MS DOS операциялық жүйесінің құрылымы

MS DOS ОПЕРАЦИЯЛЫҚ  ЖҮЙЕСІНІҢ  ҚҰРЫЛЫМЫ

 

MS DOS  операциялық  жүйесі   1981 ж ІВМ   дербес  компьютерімен бір мезгілде  пайда болып,  әрбір компьютерге орналастырылған болатын.

Қазіргі   кезерде  стандартты  операциялық  жүйе  ретінде,  Windows   есептеледі,  бірақ  MS - DOS    жүйесінің  негізгі   қағидалары   операциялық  жүйелердің   барлығында  толық   пайдаланылады.

MS - DOS    операциялық жүйесі  дскеттің   түпкі каталогында   немесе  С:   дискісінде   файлдар   түрінде сақталады да,  мынадай   бөліктерден  тұрады:

- BIOS   модулі -  компьютердің  тұрақты жадында   жазылған  мәліметтерді  енгізу – шығарудың негізгі жүйесі.   Бұл модуль  компьютер   шыққан  заводта жазылып   өшірілмей   тұрақты сақталады.  Ол  ЭЕМ   іске  қосылған  сәтте   құрылғылардың   жұмыс  істеу  қабілеттілігін   тексеріп,  мәліметті  енгізу-шығаруға  байланысты   ОС-тің қарапайым және  әмбебап қызметтерін орындайды:

-  Операциялық  жүйенің  жүктеуіші   -  бұл өте қысқа   программа,  компьютердің  жедел жадында тұрақты   сақталып   қалатын DOS  операциялық жүйе  модульдерін компьютер жадына  (IO.SYS, MSDOS.SYS)  оқуды іске  асырады;

-  IO.SYS  сыртқы  құрылғылармен (пернелік  тақта,  дисплей,  принтер,  байланыс  адаптері  және  динамик)  информация   алмасудың  барлық  операцияларын  атқарады;

- MSDOS.SYS   файлдар даярлауға мүмкіндік береді  және  ЭЕМ жедел жадын басқарады,  оған  әрқашанда  жедел  жадта  қанша  бос  орын  бар  екені  белгілі;

- COMMAND.COM – пайдаланушы жұмысы  үшін  тағайындалған  командалық  процессор. Ол ЭЕМ  іске  қосылған кезден  бастап  пайдаланушының   талабы   бойынша   процессор   орындайтын   барлық  резидентті   немесе  ішкі   командаларды   қамтамасыз  етеді.  Ал  транзитті   сыртқы  командаларды  орындау  үшін  ол  дискіден   соларға сәйкес  программалық   файлды  іздеп,  егер  табылса,  оны   жедел  жадқа  жүктеп,  оған   басқаруды  береді.  Программа   жұмысы   аяқталған  соң  командалық   процессор  оны  жадтан  жойып,  экранға   әрі  қарай   жұмысқа  даяр   екендігін   білдіретін  шақыру  мәліметін  (DOS  шақыруы)  шығарады.

DOS – тың   сыртқы  немесе  кірме   (транзитті)   командалары – операциялық   жүйемен бірге бөлек-бөлек модульдер түрінде берілетін программалар,  кейде   утилиттер деп те  айтыла  береді.  Олар кірме   командалар   ретінде  әр  түрлі  қызметтер  атқарады,  мысалы,   дискетті  форматтау,   дискілерді   тексеру   және  т.с.с.

Құрылғылар  драйвері -  DOS  жүйесін толықтырып,   жаңадан қосылған  шеткері   құрылғыларды  басқару ісін  орындайтын  арнайы  программалар.  Драйверлер   компьютердің   жедел    жадына  операциялық    жүйемен   бірге   жүктеледі  де,  олардың  аттары CONFIG.SYS  деген арнаулы файлда жазылады. Операциялық жүйе  жедел жадқа жүктелгеннен кейін дискіден  конфигурациялық (құрамдық) файл CONFIG.SYS   оқылып  құрылғылар  драйверлері де  жедел жадқа орналасады.  Мұнан кейін   командалық   COMMAND.COM  файлы оқылады,  ол  басқару ісін  атқарады. Бұл командалық процессор тағы бір командалық    AUTOEXEC.BAT   файлын    іске  қосып,  оның  ішіндегі   командалар   мен программаларды  біртіндеп   орындай бастайды.

 

Командалардың  жіктелуі

 

  MS - DOS –тың  барлық  командалары резидентті  және  транзитті болып екі үлкен топқа бөлінеді.  Резидентті  (ішкі,  бірге  құрылған)  командалар   қосымша  COMMAND.COM   файлының   құрама  бөлігі   болып табылады.  Олар -  қарапайым және  жиі колданылатын  командалар.  Бұл топқа:   DIR,  MD,  CD,  RD,  TIME,  DATE,  REN,  DEL,  TYPE,  COPY   және  т.б.  командалар  жатады.

Транзитті  кірме  (сыртқы,  жүктелінетін)  командаларға   дискідегі  программалық  файлдар  жатады.  Оларды  іске  қосып  орындаудан  бұрын  дискіден  оқу  керек.    Бұл  топқа   мына  командала   жатады:  FARMAT, ATTRIB,  TREE,  MODE,  DISKCOPY   және  т.б.

Каталогтармен   жұмыс   істейтін  командалар.

  Бұл  топқа  :   DIR,  CD,  RD,  MD  командалары   жатады.

1. DIR  командасы  – каталогтар  мен файлдардың  толық   аттарының,  көлемінің және  құрылған  уақыты  мен мерзімінің  тізімін береді.  DIR  командасын  параметрсіз    жай қолданғанда экранға ағымдағы  каталогтың   мазмұнын  шығарады.

Ішкі  каталогтың  мазмұнын  қарау  үшін  DIR  командасын  және  ішкі  каталогтың   атын  жазсақ  жеткілікті.

Параметр  деп түпкі   каталогты  немесе  кез  келген  деңгейдегі  ішкі  каталогты  көрсететін  маршрутты   айтады.

Каталог мазмұнының   тізімі  үлкен  болған  жағдайда -  информацияны парақтап   экранға  шығару  үшін  қосымша   /Р  параметрі   қолданылады.   Бұл  жағдайда   экран  беті   информацияға   толған  соң   информацияны   экранға   беру  тоқтайды,  жалғастыру  үшін  кез  келген   пернені  басу  керек.

 Информацияны  экранға   жинақты түрде шығару  үшін  /W  параметрі қолданылады.  Бұл жағдайда    файлдардың  аттары  мен типі  ғана  шығады.

2. MD (Make  Directory -  каталог жасау) -  ағымдағы   кез келген  каталог ішінен  жаңа  каталог ашу командасы,  мысалы: 

C:\md  student – C  дискісінің  түпкі   каталогынан STUDENT  атты  жаңа  каталог  ашу.

 

3.   RD  (Remowe Directory - каталогты жою)  -  ішінде  файлдары    жоқ  бос  каталогтар  мен  ішкі  каталогтарды  жою  командасы,  мысалы: 

  C:\STUDENT\ BASIC > rd tecno2 – STUDENT каталогтың  ішіндегі  екінші   дәрежелі  BASIC   каталогын жою.

4.  CD  (Change Directory -  каталог ауыстыру) – бір  каталогтан  екінші  каталогқа   өту  командасы.  Жоғары  дәрежедегі  каталогтарға  өту мына   параметрлер «..»,  «\» арқылы  іске  асады.

 Файлдармен  жұмыс  істейтін  командалар:

Бұл  топқа  COPY,  REM,  DELETE,  TYPE,  DATE,  TIME  және  т.с.с.  командалар  жатады.

1. COPY -  файлдарды көшіру  командасы.  Файлдарды көшіргенде  файлдың бұрынғы атын   сақтап  (егер  олар  басқа  каталогқа  көшірілетін  болса)  немесе   атын  өзгертіп  көшіруге    болады.  Параметр   ретінде  қандай  файл,  қайдан,  қайда   және  қандай  етпен   көшірілетіні   көрсетіледі. 

Файл   атауларында  оларды   топтап  белгілеуге   мүмкіндік  беретін  нұсқа (*және  ?)  таңбаларды   пайдалануға  рұқсат   етілген,  мысалы, 

C:\> copy_a:\*.*_c:-A:  дискісіндегі  барлық  файлдарда  С:  дискісіндегі  жұмыс істеп  тұрған   ағымдағы  каталогқа  көшіру.

2.  REN (RENAME) – файлдардың  аттарын  өзгерту  командасы,  параметрлері   файлдардың  ескі  және  жаңа  аттары,  мысалы, 

C:\>ren_port.txt- dora.txt – PORT.TXT   атты  файлда  DORA.TXT  деген атқа  ауыстыру.

3. DEL (DELETE) -  ағымдағы  немесе  көрсетілген каталогтағы файлды  немесе  файлдар  тобын   жою  командасы.

4. TYPE   командасы  -   мәтінен тұратын файлдың ішкі  мәтінін экранға шығару.

  C:\>type_program.txt-  PROGRAM.TXT файлының  мазмұынын  экранға  шығару.

 

5.  DATE  командасы   -  үстіміздегі  (ағымдағы)  ай,  күн  және жыл   мерзімін  экранға шығару  және   оны өзгерту.

Қайтадан  жаңа   мерзімді енгізу  үшін,  пернелермен DATE_MM_DD_YY    командаларын  теру керек,  мұндағы ММ-ай  нөмірі (1-12),  DD -  күн саны  (1-31),  YY – жылы.

6.  TIME  командасы - ағымдағы   уақытты   экранға  шығару  және  қайтадан  өзгерту,  бұл  команда  форматы  алдынғыға – date   командасына ұқсас.

7.  РАТН  (жол)  командасы керекті файлдар автоматты түрде   ізделетін каталогтар  тізімін алдын ала көрсетуге   арналған.  MSDOS жүйесі  қажет   болған файлды  ағымдағы   каталогтан  таба    алмаса,   осы  команда  параметрлері  ретінде   келтірілген  каталогтарын  іздейді.  Бұл  команда  көбінесе  компьютер  іске   қосылғанда  бірден   автоматты   түрде   орындалуға  тиіс   autoexec.bat  файлында   болады.   Ол  жиі қолданылатын  қызмет  жасау файлдары  орналасқан   каталогтарды    көрсетеді,  мысалы:

path  c:\,  c:\ dos;   c;\nc,  c;\Windows;  d: \utilit;  d:\my;  d:\text.

8. CLS (Clean  Screen  - экран  тазарту)  экранды  тазартып  операциялық  жүйенің  жұмысқа   шақыру  жолын  экранның  сол  жақ  жоғарғы  бұрышына  орналастырады.  Бұл  команда    cls   түрінде параметрсіз теріліп,   соңынан Enter  пернесін  басылады.