Өндірістік және Экономикалық процестредің нұсқасын келтіру пәнінің жалпы мінездемесі

Модель ретiнде  нақты бiр заттың абстрактiлi қорытындысын көрсетуге болады. Объектiлердiң немесе құбылыстардың моделiнде түпнұсқаның қасиеттерi, яғни олардың сипаттамалары мен параметрлерi бейнеленедi. Процестердiң  моделiн жасауға, яғни материалдық объектiмен жасалатын iс - әрекеттердi модельдеуге болады. Мысалы, экономикалық немесе экологиялық процестердi бүкiл әлемнiң немесе қоғамның дамуын модель арқылы айтуға болады. Әрбiр адамның күнделiктi iс - әрекетiнде белгiлi бiр мәселенi шешу немесе кез – келген жұмысты орындамас бұрын адамның сана сезiмiнде алдын ала ойлау моделi жасалады.

Модель –  көрнектi түрде, жазбаша жоспар, сызба  түрiнде жасалуы мүмкiн. Мұндай модельдер  бiздiң ойымызда бейнеленетiн прототип пайда болғанға дейiн жасалады. Кез  – келген объект үшiн әр түрлi модельдер жасалуы мүмкiн. Модельдiң жасалуы зерттеу мақсатында және прототип жөнiнде жинақталған мәлiметтердiң көлемiне тәуелдi болады.

Модельдiң түрлерi:

Модельдердi қасиеттерiне байланысты мынадай топтарға жiктеймiз:

• Қолданылу аймағы;
• Модельдiк уақыт факторын ескеру;
• Бiлiм саласына қарай топтау;
• Модельдi көрсету тәсiлiне қарай топтау.

 

1. Қолданылу аймағына байланысты модель – оқу, тәжiрибелiк, ғылыми – техникалық, ойын және имитациялық болып беске бөлiнедi:
• Оқу модельдерi – көрнектi оқу құралы, әр түрлi жаттықтырушы және үйретушi программалар түрiнде болады.
• Тәжiрибелiк модель – жобалау объектiсiнiң кiшiрейтiлген немесе өте кiшкентай объектiлер үшiн олардың үлкейтiлген көшiрмесi болып табылады. Бұл модельдер объектiлердi зерттеп, қасиеттерiн болжау, зерттеу мақсатында қолданылады.
• Ғылыми – техникалық модельдер – процестер мен құбылыстарды зерттеу мақсатында жасалады.
• Ойын модельдерi - әскери, экономикалық спорттық ойындар жатады. Бұл модельдер әр түрлi жағдайда объектiнi бақылауға жаттықтырады. Ойын модельдерi әр түрлi жағдайда адамға психологиялық көмек көрсетедi.
• Имитациялық модель – шын мәнiндегi нақты объектiнi өте жоғары дәлдiкпен бейнелей алады. Тәжiрибе нақты объектiнi зерттеу, бағалау мақсатында бiрнеше рет қайталанады немесе бiр мезгiлде әр түрлi жағдайларда жүргiзiледi. Дұрыс шешiмдi таңдаудың мұндай тәсiлi – байқау әдiсi деп аталады.
2. Модельдi уақыт факторына байланысты модель – динамикалық және статистикалық деп екi топқа бөлемiз:
• Статистикалық модель деп – объект жөнінде алынған ақпараттың белгілі бір уақыт бөлігіндегі уақыт үзіндісін айтамыз.
• Динамикалық модель – уақыт барысындағы объектінің қасиеттерінің өзгерістерін көрсету мүмкіндігін береді.
3. Модельдерді көрсетілу әдісіне байланысты модель - материалдық және ақпараттық деп екіге бөлеміз.
• Ақпараттық модель екіге бөлінеді: таңбалық және вербальдік.
• Таңбалық модель екіге бөлінеді: компьютерлік модель және компьютерлік емес модель.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.5. Есептің қойылымы

Берілген мәндерді кесте түрінде бейнелеп, олардың  қосындыларын, жол және баған бойынша  максимум, минимум мәндерін табу.

Мысал:

12  35  42   58

45   78   90   34

15   17   20   21

19    5     7    12

11   30   24   22

 

 

II. НҰСҚАСЫН КЕЛТІРУ ЕСЕБІН ШЕШУ

2. 1. Есепті ЭЕМ-ді қолданбай аналитикалық түрде шешу

Есеп:

12   35   42   58

45   78   90   34

15   17   20   21

19    5     7    12

11   30   24   22

Осы мәндерді кесте  түрінде бейнелеп, олардың қосындыларын табу үшін келесі кодтарды жазу арқылы есептелінеді:

stringgrid1.cells[1,7]:=inttostr(strtoint(stringgrid1.cells[1,1])+strtoint(stringgrid1.cells[1,2])+strtoint(stringgrid1.cells[1,3])+strtoint(stringgrid1.cells[1,4])+strtoint(stringgrid1.cells[1,5])); //1 баган косындысы

stringgrid1.cells[5,2]:=inttostr(strtoint(stringgrid1.cells[1,2])+strtoint(stringgrid1.cells[2,2])+strtoint(stringgrid1.cells[3,2])+strtoint(stringgrid1.cells[4,2]));              //2 жол косындысы

Ал кесте  мәндеріндегі жол және баған бойынша  максимум, минимум мәндерін табу үшін арнайы шарт жазу қажет, яғни, сәйкес жол  мен бағандар бойынша үлкен немесе кіші мәндерін анықтау үшін. Мысалы, берілген есептегі бір жол бойынша  минимум табу коды келесідей:

a:=strtoint(stringgrid1.Cells[1,1]);   //1 Жол бойынша МИНИМУМ табу

a1:=strtoint(stringgrid1.Cells[2,1]);

a2:=strtoint(stringgrid1.Cells[3,1]);

a3:=strtoint(stringgrid1.Cells[4,1]);

begin

if (a<=a1) and (a<=a2) and (a<=a3) then begin

edit21.Text:=inttostr(a); end else

if (a1<=a) and (a1<=a2) and (a1<=a3)then begin

edit21.Text:=inttostr(a1); end else

if (a2<=a) and (a2<=a1) and (a2<=a3)then begin

edit21.Text:=inttostr(a2); end else

if (a3<=a) and (a3<=a1) and (a3<=a2)then begin

edit21.Text:=inttostr(a3);

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2.   Есепті шешу алгоритмінің суреттелуі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Абрамов Л.М., Капустин В.Ф. Математическое  программирование.  Л.,  Изд- Ленингр.  ун-та, 1976. - 184 с.

2. Акулич И.Л.  Математическое  программирование  в  примерах  и  задачах:   Учеб. пособие - 2-е изд., испр. и доп. - М.: Высш. шк. ,1993 - 336 с.

3. Ашманов С.А.Линейное  программирование. - М.: Наука, 1981.

4. Банди Б. Основы линейного программирования: Пер. с англ. - М.: Радио и    связь, 1989. -176 с.

7. Габасов Р., Кириллова  Ф.М.  Методы  линейного   программирования.  Ч.1. Общие задачи, Минск, Изд-во БГУ им. В.И. Ленина, 1977. - 176 с.

8. Габасов Р., Кириллова  Ф.М.  Методы  линейного   программирования.  Ч.2. Транспортные задачи, Минск, Изд-во БГУ им. В.И. Ленина, 1977. - 240 с.

9. Глухов В.В.,  Медников  М.Д.,  Коробко  С.Б.  Математические  методы  и

модели для  менеджмента - СПб.: Издательство “Лань”, 2000. -480 с.

10. Математические методы планирования. В.Г. Воронин 1997г. Москва

11.  Интернет материалдары