Компьютер

 Ондық санақ жүйесі  негізіндегі компьютер ретінде  алғашқы американдық есептеуіш  машина — Марк I машинасын атауға  болады.

 Толықтай алғанда, мәліметтерді  ішкі көрсету жүйесін таңдау  компьютер жұмысының негізгі  принциптерін өзгертпейді — кез-келген  компьютер басқа жүйедегі компьютер  жүйесін эмуляциялай алады.

 Мүмкіндігі бойынша  бөлу.

 Есептеуіш техникаларды  жіктеудің тәсілдерінің бірі  ретінде олардың қабілеттерін  анықтауды атауға болады. Барлық  есептеуіш машиналар, келесі үш  типтің біреуіне жатқызылуы мүмкін:

 • бір қызметті ғана  орындайтын арнайы құрылғылар;

 • аз ғана қызмет  орындай алатын құрылғылар;

 • қазіргі кезде  қолданылатын жалпы мақсаттағы  құрылғылар. Компьютер деп, осы  үшінші тип машиналарын атайды.

 Қазіргі заманғы жалпы  мақсаттағы компьютер.

 Қазіргі заманғы компьютерлерді  қарастырған кезде, олардың бұрынғы  есептеуіш машиналардан бір маңызды  ерекшелігін байқаймыз: қажетті  бағдарламаларды қолдану арқылы  кез-келген компьютер басқа бір  компьютердің әрекеттерін орындай  алады (әрине, бұл мүмкіндік  мәліметтерді сақтау құрылғыларының  сыйымдылығымен және жылдамдықпен  шектеледі). Осылайша, қазіргі заманғы  компьютерлер болашақта құрылатын  кез-келген есептеуіш техниканың  жұмысын эмуляциялай алады деп  есептеледі. Бұл қабілет арқылы  жалпы мақсаттағы компьютерлерді  және арнайы мақсаттағы құрылғыларды  ажыратуға болады.

 Компьютерлердің қолданылуы.

 Алғашқы компьютерлер  тек қана есептеулер үшін қолданылған  болатын («компьютер» және «ЭЕМ»  терминдерінің шығу тегі де  осыған байланысты). Ең қарапайым  деген компьютерлердің өзі бұл  салада адамдардан асып түседі. Ең алғашқы шыққан бағдарламалау  тілі — Фортран тілі де осы  себепті тек қана есептеулер  шығаруға арналған болатын.

 Екінші жолы — мәліметтер  базасы үшін. Бірінші кезекте  бұлар үкіметтерге және банктерге  қажет болатын. Мәліметтер базасын  басқару үшін күрделі компьютерлер  және ақпаратты енгізу-шығару, сақтауға  қажетті күрделі жүйелер қажет  болды. Осы мақсаттарда Кобол  тілі пайда болды. Кейінірек  пайда болған мәліметтер базасын  басқару жүйелерінің өз бағдарламалау  тілдері бар болатын.

 Үшінші жолы — әр  түрлі құрылғылармен бірге қолдану.  Даму жолы арнайы мамандандырылған (көп жағдайда аналогтық) құрылғылардан  стандартты компьютерлік жүйеге  дейін болды. Сонымен қатар,  күн өткен сайын, техниканың  көп бөлігі компьютерден тұратын  болды.

 Ақырында, компьютерлер  кеңседе де, үйде де негізгі  ақпараттық құрал ретінде пайдаланыла  бастады. Яғни, ақпаратпен орындалатын  кез-келген жұмыс (мәтінді енгізу, фильм қарау) компьютер көмегімен  жүзеге асырылатын болды. Осы  тұжырымды ақпаратты сақтауға  да, тасымалдауға да байланысты  айтуға болады.

 Компьютерлер қолданылатын  салалардың ішіндегі ең күрделі,  ең аз дамыған саласы жасанды  интеллект — компьютерлерді белгілі  бір алгоритм жоқ жерде пайдалану  болып табылады. Бұл салаға мысал  ретінде мәтінді аудару, эксперттің  жүйелерді айтуға болады.

 

 

Ақпараттық үрдістеу барлық медицинада және денсаулық сақтау аумағында  кездеседі. Оны басқару тиімділігі және қызметтік саланың нақтылығы  ақпараттың үрдістің тәртіптілігіне байланысты.

 

       Медициналық  информатиканың оқыту құралы  болып информатикалық үрдістер, олар әдістемелік-биологиялық , клиникалық  және профилактикалық жағдайлармен  түйіндеседі. 

 

        Медициналық  информатиканың оқыту обьектісі  болып денсаулық сақтауда жүзеге  асатын информатикалық технологиялар  саналады. Медициналық информатиканың  негізгі мақсаты болып компьютерлік  технологияны қолдана отырып, медицинада  информатикалық үрдістерді оңтайландыру  және халықтың денсаулағын сақтауды  қамтамасыз етуді сапасын жетілдіру  болып табылады.

 

        Бүгінгі  таңда медицинаны ақпараттандыру  бағыты – медициналық аппаратураларды  компьютерлеу болып табылады. Компьютерді  медициналық тәжіриебеде өлшеуші  және басқару техникасымен  біріктіріп  қолдану: науқастың жағдайы жайлы  нақты уақыт масштабында автоматтандырылған  ақпарат жинағын беру және  оның жағдайын бақылау барысында  қолданылатын жаң, тиімді құралдар.

 

Ақпараттық үрдістеу барлық медицинада және денсаулық сақтау аумағында  кездеседі. Оны басқару тиімділігі және қызметтік саланың нақтылығы  ақпараттың үрдістің тәртіптілігіне байланысты.

 

      Медицинада  ақпараттық үрдістерді медициналық  информатика қарастырады. Бүгінгі  таңда медициналық информатика  жеке ғылым саласы ретінде  мойындалуда, яғни медициналық  тәртіптіліктің ішінде оқыту  обьектісі арқылы өзі жее пән  болып белгілі дәрежеге жетуде.

 

Медицинадағы эксперттік жүйенің маңызы.

 

 

 

       Медициналық  эксперттік  жүйелер –екінші  буынның диагностикалық жүйелері  олардың идеологтарының ойлары  бойынша ,келесі талаптарды қанағаттандыру  керек.

 

    Бірінші  буындағы  жүйелер сияқты ,медицинаның осы  проблемалық облысының жоғарғы  деңгейді көрсету керек.Одан әрі  ,олар негізінде дәстүрлі әдістерді  қолдану қиындаған проблемалық  облыстар үшін жобаланады.

 

    Диагностикалық  жүйелер үшін үш қосымша талап  қойылған ,алдыңғы программалардан  оларды мәнді ажырататын:

 

1.     Олар алынған  шешімдерді дәрігерге де және  ауруға да түсінікті түрде  түсіндіру керек,яғни білімнің  медицина тармағына және қарапайым  адам түсінігіне  және тіліне  сипатты концепциялар және құрылымдарды  қолдану керек.

 

2.     Келесі талап  диагностикалық программалардың  «стиліне» тиісті.Оның жұмысының  логикасы,программаның тұтынушыға  қоятын сұрақтары,қабылданатын шешімдер  тұтынушының көзқарасы бойынша  салыстырмалы түрде логикалық  болуы керек.Басқа сөзбен айтқанда , жүйенің мінез– құлқы ,оның  шығару әдістерін іздеу жолдарын  модельдеу керек.

 

3.     Соңғы,өте  маңызды талап ол,медицина ның–аурулар  туралы білімдері тез дамитын  және өзгеретін саласы  болғандығымен  байланысты.Өңделген программалар  тез және салыстырмалы түрде  қарапайым ,медициналық білімдердің  жиынтығының өзгерістеріне бейімделу  ,жаңалары пайда болғанда немесе  көнелерді анықтағанда модификациялану  керек.

 

Осы екінші буындағы жүйелерге  берілген талаптар диагностикалық программалардың  тек жаңа қызмет жасау принциптерін анықтап қоймайды,және құру үрдісіне маңызды әсер етеді,ол туралы төменде  айтылады.

 

    Диагностикалық  жүйелерге қойылатын мұндай талаптар  машиналық диагностика облысындағы  мамандарды жаңа әдістерді және  компьютерлік  диагностика жүйесінде  ұйымдастыру құралдарын іздеткізді.Табылған  шешім ,бетінде жатқан ,әдетте  осылай болады,және оның негізгі  ойы қарапайым болған:өз облысында  эксперт–тәжірибелі дәрігермен  шешім қабылдау үрдісін ЭЕМ–ға  үлгілеп көру.

 

    Диагнозды қою  үрдісінде дәрігер алдымен өзінің  білімдерімен амалдайды және  адамға қасиетті әртүрлі шешімді  табу тәсілдерін қолданады.   

 

     Дәрігердің  әртүрлі білімдеріне негізделетін ,ойлау,ойды қорытындылау,  талдап  толықтыру,абстракциялау –медицина  бойынша ғылыми білімдердің фундаменттері,субъективті  білімдері,практикалық жұмыстың нәтижесінде алынған –диагносттың әрекетінің интеллектуалдық негізін құрайды.ЭЕМ–да дәрігердің білімін кескіндеу және программада орындау осы білімдерді мақсатпен бағыттау мүмкіндіктерін диагнозды алуда пайдалану өте күрделі мәселе болып беріледі.

 

       Медицина  мен информатиканың өзара байланысының  тоғысуы нәтижесінде қолданбалы  медициналық информатика –   медико-техникалық ғылым болып  табылады. Медицина өз кезегінде  әдіс-тапсырма кешенін қояды,  ал информатика сол кешенді  бірыңғай әдістемелік ыңғайға  келтіріп, қамтамасыз етеді. Бұл  бірыңғай әдістемелік ыңғай мына  жүйеге негізделеді: тапсырма  – құрал - әдіс – қабылдаулар. 

 

       Медициналық  информатиканың оқыту құралы  болып информатикалық үрдістер, олар әдістемелік-биологиялық , клиникалық  және профилактикалық жағдайлармен  түйіндеседі. 

 

        Медициналық  информатиканың оқыту обьектісі  болып денсаулық сақтауда жүзеге  асатын информатикалық технологиялар  саналады. Медициналық информатиканың  негізгі мақсаты болып компьютерлік  технологияны қолдана отырып, медицинада  информатикалық үрдістерді оңтайландыру  және халықтың денсаулағын сақтауды  қамтамасыз етуді сапасын жетілдіру  болып табылады.

 

       Медициналық  ақпараттық жүйені топтастыруда  юасты назарды денсаулық сақтаудағы  иерархиялық принципке және көпдеңгейлі  құрылымға қойып, төмендегідей  түрлерін ажыратады:

 

1.     Базалық деңгейдегі  медициналық ақпараттық жүйелер

 

Басты мақсаты: түрлі саладағы дәрігер-қызметкерлерді компьютерлік қолдау: Олар профилактикалық және зертханалық-диагностикалық жұмыстардың  сапасын көтеруге, әсіресе жоғары білікті мамандардың қызмет көрсетуі барысында уақыттың тапшылығы . Шешілетін  тапсырмасына байланысты бөлінеді:

 

А) ақпараттық – анықтамалық  жүйе (тұтынушы сұранысына орай медициналық  ақпаратты іздеу және беру үшін)

 

Б) кеңес беру – диагностикалық жүйе (патологиялық жағдай кезінде  диагностикалау, сонымен қатар аурудың  түрлі көріністерінде оны емдеудің тәсілдері жайлы кеңес беру және болжам жасау)

 

В) құралды-компьютерлік жүйе (диагностикалау және емдеу барысында  ақпараттық қолдау беру және автоматизациялау, яғни аурудың ағзасымен тікелей  байланыс кезінде)

 

Г) мамандардың жұмыс орнын  автоматтандыру (дәрігердің барлық технологиялық  процесстерін оның нақты саласына және қабылданған диагностикалық және дәрігерлік тиімді шешімдерді қабылдауда ақпараттық қолдауды қамтмасыз етуді автоматтандыру )

 

2.     Емдеу профилактикалық  орындарды медициналық ақпараттық  жүйелеу деңгейі 

 

Келесі негізгі топтары  бар:

 

А) кеңес беру орталықтарын ақпараттық жүйелеу (тиісті бөлімшелердің  қызметін қамтамасыз ету және кеңес  беру және диагностика және асығыс жағдайларда шешім қабылдауларда  дәрігерге ақпараттық қолдау көрсету )

 

Б) медициналық қызметтің  банктік ақпараты (мекеме жұмысшыларының, тіркелген халықтың сандық және сапалық  көрсеткіштері жайлы жиынтықты  деректерді. Негізгі статистикалық  мәлімет, аудандарда қызмет көрсету  жайлы сипаттама және басқа да қажетті деректерден тұрады.)

 

В) жеке тұлғалық тізім (тіркеудегі немесе бақылаудағы құрамдар туралы ауру тарихына немесе емханалық картасына  негізделген ақпарат)

 

Г) скрининдік жүйе (халықты  дәрігерге дейінгі профилактикалық  тексеру, сонымен қатар маман  көмегіне зәру қауіпті топтарды және науқастарды анықтау)

 

Д) емдік-профилактикалық  мекемелерді ақпараттық жүйелеу (барлық ақпараттық ағындарды бірыңғай жүйелі біріктіру және түрлі мекеме қызметтерінде  автоматизациямен қамтамасыз ету)

 

Е) Медициналық жоғарғы  оқу орындарын және ғылыми зерттеу  институтттарын ақпараттық жүйелеу (3 негізгі тапсырманы шешеді: оқыту  барысында технологиялық ақпараттандыру, жоғарғы оқу орындарында және ғылыми зерттеу инситтуттарындағы  ғылыми зерттеу жұмыстарын және басқару  жұмыстарын қарастыру)