln (B) End;

PROCEDURE Dar (A,B: Integer; VAR S: Longint);

VAR K: Byte;

Begin S:=1;

For K:=1 To B Do S:=S*A; End;

PROCEDURE Out (S:Longint); (нәтиже шығару процедурасы)

Begin Writeln (X,’ санның ‘, Y’, дәрежесі=’,S) End;

BEGIN Inp (X,Y); Dar (X,Y,S); Out(S);

Readln End.

 

N санның цифрларының санын шығару процедурасы

          PROGRAM Proc8;

Var N:Longint;

PROCEDURE San; (Sаn проуедурасы)

Var K:Integer;

Begin K:=0

Repeat

K:=K+1; N:= N Div 10; Until N=0;

Writeln(‘N санының цифрларының саны=’,K) End;

Begin Readl (N); San;

Readln END. (негізгі программа)

 

N санының цифрларының жұп-тақтығын  анытайтын процедурасын құру.

PROGRAM Proc9;

Var N: Integer; K,I:Longint;

PROCEDURE San (I:Longint); (san проуедурасы)

Begin K:=0;

Repeat K:=K+1;

I:=I Div 10; Until I=0; End;

PROCEDURE Dar (I: Integer; VAR S: Longint); (dar процедурасы)

VAR J: Ineger; (онның І дәрежесін есептеу)

Begin P:=1;

For J:=1 To I Do P:=P*10; End;

PROCEDURE Jup (N:Longint); (Jup процедурасы)

Var X,D:Longint;

Begin (санның цифрларының жұп-тақтығын  анықтайтын цикл)

For I:=1 To K do Begin

Dar (K-I,D); (D идендифткаторы Dar поцедурасының  орындалу нәтижесінде 10-ның К-І  дәрежесін меншіктейді)

X:=N Div D; (Х идендификаторы І=1 болғанда  санның бірінші цифрін, І=2 болғанда 2-ші цифрын,... І=K болғанда Л цифрын меншіктейді )

Writeln (I’, цифр =’,x);

N;=N Mod D; ( келесі циклге қалатын  санның шамасы)

If X Mod 2=0 ( цифрлардың жұп-тақтығын  салыстыру)

Then Write(‘бұл цифр жұп’)

Else Write (‘бұл цифр тақ’);

BEGIN Readl (N); San (N); Jup (N); (негізгі программа)

Readln End.

 

 Массив элементтерін өндіру, шығару процедурасын құру мысалдары.

 А) массив элементтерінің қосындысын  мен көбейтіндісін табу:

         PROGRAM Massiv 1;

CONST N=5;

Type Mas =Array[1…N] Of Integer;

VAR A,B:Mas; S,P,K: Integer;

PROCEDURE Inp (N:Integer; Var X: Mas);

Begin For K:=1 To N Do Read (X[K]); End;

PROCEDURE Out (N: Integer; VAR X: Mas; VAR S,P:Integer);

BEGIN S:=0; P:=1;

For K:=1 To N Do Begin S:=S+X[K];

P:=P*X[K] End End;

BEGIN Inp (N,A); Out (N,A,S,P); (негізгі программа)

Writeln (‘қосындысы=’,S); Writeln (‘Көбейтінді’,P);

Inp (N,B); Out (N,B,S,P); (‘қосындысы=’,S);

Writeln (‘Көбейтінді’,P);

Readln END.

 

 ә) массив элементтерінің қосындысын  мен көбейтіндісін табу процедурасын  параметрсіз құру:

          PROGRAM Massiv 2;

CONST N=5;

VAR X,A,B:Array; [1…N] Of Integer; S,P,K: Integer;

PROCEDURE Inp

Begin For K:=1 To N Do Read (X[K]); Writeln End;

PROCEDURE Out

BEGIN S:=0; P:=1; For K:=1 To N

Begin S:=S+X[K]; P:=P*X[K] End End;

BEGIN Inp Out; (негізгі программа)

Writeln (‘қосындысы=’,S); Writeln (‘Көбейтінді’,P);

Inp; Out;

Writeln (‘қосындысы=’,S); (‘Көбейтінді’,P);

Readln END

 

 Б) массив элементерінің қосындысын  табу программасын парольмен  ашылатындай етіп құру 

          PROGRAM Proce 11;

LABEL 1;

VAR N:Longint; K:Integer;

PROCEDURE Parol;

Begin Writeln(‘пароль дұрыс емес  қайтадан еңгізіңіз:’);

Readln(N); If K=3 Then Halt; K:=K+1; End;

PROCEDURE Mas;

CONST A: Array[1..5] Of Integer=(15,150,-80,50,60);

VAR S:Integer;

Begin S:=0;

For K:=1 To 5 Do S:=S+A[K];

Writeln (‘S=’, S) End;

BEGIN K:=1; (негізгі программа)

Writeln (‘пароль еңгізіңіз:’); Readln (N);

1:IF N < > 123456 Then Begin Parol; Goto 1 End;

Mas; Readln END.

    

          Футбол чемпионатына қатысқан 12 команданың алған ұпайлары бойынша, алғашқы 3 және соңғы 5 орын алған командалар тізімін шығару поцедурасын құру.

 

PROGRAM Futboll;

USES Crt;

TYPE M=Array[1..12] Of Integer; N=Array [1..12] Of String;

VAR K,I,P:Integer; A:N; B:M;

PROCEDURE Engiz ( VAR B:M; VAR A:N);

Begin For K:=1 To 12 Do Begin Writeln (K’,команданың  аты:’);

Readln (A[K]); Writeln (‘Оның алған ұпайы:’); Readln (B[K]) End;

End;

PROCEDURE Kemu (B:M; VAR A:N);

VAR Max,F:Integer; M:String;

BEGIN For K:=1 To 11 Do Begin

Max:=B[12]; F:=12; M:=A[12];

For I:=12 Downto K Do

If B[I] > Max Then Begin F:=I; Max:= B[I]; M:=A[I]; End;

B[F]:= B[K]; B[K]:=Max; A[F]:=A=[K]; A[K]:=M; End;

Writeln; End;

PROCEDURE Autsaider(B:M; VAR A:N);

Begin Kemu (B,A); Writeln;

Writeln (‘Артта қалған командалар:’);

For K:=8 To 12 Do Write (A[K]:7); End;

PROCEDURE Juldeger (B:M; A:N);

Begin Writeln;

Writeln (‘Жүлдегер командалар:’);

For K:1 To 3 Do Write(A[K]:7); End;

BEGIN Clsrcr; Engiz(B,A); (негізгі программа)

Autsaider (B,A); Juldeger (B,A); Readln; END

 

 Космос кораблі Күн системасындағы  тоғыз планетаның бірінен шығып  барлық планеталарды айналып  қайтып келуі тиіс. Жанар майды  үнемдеу үшін ол әр жолы  арақашықтығы ең аз деген қашықтықта  орналасқан планетаға баруы тиіс. Космос кораблінің ең тиімді маршруты мен оның барлық жүрген жолын анықтау программасы.

 

PROGRAM Planeta;

USES Crt;

VAR M:Set Of 1..10;

A:Array[1..10] Of Integer;

B:Array[1..10,1..10] Of Integer;

N,X,C,D,K,I,Y,Min: Integer;