Компьютердің құрылғылары

Компьютердің құрылғылары

 Компьютердің құрылғылары^[1] (ағылш. hardware (́ha:dwεə), жарг. «темір») — электрондық және/немесе Есептегіш құрылғының механикалық бөліктері.

Компьютердің  құрылғылары^[2] — электрондық, электрлік ж-е механикалық құрылғылардың кешені. Компьютердің құрылғыларының қатарына: — компьютерлер мен логикалық құрылғылар; — сыртқы құрылғылар және диагностикалық аппаратура; — энергетикалық қосалқылар, батареялар мен аккумуляторлар.

Кәдімгі жеке компьютер корпустан және мына бөлшектен тұрады:

• Аналық плата, оның үстіндегі орталық процессор (CPU) оның үстінде салқындату жүйесі, амалдық жад (оперативная память) және т.б., кеңейткіш слоты:
• амалдық жад құрылғысы (ОЗУ) және кэш (әдетте CPU ішінде кездеседі)
• Тұрақты жад құрылғысы (ПЗУ)
• Шины — PCI, PCI-E, USB, FireWire, AGP (устарела), ISA (устарела), EISA (устарела)
• Электр блогі (блок питания)
• Сақтау құрылғыларының контроллері — IDE, SCSI, SATA, SAS н-се аналық платада және кеңейткіш құрылғыларда орналасқан басқа түрлі контроллер. Контроллерге Қатты диск (hard disk), жұмсақ диск құрылғылары, CD-ROM т.б.
• Қозғалғыш жад құрылғылары
• Оптикалық дисктер құрылғысы
• Жұмсақ дисктер құрылғысы
• стример
• Ақпарат сақтағыш құрылғылар
• Қатты диск (hard disk) (кейде RAID-массивке қосылған)
• Видеоконтроллер (мониторға сигнал жіберетін графикалық плата)
• Дауыс контроллері (көр Дауыс платасы)
• Торлық интерфейс (көр Тор платасы)

бұдан басқа, компьютерлік құрылғыларға сыртқы компоненттер кіреді:

• Кіріс құралы
• Пернетақта
• Тышқан, трекбол н-се тачпад
• Джойстик
• Сканер
• Шығыс құралы
• Монитор (дисплей)
• Колонка/наушниктер
• Баспа құралдары
• Принтер
• Плоттер
• Модем — телефондық желімен байланысу үшін

Компьютерлік  жүйелер

IBM фирмасының анықтамасы  бойынша компьютерлік (есептеу) жүйелер  төрт негізгі құрамнан түрады:

1. шығарылатын есепті, орындалатын жұмысты мәселе

ретінде қойып, сонЬІй нәтижесін  алатын адам;

1. аппараттық жасақтама (Hardware);
2. мәліметтер файлы;
3. компьютерді программалық жасақтамасы (Software).

Компьютерлік жүйелер  үғымын немесе мәліметтерді өңдеу жүйелерін  осы төрт комбинацияны - машиналарды, мәліметтерді, программаларды және адамды - біріктіре қарастыру кезінде  қолданады.

Компьютерлік  жүйелерді пайдалану

Жұмыс өнімділігі. Басқа  құралдар мен машиналарды қолданғандағы  сияқты, компьютерді пайдаланудың ең алғашқы себебі - жұмыс өнімділігін  арттыру болып саналады. Егер компьютерді  есеп-қисап жасау, мәліметтерді өндеу  немесе құжаттарды қағазға басып  алу істеріне пайдапансаңыз, сіз  бір сағатта көптеген істерді  тындырасыз. Мысалы, машинкада мәтін  басатын шебер адам бір минутта 60-тан 80 сөзге дейін жмесе 6-8 жолға  дейін мәтін басатын болса, орташа мүмкіндікті компьютер минутына 1200 жол баса алады. Демек, бір компьютер 150-200 адамды алмастыра алады деген  сөз.

Мәліметтерді өңдеу жылдамдығы. Компьютерді пайдаланудағы екінші себеп - мәліметтерді үлкен жылдамдықпен өңдеу болып саналады. Дайындығы  мол маман адам минутына 250 сөз  оқып шыға алатын болса, компьютер 1000 000 сөз оқи алады екен. Мысалы, Чикаго каласының телефон аньщтамалығы 788 000 адамдар атауынан, ал адрестер мен телефон нөмірлерін коссақ, 32 000 000 жол информациядан тұрады екеа Минутына 250 сөз оқитын адам осы анықтамалықты  оқып шығу үшін 250 сағат уақыт жібереді. Ал, орта мүмкіндікті компьютер оны 30 секундқа жетпейтін уақытта оқып шыға алады. Сол себепті телефон  станцияларында, анықтамалық іздеу  қызметтерінде ЭЕМ кеңінен қолданылады.

Дәлдік пен ұкьштылық. Компьютерлік жүйелерді пайдаланудағы  үшінші себеп - олардың дәлдігі мен  үқыптылығында жатыр. Егер біз компьютерге  нақты мәліметтер беріп, оларды өңдеудің дүрыс жолдарын көрсетсек, ол әрқашанда  қатесіз дүрыс нәтижелер береді. Кейде компьютер қате нәтиже берді  деп айтылады. Мүндайда компьютердің қателеспейтінін, қатенің себебі мәліметтердің  оған дұрыс берілмегендігінен, немесе осы мақсатқа арналған мәлімет- терді  өңдеу алгоритмінің қате болғанынан екенін ашып айту кажет.

Аппараттық жабдықтар

Біз үлкен ЭЕМ-ді нзмесе дербес компьютерді алсақ та, олар бір-біріне үқсас принципте жұмыс істейтін мынадай құрамнан тұрады:

1. орталық процессор;
2. енгізу құрылғысы;
3. есте сақтау құрылғысы;
4. шығару құрылғысы.

Орталық процессор барлық, есептеу және информация өңдірістерін орындайды. Бір интегралдық схемадан тұратын процессор микропроцессор деп аталады. Күрделі машиналарда  процессор бір-бірімен өзара байланысты бірнеше интегралдық схемалар жиынынан тұрады.

Енгізу қүрылғысы информацияны компьютерге енгізу қызметін атқарады.

Есте сақтау құрылғысы  программаларды, мәліметтерді және жұмыс  нәтижелерін компыбтер жадына сақтауға арналғаа Шығару құрылгысы компьютердің жүмыс нәтижесін адамдарға жеткізу  үшін қолданылады.

Дербес ЭЕМ

Дербес ЭЕМ-нің  элементтік базасы

Дербес __________ЭЕМ-нің (ДЭЕМ) элементтік базасы болатын электрондық компоншттері информация өңдеудің белгілі бір  қызметін немесе оны сақтау ісін аткарады. Мұндай компоненттер интегралдык схемалар деп аталады. Интегралдық схема  металдан не пластмассадан жасалған қорапқа салынған жартылай өткізгішті кристалдардан түрады. Жіңішке жіп  секілді арнайы сымдар осы кристалды  қораптың шеткі тақшаларымен жалғастырады. Жартылай өткізгішті кристалл көбівесе өте таза кремнийден жасалады, оны  жасауда вакуумдық бүрку, тырналау, қоспаларды иондық түрде енгізу, дәлме-дәл  фотолитография тәрізді және де басқа  жоғары сапалы технологиялар қолданылады.

Осындай күрделі технология нәтижесінде кристалда электр схемасына  біріктірілгш "электрондық молекулалар" жасалады. Олар бір кристалл көлемінде (5x5 мм) жүз мыңнан аса бір- бірімен  байланысқан "электрондық молекулаларды" құрастырып, өте күрделі информацияны түрлендіру жүмыстарын орындай алады. Мүмкін болашақта осындай схемалар элементтері рөлін тікелей ұғымдағы заттардьщ молекулалары атқаратын  шығар.

Интегралдық схемаларды жасау, тексеру, олардың сапаларын бақылау - барлығы да автоматтандырылған, оның үстіне оларды сериялық түрде шығару да меңгерілген. Интегралдық схемаларды шығаруды баспаханалардағы кітапты  көбейтіп шығарумен салыстыруға  болады. Олар өздерінің атқаратын  функцияларына қарай ЭЕМ-нің әртүрлі  тетіктерінің - шифраторлардың, сумматорлардың, күшейткіштердің түрлеріне байланысты бөлек-бөлек топтарға жіктеліп, ] серияларға бөлініп шығарылады.

Бұл схемалардың интегралдық (біріктірілген) деп аталу себебі олардың бір кристалы күрделі  логикалық функциялардың белгілі  біреуін орындай алады, сосын  олардан транзисторлар мен диодтардан құрастырылатын сияқты машина қондырғылары оңай жасалады. ДЭЕМ бірыңғай аппараттық жүйеге біріктірілген техникалық электрондық  қүрылғылар жиынынан түрады. ДЭЕМ қүрамына кіретін барлық қүрылғыларды олардың  функционалдық белгілеріне қарай  екіге бөлу қалыптасқан, олар: жүйелік  блок және сыртқы қүрылғылар.

Жүйелік блок мыналардан түрады:

• микропроцессор;
• оперативті есте сақтаушы қүрылғы немесе жедел жады;
• тұрақты есте сақтаушы қүрылғы;
• қоректену блогы мен мәлімет енгізу-шығару порттары.

Ал, сыртқы қүрылғылар былайша  бөлінеді:

• информация енгізу қүрылғылары;
• информация шығару құрылғылары;
• информация жинақтауыштар.

ДЭЕМ-нің құрамында ең аз дегшде жүйелік блок, бір-бірден еягізу, шығару қүрылғылары және ең аз дегенде бір информация жинақтауыш құрылғы кіреді. ДЭЕМ-де шешілетін  мәселеге байланысты пайдаланушы адам оның минималды конфигурациясына қосымша  шеткері құрылғыларды қосу арқылы кеңейтуіне болады. Информация мен басқару командаларын енгізетін негізгі құрылғыларға пернетақта (клавиатура), "тышқан" тәрізді тетік және сканер (із кескіш) жатады. Осындай функцияларды бұлардан өзге жарық қаламұштары, жарық сезгіш планшеттер, джойстиктер (ұршық тәріздес тетік) және басқа да мәселелерді  шешуге қолданылатын қүралдар орындайды. Мысалы, осылардың кейбіреуін жобалау  жұмыстарын автоматтандыруда қолдануға  болады.

IBM дербес компьютерінің  негізгі блоктары

Әдетте IBM дербес компьютерлері 2.1 суретте көрсетілгендей мынадай  бөліктерден (блоктардан) тұрады:

• жүйелік блок (тік немесе жатық қорапқа орналасқан) - 1-

блок;

• мәтіндік және графикалық информацияны кескіндеуге

арналған монитор немесе дисплей - 2-блок;

• әртүрлі символдарды компьютерге енгізуге арналған перне

тақта немесе пернелік - 3-блок; Компьютердегі ең негізгі құрьшғы - жүйелік блок, оның ішіне ДЭЕМ-нің  басты құрылғылары орналасқан

 

АҚПАРАТТАРДЫ КОМПЬЮТЕРДЕ  САҚТАУ

 
 
Ақпарат компьютердің ішкі және сыртқы жадында сақталады. Компьютердің ішкі жады негізгі болып табылады, себебі процессор тек осы жадпен тікелей жұмыс істейді. Оны көп жағдайларда оперативті (жедел) жад деп атайды, өйткені ол компьютерді әрқашан ақпаратпен қамтамасыз ете отырып, үздіксіз жұмыс істейді. 
Компьютерді өшіргенде оперативті жадтағы ақпарат өшеді. 
Компьютердің сыртқы жады ақпаратты көп мерзімге сақтауға арналған, ол иілгіш және қатқыл дискілерде, магнитті таспаларда, оптикалық және магнитті - оптикалық дискілерде орналастырылады. 
Мәліметтер мен бағдарламалар ішкі жадтың ұяшықтарына байт немесе байттар тобы түрінде орналасады. Олармен ұяшықтардың адрестері бойынша қатынасады. 
Ақпарат тасуышқа атауы бар белгілі бір үлестер (порциялар) түрінде жазылады. Мұндай құрылым файлдық, ал үлестер файл деп аталады. Дәл айтқанда, файл — бір типтегі байттардың тізбегі. 
Файл (file) сөзі ағылшын тілінен аударғанда "қапшық" дегенді білдіреді. Нені файл деуге болады? Файл дегеніміз — бағдарламалар, мәліметтер немесе олардың бөліктері. Файл атауы өзара екі нүктемен бөлінген бөліктен тұрады, оның бірінші бөлігі - өз аты, ал екінші бөлігі - кеңейтілуі . 
Файлды ақпарат өлшемі — бит сияқты ақпаратты сақтау бірлігі ретінде қарастыруға болады. Біртұтас объекті ретінде файлдармен жазу, өшіру (жою), көшіру, даярлау, жылжыту, қайта атау операцияларын жүргізуге болады. 
Сыртқы тасуыштағының барлығы файл түрінде сақталады, олар: операциялық жүйелер, қолданбалы бағдарламалар, бағдарламалау жүйелері, мәліметтер жинағы. Мысалы, тек бір ғана Windows XP-дің 1000-нан астам құраушы файлдары бар. 
Windows ОЖ-нің файлдарымен жұмыс істеуді үшінші бөлімде қарастырамыз. 
Көзге арналған жаттығулар 
1.1-4-ке дейiн санап көздi қатты жұмып,сонан кейiн ашып,жайбарақат ұстап, 
1-6-ға дейiн санай отырып,алысқа қарау қажет.4-5 рет қайталау қажет 
2.1-4-ке дейiн санай отырып,екi көздi оларға қатты күш салмай,бiр-бiрiне қаратып,соңында 1-6-ға дейiн санай отырып алысқа қарап,4-5 рет қайталау керек. 
3.1-4-ке дейiн санап,басты қозғамай,оңға қарап бiр нүктеге көз тоқтату,соңында 1-6-ға дейiн санап,алысқа қарау. Осы тәрiздi басты қозғамай, солға, жоғары, төмен қарау керек. 
4. 1-6-ға дейiн санай отырып,көзқарасты диогоналы бойынша: оң жақ жоғарыдан-сол жақ төменге аударып, сонан соң алысқа қарау; сонан соң сол жақ жоғарыдан-оң жақ төменге аударып, алысқа қарау. 4-5 рет қайталау. Көз гимнастикасын орындау кезiнде жалпы дене гимнастикасын да жасауға болады.Тұрақты түрде көз және жалпы дене гимнастикасын жасау көзге түскен қысымды жеңiлдетiп,дененi сергiтедi.