Есептегіш машинаның шыққан жылдары

 

 

 

 

 

 

Курстық жұмыс

“Калькулятор”

 

 

 

 

 

 

 

                                    

              

 

 

 

 

 

                    

 

               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

І. Кіріспе 

      Есептегіш  машинаның шыққан жылдары

ІІ. Негізгі бөлім:

2.1 Delphi-дің 7 версиясымен танысу

2.2 Delphi ортасымен танысу

2.3 Құрал саймандар батырмалары

2.4 Программалар код терезесі

2.5 Есептің алгоритмі

2.6 Калькулятор программасы

ІІІ. Қорытынды

Есепті қорытындылау

Пайдаланылған әдебиеттер

    Программа  листингісі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                 

    Кіріспе

50-жылдардың басында  жарыққа шыға бастаған негізгі  өңдеу құралы – бірінші буын  ЭЕМ-дерінің ішкі құрылымы элементтері  жеке бөлшектерден дайындалған  электрондық-логикалық схемаларға  негізделген болатын. Бұл бөлшектің негізгілері вакумдық электрондық шамдар еді. Мұндай компьютерлердің көлемі үлкен, сенімділігі жоғары емес, тездік жылдамдықтары бір секундта 5-6 мың қарапайым операция шамасынан аспайтын (екі санды қосу, көбейту не символдарды салыстыру сияқты бір әрекет қарапайым операция деп аталады да, оны орындайтын команда машиналық команда деп аталды. Оның үстіне, мұндай машиналар үшін құрылатын программалар машиналық командалардан тұратын да, программалау жұмысы көп еңбекті қажет еткен. Ал, ЭЕМ-нің өзі тек есептеу жұмыстарын жүргізу үшін пайдаланған).

Транзисторды ойлап  шығарғанға байланысты, 50-жылдардың  соғы кездері техникалық негіздері  түгелдей алмастырылған, негізгі элементтері  жартылай өткізгішті транзисторлардан тұратын екінші буын ЭЕМ-дері жарыққа  шықты. Мұндай элементтер машинаның әрекет тездігін және сенімділігін елеулі түрде арттыруға мүмкіндік береді. Екінші буын машиналарының сырт аумағы, масасы, энергия пайдалану шамасы көп төмендегендіктен, олардың өзіндік құны да бірінші буын машиналарына қарағанда көп төмендетілді. Оның үстіне, бұл ЭЕМ-дерде жоғарғы деңгейлі (Алгол, Фортран, Бейсик, т.б) программалау тілдерінде операторлардан тұратын программалармен жұмыс істеу мүмкіндігі туды.

Информация өзінің хабары мен мазмұны арқылы сипатталатындығы және хабар жіберушіден қабылдаушыға материалды – энергетикалық (электр, жарық, дыбыс және т.с.с сигналдар) түрінде берілетіндігі белгілі. Хабарды қабылдау қабылдаушының жағдайын сипаттайтын қандай-да бір шаманың уақытқа байланысты өзгерісімен тікелей байланысты. Демек, информациялық хабарды информациялық процесс жүретін физикалық ортаның материалдық – энергетикалық параметрлерін уақытқы байланысты өзгертетін Х(t) функциясымен бейнелеуге болады. Осы функция үздіксіз де (мысалы, уақытқа байланысты өзгеретін дененің жылдамдығы, ауаның температурасы және электр тогының күші сияқтылар), үздікті де (мысалы, уақытқа байланысты белгілі бір қатынас тіліндегі таңбалар  тізбектері немесе дыбыстар тіркестері арқылы құрылатын сөздер мен сөйлемдер) болуы мүмкін. Үздіксіз функциялар арқылы бейнеленетін хабар – аналогты сигнал, ал үздікті функциялар арқылы берілетін хабар – дискретті сигнал деп аталады. Адамның сезім мүшелерінің мүмкіндігі шектеулі болғандықтан үздіксіз информацияны дискретті түрде қабылдайды.

Ең алғаш ДЭЕМ тек  сандық информацияларды өңдеу, яғни ғылыми-техникалық, соның ішінде көбінесе математикалықесептерді шешу үшін ғана қолданылған. Сондықтан оның атындағы «дискреттік» деген сөздің орнына «цифрлық» деген анықтауышты пайдаланып, цифрлық есептегіш машина (ЦЕМ) деп аталып кетті.

Қазіргі кезде ЦЕМ  арқылы информациялардың кез келген (сандық, символдық, локикалық) типін  өңдеуге, яғни әр түрлі (ғылыми-техникалық, экономикалық мәтіндерді түрлендіру, бір тілден екінші тілге аудару, басқару, жасанды зерде және т.б.) есептерді шешуге болады. Оның себебі, бұларда информацияларды өңдеу және сақтау үшін екі тұрақты жағдайлары бар физикалық құрылғылар қолданылады. Бұл жағдайларды “ 0 ” және  “ 1 ” цифралырымен белгілейді. Сондықтан өңдеуге қажет информациялар және оларға қатысты алгоритмдер  “ 0 ” және “ 1 ” – ден тұратын тізбектер арқылы берілуі керек. Ал қандайда болмасын алгоритмдік тілде жазылған алгоритмді және кезкелген таңбалардың тізбектері арқылы берілген өңдеуге қажет информацияларды мазмұндарын өзгертпей  “ 0 ” мен “ 1 ” –ден тұратын тізбектер арқылы кескіндеуге болады(бір ғана мазмұн әртүрлі хабар арқылы беріледі). Яғни, ЦЕМ әмбебап есептегіш (өңдегіш)  құрал болады. Біздің қарастыратынымыз тек ЦЕМ.

Ең алғаш 1946 жылы АҚШ  ғалымы Джон фон Нейман әмбебап ЦЕМ  жасаудың негізгі принцииптерін жариялады. Осы принциптерді толық жүзеге асырып жасалынған ең бірінші ЦЕМ “EDSAC” деген атпен 1949 жылы Англияда Кембридж университетінде жасалынды. Бір жылдан кецін 1950 жылы  “EDVAC” атты әмбебап ЦЕМ АҚШ-та шықты. Бұл елдерде оларды ағылшын тілінде «компьютер» деп атады. Сондықтан осы терминді «автомобиль» деген термин  сияқты қазақ тіліне өзгертпей ендіріп қолдануымыз керек. Бұрынғы Кеңес одағында ең бірінші «МЭСМ» деген компьютердің жасалуы 1947 жылы басталып 1951 жылы аяқталды, 1952-1953 жылдары келесі   “БЭСМ - 1” компьютері жасалынды.

Алгоритмнің “ 0 ” мен  “ 1 ” – ден тұратын тізбектер  арқылы кескінделуін программа деп атайды. Ал ондағы нұсқаулар мен амалдарды бұйрықтар дейді. ЦЕМ орындай алатын барлық бұйрықтар жиынын машиналық тіл деп атайды. Қазіргі машиналық тілдің әліпбилері тек  “ 0 ” мен  “ 1 ” – ден “”  ғана құрылады.

                

                               Delphi-дің 7 версиясымен танысу

7 түрі(версиясы)нің ерекшелігі: бұның алдындағы версиялардың(түрі) мүмкіншіліктері мұнда жоқ болып шығады.

Delphi-дің 7 түрі(версиясы) алдындағы 6 түрі(версиясы)-нің бағдарлама  жасаудың тілімен және интеграциялық  ортасы мен қатты ұқсас. Оның  ерекшелігі – интернет жүйесіне  бағдарлама жасауды жеңілдету  үшін жаңа технологияларды енгізу. 7 версияның тағы да ерекшелігі – автоматтандырылған бағдарламаны жасау CASE атты құрал, басқаша айтқанда Modal Moker.

Modal Moker.құарлы барлық  жұмысқа да ыңғайлы. Мысалы  ол компьютерде жұмыс жасаған  адамға мағыналы мысалдарды орындай  отыруға көмектесіп, өзі басқа қара жұмысты орындап отырады.

Интернетке арналған қосымша технологиялары да әлдеқайда  өзгерген. Intra Web бөлшектері арқылы қосымша  көмек сұрамайтын жаңа технология дайындауға болады.

Кроссплатформалық көмекшіні  жасауды одан әрі жеңілдету үшін Delphi 7 мен Kylix 3 арналған тіл айырмашылығы жойылған.

VCL және CLX жүйесінің жұмысын  жеңілдеткен кезде  VCL-дан  Quick Report, Past Net бөлшектері жойылып кетті.

Бірнеше өзгерістерді есептемегенде 7 версияның ең басты ерекшелігі – кроссплатформалық көмекші құралдардың жақсы деңгейде ұсталуы және де CASE құралдарын енгізу туралы.

VCL бағдарламасын жасаудағы  26 орнында 325 бөлшектер орналасқан.

Delphi бағдарлама жасаудың  біріңғай жүйесі болып келеді. Басқа да өзіне сәйкес жүйе  сияқты Delphi жаңадан бағдарлама жасауға арналған. Delphi жүйесінің өте бір жақсы екі ерекшелігі бар, олар: ол жасаған бағдарлама тек қана Windows арқылы жұмыс жасап тұрмайды, ал өзі бағдарламаны түзетіп жасаудың инструменттер түріне жатады (RAD).

Delphi жүйесі Visual Basic тілінен  айырмашылығы қатал түрдегі біріңғайлылығы. Бұл ерекшелік компиляция жасалынып жатқанда ақ, компеляторға көптеген қателерді тауып беруге көмек береді. Бұл жүйе өзінің көрсеткіштері арқылы СОМ түрлері және технологияларымен жедел түрде байланыса алады. Ал Visual Basic пен Java жүйелері СОМ технологиясымен жұмыс жасағанда онымен жәй әрі кештеу байланысады.

Айта кету керек: Delph* жүй* түрлері(версиясы)нің мүмкіншіліктері мол: рет саны бойынша ең төмеңгі түрі(версиясы)нің жұмысын, ең биікітегісі де жасай алады, бірақ қарсы түрде олай бола алмайды.

                           Delphi ортасымен танысу

Delphi-ді іске қосқан  кезде осындай терезе алдыңызға  шығады. Оның ішінде:

1. негізгі терезе;
2. обьектілер тармағының терезесі;
3. обьектілер инспекторының терезесі;
4. броузер терезесі;
5. формалар терезесі;
6. программа кодының терезесі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Программа кодының терезесін  көру үшін F12 клавишасын басу жеткілікті. Delphi-ді алғаш шақырғаннан кейін  «Intprise-бен байланыс. Delphi Direct» терезесі барлық терезенің үстіне шығады. Осы  терезенің көмегімен Intprise коорпарациясының Web-беттеріне кіруге мүмкіндік туады.

Негізгі терезе. Негізгі  терезе құрылатын программаның жобаларын  басқаратын негізгі қызметті атқарады.Бұл  терезе экранда барлық уақытта болады және ең жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезеде Delphi ортасының бас менюіб пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы орналасқан.

Бас меню жобаны басқаруға  арналған барлық қажетті командалардан  тұрады. Бас менюдің барлық операциялары екінші деңгейде ашылатын опциялар тақырыбын қамтиды. Бас терезенің барлық элементтері арнайы панельдерде орналасқан, оның сол жақ бөлігінде басқару батырмалары орналасқан.

Панельде көрінетін  батырмалардың құрамын өзгерту  үшін оған курсорды келтіріп, тышқанның  оң жақ батырмасын басу жеткілікті. Бұдан ашылған көмекші меню терезесінде барлық панельдердің аттары келтірілген және олардың статусы көрсетілген (жалаушалар). Олардың ішінен Gustomise-ды (настроика, баптау) таңдағаннан кейін баптау терезесі пайда болады. Енді қажет емес батырмаларды алып тастауға болады, Commands терезесіндегі тізімнен қажетті батырмаларды таңдап, оны экранға тасып апаруға болады.

  Негізгі терезеге  жиі пайдаланылатын пиктограммаларды  орналастырған ыңғайлы: Project\Syntax Chek – программа командаларының синтаксисін тексеру; View/Debug/ Windows/Watches- откладкалық режимді бақылау терезесіне кіру және т.б.

Пикторафикалық батырмалар бас менюдің негізгі опцияларына  жылдам кіруге мүмкіндік береді. Олар басқару белгілері бойынша 7 топқп  бөлінген. Әрбір топ бір панельде орналасады:

1. Standard тобы;
2. View тобы;
3. Debug тобы;
4. Custom тобы;
5. Desktops тобы;
6. Internet тобы;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Құрал саймандар батырмалары

Standard тобы:

    Жаңа форманы құру. Команда эквиваленті File-New-Other.

 Сақталынған файлды ашу. Команда эквиваленті File-Open.

   Дискіге файлды сақтайды. Команда эквиваленті File-Save .

   Барлық файл проектілерді сақтайды. Команда эквиваленті File-Save All.

   Сақталынған проектілерді ашу. Команда эквиваленті File-Open Project .

   Жаңа проетіні қояды.  Команда эквиваленті Project-Add to Project.

    Проектіні жояды. Команда  эквиваленті Project-Remove from Project.

 

View тобы:

    Модуль тізіміндегі ашылған  проектіге модуль қояды. Команда  эквиваленті View-Units.

    Форма тізіміндегі ашылған  проектіге форма қояды. Команда эквиваленті View-Forms.

   Форма терезесімен программа  коды терезесімен ауысу. Команда эквиваленті View-Toggle Form/Unit.

   Ашылған проетіге жаңа  форма қою. Команда эквиваленті View-New-Form.

 

Debug тобы:

   Компилированиялайды және  программаны орындайды. Команда эквиваленті Run-Run.

   Программа ортасында пауза  жасайды. Команда эквиваленті Run-Program Pause.

   Біртіндеп программаны алға  қарай іске қосады. Команда эквиваленті Run-Trace Into.

   Біртіндеп программаны артқа  қарай іске қосады. Команда эквиваленті Run-Step Over.

 

Custom тобы:

   Анықтама қызметін ашады.  Команда эквиваленті Help-Delphi Help.

 

Desktops тобы:

   Қалған терезерді реттеу мүмкіндігінің тізімі.

   Реттеу терезесін сақтау.

   Реттеу терезесін таңдау.

 

Internet тобы:

   Қосымша Web Snap жаңа технологиясымен  құрылады.

   Қосымша Web Snap бетті құрады.

   Қосымша Web Snap модулін құрады.

 

Программалар код терезесі

Код терезесі – программа  мәтінін құрып, жөндеугк арналған. Бұл  мәтін арнайы ережесі бойынша  құрылады және программаның жұмыс алгоритмін сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы программалау тілі деп атайды. Delphi жүйесінде Объект Paskal программалау тілі пайдаланылады. Ол кеңінен таралған Paskal тілінің кеңейтілген, жетілдірілген нұсқасы, оны алғаш рет швейцариялық ғалым Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland коорпарациясының қызметкерлері жетілдірді.

Ең алғаш код терезесінде  толыққанды Windows терезесі ретінде бос  форманы басқаруды жүзеге асыратын алғашқы толықтырулар жасайды.

Тіпті қарапайым программа құру үшін программа кодын құрып өзгертуге, жөндеуге тура келеді, төменде код терезесімен жұмыс істеудің негізгі тәсілдері келтірілген. Жаңа жобаны ашқаннан кейін төмендегідей жолдар көрінеді:

Unit Unit1;

  Interfase

  Uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics,

          Controls, Forms, Dialogs;

Type

   Tform 1=class(Tform)

  Private {Private Declarations}

Public {Public Declaration}

End;

Var

   Form1: Tform1;

Implementation

{SR*.DFM}

End.

Delphi бұл жолдарды жаңа форма үшін код терезесіне автоматты түрде қояды. Код терезесі программаның жұмысы басталғаннан кейінгі жағын қарастырады. Ал форма терезесі оның сыртқы көрінісі. Екі терезе бір-бірімен тығыз байланысты, Delphi ортасы

Unit Unit1;

және  

Implementation

Жолдарының арасына қажетті жолдарды қояды.

Әзір бұл мәтін бөлігіне өзгеріс  енгізбейміз. Кейінірек программаның мәтін терезесіне

{SR*.DFM}

және 

End.

Жолдарының арасына қажетті  мәтінді енгіземіз. Терезеге  жаңа жол енгізу үшін қажетті орынға курсорды келтіріп, клавиатурадан мәтін енгіземіз.