Электронды оқыту

Электрондық оқыту

  Білім беруді  ақпараттандырудың президенттік  бағдарламасы электронды оқулықтарды  жасауға себепші болды. Бүгінгі  күнде мектептегі білім берудің  мазмұнының 60%-ы және кәсіби білім  берудің 10%-ы түрлі сандық интерактивті  мультимедиалық білім беру ресурстарын (СИМБР): электронды оқулықтарды (ЭУ); мультимедиалық оқыту бағдарламасын (МОБ); виртуалды саяхаттарды (ВС); электронды дидактикалық құралдарды (ЭДҚ) және т.б. жасау жолымен сандық форматқа көшірілгені бізді қуантады. 

 Электронды оқулықтардың, дәстүрлі қағаз кітаптардан айырмашылығы «жанды» болып келеді және педагогика ғылымдарының негізін салушы Ян Амос Каменский тұжырымдаған: «Барлық мүмкін деген нәрселерді қабылдауды сезіммен жүзеге асыру керек, атап айтқанда: қабылдау үшін көруді, көзбен; естуді есту қабілетімен; иістерді иіс түйсігімен; дәмге тиістіні дәммен; түйсікке қатыстыны түйсіну жолымен. Егер қандайда болмасын затты бірнеше сезіммен қабылдау керек болса, бірнеше сезімді салу» дидактиканың алтын ережелеріне сәйкес келеді.   

 Оқылатын пәннің  әр тақырыбын авторлар көзбен  көру арқылы ұсынған. Мектеп оқушылары  оқу материалын көру арқылы  қабылдауды қамтамасыз ететін  түрлі суреттер, сызбалар, фотосуреттерді  көре алады, тарихи және географиялық  карталарды, көркем экспонаттарды  және тағы басқа көптеген нәрселерді қарастыра алады. Электронды оқулықта, қарастырылып жатқан құбылыстардың өзара байланысын және олардың түпкі мағыналарын ашатын жан бітірімдер ерекше орын алады. Мысалы, оқушы физика, химия, биология пәнінен тәжірибелер жүргізіп және зертханалық жұмыстарын үйінде  отырып компьютерде орындай алады.

Оқу материалын бірнеше рет көре алу мүмкіндігі балалардың жеке басының ерекшелігіне сай: біреулеріне өмір бойы есте сақтап қалу үшін бірақ рет қарап шығу жеткілікті, екіншілеріне – материалды бірнеше рет қарап шығу қажет. Бұның барлығы мүмкін, өйткені оқушы электронды оқулықпен жеке жұмыс жасайды. 

 Ал бұның мұғалімге  қандай көмегі бар! Оқу материалы  түгелдей көркемделген. Мұғалімге көрнекі дидактикалық құралдарды даярлау қажет емес. Көркемделуі кәсіби деңгейде орындалған. Слайдтар – бұл принтер арқылы қағазға басып шығаруға болатын қолайлы таратылым материалы.. 

 Электронды оқулықтар  және СИМБҚ-ның басқа да түрлері интерактивті, олар дыбысталған, оларда оқушының жауаптары елеусіз қалмайтын шынайы қарым-қатынастың элементтері бар. Оқушы мәтінді оқып қана қоймай, сонымен қатар тапсырмаларды орындай және сұрақтарға жауап бере отырып оқу үрдісінің белсенді қатысушысы болады. 

 Барлық электронды  оқулықтар қазақстандық білім  беру стандартына сәйкес жасалған. Олар нақты бір сабаққа бағытталып  қана қоймай, сондай-ақ жалпы оқытылу  пәнінің мазмұнына бағытталған, бұл оқушыға оқу материалын  біртұтас етіп және олардың  өзара байланысын көрсете алады. Оқытудың педагогикалық маңыздылығы бар интерактивті орта пайда болады.

  Әрбір электронды оқулық үлкен  авторлық ұжыммен даярланады, біріншіден ғылым докторлар мен кандидаттар, профессорлар мен доценттер, республикамыздағы қандай да болмасын пән саласындағы ең жақсы мамандар. Сонымен қатар, авторлық ұжымға педагог-технолог, әдіскер және міндетті түрде бағдарламалаушы, құрастырушы, дизайнер, дыбыс операторлары және басқалар кіреді.   

 Үштік бағамен  оқығысы келетін балалар болмайды. Олар әр түрлі жағдайға байланысты: ауырып бірнеше сабақты жіберіп  алуы; жаңа материалды тыңдамай, түсінбей қалуы; бірден ойды түсінбей қалуы, осының барлығы жиналып қала береді.  

 Электронды оқулықтар  мұндай қарама-қайшылықтарды жоққа  шығарады, олар оқушыға оқу материалына  жугінуін қаншалықты қажет етсе, соншалықты мүмкіндік береді. Ол  бір тапсырманы, оның ең жақсы  нәтижесіне жеткенше орындауы мүмкін. Бұл дұрыс емес пе?! 

 Әр ата-ана  өз баласына сапалы білім беруді  қалайды. Сабақтан сабаққа, сыныптан  сыныпқа бұған көмекке келетін  мектеп. Ал біздің электронды  оқулықтар, өзінше бір репетитор  ретінде мұғалімге оның дербес  өздік жұмысын сапалы ұйымдастыруға көмектеседі. Бірақ бір маңыздылығы, мұғалім бұл электронды оқулықпен өзі таныс болуы тиіс, ол бұл оқулық арқылы балалардың алға жылжуын көре отырып және қазір көптеген мектептерде интерактивті тақталар мен мультимедиалық кабинеттер бар болғандықтан, өз сабағының қойылымына электронды оқулықтың көріністерін қосуы керек. 

 Электронды оқулық  – бұл оқушыға ғана емес, сонымен  қатар мұғалімге де көмек. Бұл  электронды оқулықтың авторларымен  яғни, әріптестерімен қашықтан кәсіби қарым-қатынас жасау құралы. Өйткені біздің электронды бағдарламалар – бұл көбінесе дайын сабақ конспектісі. Сондай-ақ, оның жан-жақтылығының арқасында, олар әдістемелік деректер қоры бола алады. Сіздер жасаушыларға өздеріңіздің ұсыныстарыңызды бере аласыздар және Сіздің тәжірибеңіз республикамызға әйгілі бола алады. 

 Біздің электронды  оқулыққа көптеген шетел қонақтары қызығушылық танытты: ЮНЕСКО-ның бас директорының орынбасары Абдул Вахид Хан, Азия-Тынық мұхиты аймағындағы білімді халықаралық дамыту бойынша ЮНЕСКО бағдарламасының координаторы Жу Нан Жао мырза, білім берудегі АКТ бағдарламасының менеджері Фуминхико Шинохара мырза. Еуропалық білім беру қорының (ЕБҚ) халықаралық сарапшысы Боб Мэнсфилд мырза электронды оқулықтарға жоғарғы баға берді. 

 Мектептегі білім  беруде АКТ-ны пайдалану бойынша, 6 мемлекет (Әзірбайжан, Қазақстан, Кырғызстан, Моңғолия, Өзбекстан, Тәжікстан) негізінде Азиялық Даму Банкі (АДБ) жүргізген салыстырмалы саралау көрсеткендей, оқушыларға СИМБҚ жасауда Қазақстан бұл мемлекеттерден әлдеқайда озық. 

 Интерактивті  он-лайн оқытуға қол жеткізу  республикамыздың мектептерін қамтудың  арқасында мүмкін болды. Интерактивті тақта – бұл байланыстырылған компьютер, бейнені тақтада проектор арқылы көрсететін, сенсорлық экран. Тақта бетіне қол жүргізіп, компьютермен жұмысты бастауға болады. Интерактивті тақтаға арналған арнайы бағдарламалық қамтамасыз ету мәтіндермен, объектілермен, аудио және видеоматериалдармен, Интернет-қорлармен жұмыс жасауға мүмкіндік береді, ашық құжат үстіне қолмен жазуға және ақпарат сақтауға болады. 

 Тақтада слайд, видео көруге, белгілер қоюға  болады, қарапайым тақта сияқты сурет салуға, түрлі сызбалар сызуға болады, нақты уақытта экранда үлкейтіп көрсетілген бейнеге белгілер қоюға, кез келген өзгерістерді енгізіп және оларды келешекте өңдеу үшін компьютерлік файл түрінде сақтауға, басып шығарғыштан шығаруға, факс немесе электронда пошта арқылы жіберуге болады. 

Интерактивті тақтаға арнайы электронды қаламмен (қаламұшпен) немесе саусақтармен жазу керек. Баяндамашы арнайы байрақша арқылы экрандағы бейнемен жұмыс жасайды: белгілейді, астын сызып, маңызды жерлерін көрсетіп, сызбаларды салып немесе оларды түзеп, мәтінге түзетулер енгізеді. Сенсорлық құрылғы қол тиген кезде оны «сезеді» және жазу кезінде қозғалысты бейнелейтін лайықты электронды сигналға таратады. Тақта түрлі түсті үш байрақшасы бар қағаз бергімен және өшіргішпен жабдықталған. Баяндаушы алдын ала өзіне керекті байрақша түсін белгілеп қойса, сонда ИТ лезде қағаз бергіден, мысалы, жасыл түсті байрақша немесе өшіргіш алынғанын білдіреді.  

 Оқушының ашық  ақпараттық-білім беру кеңістігіне  кіруі нақты коммуникативті ептілікті, басқа мектептердегі құрбы-құрдастарымен  ынтымақтастықта түрлі мәселелерді  шешудегі икемділікті қалыптастырады.  

 Он-лайн күйдегі  интерактивті тақтамен жұмыс жасау оқушылардың түрлі ақпарат көздерімен, сонымен бірге Интернет желісімен белсенді өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруға мүмкіндік береді.   

 Мектеп оқу  үрдісіндегі интерактивті оқыту  – бұл оқушылардың тұлғаға-бағдарланған  оқытуға шығу түрін болжамдайтын, ауылдық білім беру ортаның мұнан ары байуы. Оқу-танымдық және оқыту ақпараты ағымында және өз білім траекториясын табуда өзін-өзі бағдар етуге жақындайды.

Адамгершілік педагогикасының негізгі принциптерін бейнелеп көрсететін тұлғаға-бағдарланған тәсіл әлем педагогикалық ынтымақтастығының қазіргі заманғы білім беру жүйесінің барлық формаларына басым екені мойындалған. Бұл оқу үрдісінде оқушының жеке мүмкіншілігі мен қабілетін есепке алатын танымдық іс-әрекеті жататынын білдіреді. 

 Оқу үрдісіне  интерактивті оқытуды енгізу  білім алуда өз қажеттігі бар  жаңа ұрпақ оқушыларының, шығуына  себеп болады, жаңа ой өрісі  ептілігі, білім алуда жаңа мәдениет  қалыптасады. Мұғалімге оқу үрдісінде көбінесе тьютор ролі беріледі. 

 Интерактивті  оқытуда мұғалім мен оқушының  жұмысы – ынтымақтастықта, яғни  бірлесіп пайда болған қиыншылықтарды  жеңіп шығуға, ой алмастыруға, алған  білімдеріне сүйене отырып талқылауға  мүмкіндік береді. Оқушыға түрлі табиғи, физикалық процестерді модельдеу, түрлі жағдайдағы құбылыстарды, олардың қасиеттерін сипаттайтын шамаларын өзгерте отырып меңгеру мүмкіндігі беріледі. Білімнің интерактивті электронды негізімен оқу, іздеу-танымдық іс-әрекеті маңызды мектептік, пәндік зерттеулерінің элементтеріне ие болады.