MS-DOS операциялық жүйесі

МАЗМҰНЫ

 

 

	КІРІСПЕ	3
1	MS DOS ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІМЕН  ЖҰМЫС МОДУЛЬДЕРІ
	1.1. Dos модулінің процедуралары мен функциялар.	6
	1.2. WinDos модулінің процедуралары   мен функциялары.	9
	1.3. Overlay модулінің процедуралары  мен функциялары.	13
2	БУМАЛАРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
	2.1. Маршрут немесе  жол	16
	2.2. DOS шақырмасы	17
	2.3. DOS командалары (нұсқаулар)	17
	2.4. Файл атының шаблондары	18
	2.5. Команданы перне тақтадан  енгізу	18
	2.6. Бумалар үшін ішкі  командалар	19
	2.7. Буманы экранға шығару- DIR  командасы	19
	2.8. Жаңа бума құру- MKDIR (MD) командасы	20
	2.9.Буманы жою-RMDIR (RD) командасы	20
	2.10.Ағымдық буманы өзгерту –  CHDIR (CD) командасы	21
3	ФАЙЛДАРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
	3.1. Файлдарды көшіру-COPY командасы	22
	3.2. Файл атын өзгерту –RENAME (REN) командасы	23
	3.3. Файлды жою – DEL командасы	23
	3.4. Файл мәліметін  экранға шығару – TYPE командасы	24
4	MS DOS-ТЫҢ  КӨМЕКШІ  КОМАНДАЛАРЫ.
	4.1. Дискісі форматтау	25
	4.2. Дискеттерді көшіру.	25
	4.3. DOS  версиясы.	25
	4.4. Күн мен уақыт.	25
5	MS DOS ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРАМДАС  БӨЛІКТЕРІ.	27
	ҚОРЫТЫНДЫ	28
	ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР	29
	ҚОСЫМША	30

 

 

 

 

 

                                             КІРІСПЕ

     Кітапханалық  модуль  әр  түрлі  бағдарламаларда   пайдаланылуы  мүмкін  жазбалар  мен  бағдарламалар  тобын  құрайды. Жиі  орындауға  тура  келетін  әрекеттерді  жүзеге  асыратын  жағдайда  модуль  құрамына  ішкі  бағдарламаны  қосуға  негіз  болады.  Мұндай  ішкі  бағдарламаны  бір  рет  жазып,  сақтап  қоюға  және  де  жиі қолдануға болады.  Бұл бағдарламалық қамтамасыз  етуді жасау процесін  жеделдетуге мүмкіндік береді.  Модульді  құрайтын  файл  модульдің атымен  сәйкес  келетін ат  алуға міндетті. 

           Гиперболикалық  қызмет  жазбаларымен  модульді  мысал  ретінде  қарасатырайық.  Олардың  анықтамасын  еске  алайық:

Sinh(x)=(e^x­e^­x)/2,

Cosh(x)=(e^x+e^-x)/2

Tanh(x)=sinh(x)/cosh(x).

Паскаль  тілі  функциясында  құралған  қатарда  гиперболикалық  қызметтер  жоқ,  бірақ  бұл  қызметтер  қолданбалы  мақсаттарда  жиі  пайда  болады,  сондықтан  да  оларды  кітапханалық  модуль  құрамына  қосуға  негіз  бар.  Бұл  модульден  қызметтерге  шығуды  модуль  аты  көрсетілген  USES пайдалану  операторы  қамтамасыз  етеді. 

Interface және  Implementation  резерителген  сөздері  маңызды  роль  атқарады.  Әрбір  модуль  осы  сөздермен  атау  алған  бөліктерге 

( секцияларға ) ие.  Interface секциясы  шақырылатын  бағдарлама  немесе  модульдан  жол  ашылатын  ауысулар  мен  процедуралар, типтер  констант  жазуды  құрайды (ол интерфейс секциясы  деп аталады).  Immplementation (өткізу  секциясы) ішкі  бағдарламаның шығу  кодын құрайды.  Ол сондай – ақ  біздің  мысалдарымыздан var t:Real; сияқты  локальды  жазбаларды  мазмұндай алады.

        Әрбір  модуль  Unit резерфтелген  сөзімен басталып,  end сөзімен аяқталады,  одан  соң нүкте қойылады.  Бұл end үшін  оның  алдына  тікелей тиісті  Begin сөзін қоюға болсада,  ол  талап етілмейді.  Type операторы бұл жағдайда  Extended типіне  эквивалентті  Float  типіне  біздің  модуліміздің  басында анықталады.  Тендік  белгісінен  оңға  қарай кез келген  заттық  типті көрсетіп,  гиперболикалық  функцияларды  есептеу дәлдігін  өзгертуге болады. 

        Жоғарыда  көрсетілгендей,  стандарттық   бағдарламалар  мен  мәліметтер  кітапханасын  құру  үшін  пайдалануға  болады.

Turbo Pascal 7.0 – да  бірнеше  стандартты  модульдерге  біріктірілген  стандартты  бағдарламашылар  мен  мәліметтердің  көп  саны  бар.  Олар  бағдарламаны  жазу  процесін  онайландыруға,  IBM PC  типтегі компьютер мүмкіндігін мейлінше  толық пайдалануға,  MS DOS  операциялық жүйесі  мүмкіндігін пайдалануға мүмкіндігін береді.  Кітапханада мынандай  стандартты  модульдер бар:

System – негізгі кітапхана;

Strings - ASCIIZ – пен – жолдарымен жұмыс;

  Crt – консольмен жұмыс;

Graph – графикалық кітапхана;

Dos – MS DOS мүмкіндігін пайдалану;

WinDos – ASCIIZ – жолдарымен үндестікте MS DOS  мүмкіндіктерін  пайдалану;

Overlay – оверлейлік  құрылымды ұйымдастыр;

Printer – принтермен  жұмыс;

Turbo3 – Turbo Pascal 3.0  бағдарламасымен байланыс;

Graph3 – Turbo Pascal 3.0 графикасымен  байланыс;

          Strings, Graph, WinDos, Turbo3 және  Graph3  модульдері  тиісінше  STRINGS.TPU, GRAPH.TRU,  WINDOS.TRU,  TURBO.TRU және  GRAPH3.TRU,  файлдарында, қалғандары -  TURBO.TRL.файлында орналасады.

           Turbo Pascal 3.0 термендеріне  жазылған  ішкі  бағдарламалармен  бірлестіруді  қамтамасыз  ету  қажеттігі   қазір  нақты  туындамайды             Turbo 3 және Graph3  модульдері  мұнда қаралмайтын  болады.

         Әр  модульды  жазуда  әуелі   модуль  элементтері  (константтар,  ауыспалы, типтер, ішкі бағдарламалар)  туралы  келтіріледі  де,  сосын   ішкі  бағдарламалардан  қысқаша   сипаттамасы  беріледі.  Turbo Pascal 7.0 ортасында  құрылатын  бағдарламада,  әрбір  стандартты  ішкі  бағдарламада  тікелей  қолдануға  болатын  көп  санды  мысалдарды  қосқанда  көмектін  жақсы  дамыған  жүйесі  бар,  онда  оның  тақырыбы  ғана,  тағайындалуы,  басқа  ішкі  бағдарламаларымен  байланысы,  егер  соңғысы  болса,  өлшемдері  мен  авариялық  жағдайлар  жазбасы  келтіріледі.                                                                                                                                                                        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1.Dos модулінің  процедуралары  мен  функциялар.

Exec – процедурасы

Procedure Exec (Path, CmdLine:String);

Берілген  командалық  жолдан  өлшемдерімен  берілген  бағдарламаны  орындайды.

Path – бағдарламамен   файлдың толық  аты;

CmdLine – командалық  жол;

           Авариялық  жағдай  туындағанда   қателердің  мынандай  кодтары   белгіленеді:

2 – файл табылмады;

8 – қажетті жад   жоқ;

10 – құрал – жабдықта  қате;

11 – форматта қате.

FindFirst процедурасы

Procedure FindFirst (Path::string;Attr:Word; var S: SearchRec);

Берілген  немесе  ағымдағы  файлда  берілген  атрибуттарымен  және  файлдың  толық  атауы  маскасымен  сәйкес  келетін  бірінші  файлды  іздейді.

Path – жол (қажет болғанда) мен файл  атауына тән белгілерді 

қосқанда  (мысалы, PAS –  кеңейтілген  файлмен, PAS, ағмдағы 

каталогте  орналасқан) файл  толық  атауының  маскасы.

Attr – файлдар атрибуттары;

S – процедура  табылған  файлдың  өлшемдерін  жазатын  SearchRes  ауыспалы  типі.

       Авариялық   жағдай  туындағанда  келесі  қателер  коды  белгіленеді:

3 – берілген  каталог   жоқ;

18 – файлдар  жоқ

\FindNext  процедурасы

Procedure FindNext(varS: SearchRec);

FindFirst – ке  соңғы ашылымда  берілген  қанағаттанарлық шартпен келесі  каталог файлын  табады.

S – процедура табылған  өлшемдерін  жазатын   SearchRec  ауыспалы  типі. 

Авариалдық жағдайлар туғанда 18 код-файл жоқ леген белгі белгіленеді.

 

FSplit процедурасы

Procedure FSplit(Path:PathStr;var Dir:DirStr;var Name:NameStr;varExt:ExtStr);

Файлдың толық атауын 3 бөлікке –файлдың жолы,аты және кеңеюі.

Path- файлдың толық атын құрайтын PathStr типі өлшемі;

Dir- процедурамен жолы жазылатын Dir Str–тің ауыспалы типі;

Name –процедурамен файл аты жазылатын NameStr ауыспалы типі;

Ext- процедурамен файлдың кеңеюі жазылатын  ExtStr ауыспалы типі.

 

GetCBreak процедурасы

Procedure GetCBreak(var Break:Boolean);

Ctrl+Break комбинациясымен жұмыстың белгіленген әдісін тексереді.

Break-процедура жұмысының нәтижесі жазылатын ауыспалы .Егер  False нәтижеге тең болса,  Ctrl+Break комбинациясын тексеру консоль,принтер немесе байланыс құрылымына кіру шығу операторларына ғана жүргізіледі.

 

DiskFree функциясы

Function DiscFree(Drive:Word):Loginti

Берілген тасымалдаушыда еркін байттардың санын қайтару.(-1бегер құрылым номеріне жол берілмесе).

Driver-мән қабылдайтын құрылымның шартты номері:

0-ағымдағы дискавод;

1-А құрылымы;

2-В құрылымы;

 

DiskSize функциясы

Function DiskSize(Drive:Word):Logint;

Орындалатын санау процесінен шығу көбін қайтарады.Кіші байт нәтижесі процеспен орындалатын кодты құрайды.Үлкен байт тең болады:

0-қалыпты аяқталу;

1-процесс Ctrl+C көмегімен үзіледі;

2-процесс қатеден үзіледі;

3-үзіліс Кеер процедурасымен  шақырылады.

 

DosVersion функциясы

Function DosVersion:Word;

MC DOS версиясы номерін  қайтарады.(версия номері –кіші  байтте, модификация номері-үлкен  байтте).

 

EvnCount функциясы

Function EvnCount:Integer;

MS DOS oртасы жол санын қайтарады.

 

EvnStr функциясы

Function EvnStr(Index:Integer):String;

Операциялық жүйе ортасының көрсетілген жолын қайтарады.

Index-жол номері;

Егер Index бірліктен кішіә немесе EvnCount-тан үлкен болса, (бұл процедураны қараңыз),  EvnStr функциясы бос жолды қайтарады.

 

FExpand функциясы

Function FExpand(Path:PathStr):PfthStr;

Файл атын жолда оған қоса отырып,толғанша кеңейтеді.

Path-файлдың бастапқы аты.

 

FSearch функциясы

Function FSearch(Path:PathStr;DirList:String):PathStr;

Каталог тізімінде файл іздейді (егер файл табылса,оған жеткізетін жолды қосып,файл аты нәтижесі болады,егер файл табылмаса,бос жол болады).

Path- типті ізделінді файл аты.

DirList-файлы бар каталогтар тізімі жекелеген жолдар нүкте үтірмен бір-бірінен бөлінеді.

 

GetEvn функциясы

Function GetEvn(EvnVar:String):String;

MS DOS көрсетілген ауыспалы ортаның мәнін қайтарады.

EvnVar-ауыспалы ортаның аты.

Егер MS DOS ауыспалы ортасы анықталмаса, GetEvn бос жолды қайтарады.

 

 

1.2.WinDos модулінің  процедуралары   мен функциялары.

СreatDir процедурасы.

Procedure GreatDir (Dir:Pchar);

Dir көрсеткішімен жолда  берілген ерекшелігімен (жолымен  және атауымен)каталог құрылады.

Dir-құрылатын каталогтың ерекшелігі (аты мен жолы)жазылған жолға сілтеме.

Авариялық жағдай туындағанда (дұрыс емес ерекшеліктер,ондай каталог  қазір бар,түпкі каталогта ондай  атпен файл бар,түпкі каталогта  орын жоқ ,т.б.)қате коды ауыспалы DosError-ға көшіріледі.

 

FindFirst процедурасы.

Procedure FindFirst (Path :Pchar;Attr:Word;Var S:TsearchRes);

Берілген немесе ағымдағы каталогте берілген атрибуттармен  және файл атындағы маскамен сәйкес бірінші  файл ізделеді.

Path-файлдың толық атының ерекшелікті бөліктері мен жолын (қажет болғанда)қосатын файл атауындағы маска (мысалы,Pas-ағындағы каталогта орналасқан Pas кеңейтілуімен файлдар);

Attr -файлдар атрибуты.

S - процедура табылған файлдың өлшемдерін жазатын TsearchRes ауыспалы түрі.

Авариялық жағдай туындағанда  қателердің келесі кодтары белгіленеді:

          1- Жіберілген каталог жоқ.

18- файлдар жоқ.

 

FindNext  процедурасы.

Procedure FindNext(Var S:TsearchRes);

FindFirst-қа соңғы ашылуында берілген қанағаттанарлық шартпен каталогтың келесі файлын табады.

S-процедура табылған файлдың өлшемін жазатын TsearchRes ауыспалы типі.

         Авариялық жағдай туындағанда  18 код-файлдар жоқ белгіленеді.

 

GetFAttr процедурасы

Procedure GetFAttr (var f; Var Attr:Word);

Файлдар атрибутын қайтарады.

F-әзірге ашылмаған нақты физикалық файлмен байланысты кез-келген типтегі не типсіз файлдық ауыспалы;

Attr-файл атрибуттарын жазатын процедура ауыспалы;нақты атрибутты бөлу үшін файл атрибуттары кодтарын-маскаларды пайдалануға болады.

              Авариялық жағдай туындағанда  қатердің төмнегі коды белгіленеді;

3-берілмейтін жол;

5-файл жіберілмейді;

 

Intr процедурасы.

Procedure Intr (IntNo:Byte;Var Regs:Tregisters);

Берілген бағдарламалық  үзілістерді орындайды.

IntNo-үзіліс номері;

  Regs-тіркеу туралы ақпаратты құрайтын Tregisters ауыспалы типі;

Процедураны орындау алдында бұл мәліметтер тіркеуге жүктеледі, процедура орындалған соң сақталатын тізімдер осы ауыспалыға орналастырылады.