15….3-деңгейлі архитектурада ішкі деңгейдің маңызын айтып түсіндіріңіз.

1.

15….3-деңгейлі  архитектурада ішкі деңгейдің маңызын айтып түсіндіріңіз.

2.

SUM және AVG функцияларының  қолданылуын сипаттаңыз. Мысал келтіріңіз 

SUM  осы жолда таңдалынған мәндердің барлық арифметикалық қосындысын шығарады. AVG берілген жолдан таңдалынған мәндерінің орташа мәнін шығарады. Деректер қорындағы ақпараттар бойынша қорытынды жасау үшін агрегатты (қорытынды)

функциялар қолданылады. Агрегатты функциясы аргумент ретінде деректердің қандай да бір

бағанын тұтастай қабылдайды, осы бағанды жинақтайтын бір мəнді қайтарады.

Баған мəнінің қосындысын есептеу

SUM( ) статистикалық функциясы  бағанның барлық мəндерінің қосындысын  есептейді.

Бұл жерде баған деректердің сандық типіне жатуы керек. Осы функциямен қайтарылатын

нəтиженің типі деректер типіндей болуы керек.

Бағанның орташа мəнін есептеу

AVG( ) статистикалық функциясы  бағаннын барлық мəндерінің орташа  мəнін есептейді.

Бұл жерде баған деректердің сандық типіне жатау керек. Осы функциямен қайтарылатын

нəтиже баған сияқты деректер (бұл функция алғашында барлық деректерді қосады, содан соң

бөледі) типіндей болмауы мүмкін.Мысалы:

TABLEB

SELECT SUM (Жалақы) AS order_price

From TABLEB

AVG: TABLEB

SELECT AVG (Жалақы) AS order_price

From TABLEB

3.

Келесі сұраныс не шығарады?  (13-2)

SELECT *FROM Customers

WHERE rating >= ANY (SELECT rating FROM Customers WHERE snum = 1002);

4.

comm - комисия 

amt - бағасы

sname - Сатушының аты

snum - Сатушының номері

city - қала

cnum - сатып алушы номері

cname - сатып алушының аты 

rating - сатып алушының рейтингі

onum - тәртіп номері

odate - тәртіп тіркелген күні

1.

16….Жергілікті ER-диаграммаларын құрастыру үрдісі қандай қадамдардан тұрады? Олардың маңызы және оларды біріктіру жолдары қандай?

 ER-модель – заттар саласының концептуалдық схемасын сипаттайтын деректер моделі. ER-моделі концептуалды ДҚ жобалау үшін қолданады. Оның көмегімен бүтіндіктің басты, сыртқы кілттерін белгілеп, және осы бүтіндіктер арасындағы  қатынастарды белгілей аламыз. Деректер қорын жобалау кезінде ER-моделі таңдалған деректер моделіне сәйкес (реляциялық, объекттік, жүйелік, көп өлшемді)  нақты деректер қоры схемасына айналады. ER-модель – формальді конструкция болып табылады. ER-модельін визуалды түрде көрсету үшін стандартты графикалық нотация ретінде ER диаграммасы   ұсынылды

ER-диаграммасы

• Көбінесе концептуалдық модель бүтіндік-қатынас

диаграммасы (ER-диаграмма) ретінде белгіленеді.

• Бүтіндік – ол туралы деректер қорда сақталатын болады.Мысалы, студенттер туралы деректер сақталатын болса, бүтіндік студент деп аталады.

- Бүтіндік аты БАС ӘРІПТЕРМЕН жазылады

-Тек қана пайдаланушыға қажетті деректер сақталады. ER-диаграммасын құру

• Логикалық модель құру үшін алдымен қорға

қойылатын талаптарды жинау керек.

• Талаптарға сүйеніп бүтіндіктер класстарын

анықтау қажет

Ақпарат жүйесінде сақталатын және өңделетін

деректерді аңықтау;

-Бүтіндіктер класстарын анықтап атау;

-Бүтіндіктер атрибуттарын анықтап атау;

-Бүтіндіктер эдинтификаторларын анықтау.

ER-типтік диаграммалар (ER-диаграмм) – түсініктер арасындағы байланыстардың кестелік көрінісі.Ескерту : 1. ER типтік диаграммаларда түсініктің міндетті түрде қатынасқа қатысуы блок ішіндегі нүктемен белгіленеді; 2. Түсінік экземплярларының міндетті емес қатысуында түсінік блогына қосымша блок қосылмайды, ал нүкте байланыс сызығында орналасады; 3. Байланыс сызығындағы символдар байланыс дәрежесін көрсетеді.

2.

LIKE операторын толық сипаттаңыз. Құрылымын анықтап бірнеше түріне мысал келтіріңіз

LIKE тек жолдарды табу  кезіндегі CHAR немесе VARCHAR типті жолдарға қолданылады. Ол шартпен сәйкес келетін символдық жолды іздейді. Шарт ретінде ол группалық сиволды қолданады, табар нәрсеге сәйкес келетін арнайы сиволдар. LIKE-пен қолданатын группалық сиволдың 2 типі бар:

1) ( _ ) сызықша сиволы әр  түрлі бір символдың орнын  басады. Мысалға: 1)‘b_t’мына сөздерге  сәйкес ‘bat’ ‘bit’, бірақ ‘brat’  сөзге сәйкес емес.

2) (%) пайыз символы әр  түрлі символ санының тізбектілігінің  орнын басады. Мысалға,‘%p%t’ мына  сөздерге сәйкес ‘put’, ‘posit’  немесе ‘opt’ бірақ ‘spite’сөзіне  сәйкес емес.

Ал енді мысалға G әрпінен басталатын сатушылар аттарын анықтайық:

SELECT

FROM Customers

WHERE cname LIKE 'G%';

Select операторы LIKE-ты тек % қолданады. LIKE опреаторы  есімді немесе басқа мағыналарды іздеуде және қалай жазылғандығын ұмытқан жағдайда  өте ыңғайлы. Мысалға сіз әріп бойынша сатушының біреуінің атын ‘Peal’ немесе ‘Peel’ деп білмей тұрғанда, сіз білетін бөлігіңізді және группалық символдарды еңгізсеңіз,сізге барлық мүмкін жауаптарды шығарып береді.

Select *FROM Salespeople

where sname LIKE ‘p_ _ l’

Егер сізге пайыз немесе сызықшаны табу қажет болса, біз LIKE предикатында әр түрлі жалғыз символды ESC символымен анықтаймыз. ESC символы процент алдында немесе предикаттағы сызықшамен группалық символ ретінде емес, интерпретациядағы символ ретінде қолданылады. Мысалы, sname жолында сызықшамен кездесетін атауды табу:

Select *FROM Salespeople

where sname LIKE ‘%/_%’ ESCAPE ‘/’;

ESC сөйлемінде ‘/’ ESC символымен  бірге жүреді.

3.

Әр қала үшін ең жоғары баға шығаратын сұраныз жазыңыз. (6-5) 

4.

comm - комисия 

amt - бағасы

sname - Сатушының аты

snum - Сатушының номері

city - қала

cnum - сатып алушы номері

cname - сатып алушының аты 

rating - сатып алушының рейтингі

onum - тәртіп номері

odate - тәртіп тіркелген күні

1.

24……3 дәрежелі  бағдармалау тілдері ұғымын талқылап, SQL тілінің аталған дәрежеге жататын, немесе жатпайтынын дәлелдеңіз.

 3 деңгейлі бағдарламалау тілдері немесе жоғары денгейлі бағдарламалау тілдері 2 деңгейлі бағдарламалау тілдерімен салыстырғанда көптеген артықшылықтарға ие. Артықшылығы  көп бөліктерңн подпрограмма ретінде анықтауға және оларды өзіңізге түсінікті айнымалылармен сипаттау мүмкіндігі. Сонымен қатар, егер бір және екі деңгейдегі бағдарламау тілдері процессор деігейіндегі тілдер болса, ал үшінші деңгейдегі бағдарламау тілдері процессор типінен тәуелсіз және ОЖ де тәуелсіз. Бұл деңгейдің алғашұы өкілдері: Fortron,Algol және COBOL. Бұл деңгейдегі тілдер үшке бөлінеді:

Процедуралық (алгоритмдік) BASIC,PASCAL,C т.б- алгоритмдердің бір мәнді сипатталуына негізделген.

Логикалық- PROLOG,LIST және т.б- есептің шешімі алгоритмдік өңдеуде емес, формальді және жүйелік негіздеуге негңзделген.

Объектіге бағытталған (ОБ)OBJECT PASCAl, C++,Java және т.б- объект ұғымына негізделген тілдер.

 Әлемде 200-ге жуық үш деңгейлі бағдарламалық тілдер бар.  Жоғары деңгейлі программалау тілдері кәсіби емес деңгейдегі бағдарламалаушыларға да,  қарапайым қолданушыларға да аз көлемді бағдарламаларды жазуға мүмкіндік береді.

SQL- үш деңгейлі бағдарламалау  тіліне жатпайды. Ол төртінші  деңгейлі бағдарламау тілі болвп  табылады. Бұл деңгейдегі бағдарламау  тілдері арнайы бір облысты  қамтиды және синтаксисі түсініктерек  болып келеді. Бұл деңгейдегі  тілдер  негізінен, бағдарламалау  тілі болып табылады. Мысалы, SQL- ДҚ на сұраныс жасау тілі, ал HTML- гипертексттік мәтіндерді сипаттау тілі. (SQL,HTML,XUL,FOXPRO PowerBuilder және т.б.) Яғни SQL 4 –деңгейдегі визуальді бағдарламау тілі. 1-3 деңгейдегі тілдерге бағдарламаларда деректерді енгізілген нәтижені шығарғанға дейінгі код тізбегі бір бірімен байланысты болса, мұнда код жеке атомдық түрде қарастырылады.

     Кейбір тілдер  бір мезгілде 3 және 4 діңгейдегі  бағдарламалау тілдерінің белгілерін  қамтиды. 4- деңгейлі бағдарламалау  тілдері қандай да бір пәндңк  облыстағы қосымшаларды өңдеу  жұмысын жеңілдетеді, бірақ бағдарлама  анықтадған компьютерлік жүйе  негізінде орындалады.

2.

DISTINCT, IN, HAVING операторларын қолдану жалдырын сипаттаңыз, Мысалдар келтіріңіз

DISTINCT- Select ұсынысындағы 2 мағынаны жою әдісімен бізді қамтамасыз ететін аргумент болып табылады. Қандай сатушыларда қазіргі кезде реттік кестеде өзінің реті бар екені туралы білгіңіз келеді деп болжайық. Реттік кестесінде  алынғанды тіркеукеуші, белгіленген күні, белгілі тапсырыс берушімен, белгіленген сатушымен белгіленген соммаға рет-ретімен жазба түсіндіріледі. Әрқайсысында қанша рет бар екенін білуіміз қажет емес. Олар тізімде қайталанбайтындай,  алдында қандай мағыналар болғанын DISTINCT қадағалайды. Бұл- артық деректерден құтылудың пайдалы әдісі болып табылады, бірақ  біз не жасап жатқанымызды түсінуіміз маңызды. Егер біз кейбір деректерді жоғалтқымыз келмесе, онда біз ойланбастан DISTINCT-ті қолдана алмаймыз, өйткені бұл қандайда бір мәселені немесе қандай да бір маңызды деректерді жасыруы мүмкін.

DISTINCT берілген SELECT сұранысында  тек 1 рет қана сілтей алады. Егер  сұраныс көп санды өріс таңдаса,  барлық таңдалған өрістер ұқсас  болатын кезде DISTINCT жолдарды босатады. Кейбір мағыналар бірдей, ао кейбір  мағыналар әртүрлі болатын жолдар  сақталады. DISTINCT өрісті көрсетпей, қорытындының  барлық жолын көрсетуге алып  келеді, сондықтан оны қайталаудың  ешқандай маңызы жоқ.

IN операторы берілген  мағына кіру кірмеуін анықтайтын  мағыналар жиынтығын айтады. IN бізге  қажет мағына жиынтығын жақшағы  және бөлек тырнақшаға еңгізгенде  анықтайды. Сонымен қатар ол тізімдегі  мағыналардан сәйкестік табу  үшін көрсетілген жолдың әр  түрлі мағынасын тексереді. Егер  бұл мүмкін болса, онда предикат  дұрыс. Егер тізім сиволдан емес, номерден тұратын болса,онда олар  тырнақшаға алынбайды. IN мағынасының  тізіміндегі біреуіне тең болса, 1-ді қайтарады, кері жағдайда 0-ді  қайтарады. Егер барлық мағыналары-константа  болса, мағына типіне байланысты  өңделеді және сұрыпталады. Содан  соң мағынаны шығару бинарлық  іздеу бойынша орындалады. Егер  тізім тек костанталардан тұратын  болса, онда IN өте тез жұмыс жасап  жатқанын білдіреді. Егер де мағына  регистрге және жолдықтарға сезімтал  болса, жолдар салыстыруы регистрге  тәуелді болады.

HAVING операторын ішкі сұраныстарда  қолдана аламыз. Егер олар өте  көп мағыналарды шығара алатын  болса онда бұл ішкі сұраныстар  мұны өзінің агрегатты функцияларында  қолдана алады. . Бұл ішкі сұраныстар өздерінің сөйлемдерін қолдана алады: GROUP BY не HAVING. Келесі сұраныс бұған мысал болады:

SELECT rating,  COUNT( DISTINCT cnum )

FROM Customers

GROUP BY rating

HAVING rating > (

   SELECT AVG( rating )

   FROM Customers

   WHERE city = 'Алматы'

)

бұл команда Алматыдағы рейтингі орта мәннен жоғары тапсырушыларды есептейді.

Нәтижесі:

rating

------- --

200     2

300     2

 SELECT DISTING Name From TABLE

IN Orders=>

SELECT*From Orders where Customers IN “Karina” and “Nurlan” Karina men Nurlandardy gana wygarady.

HAVING Orders

SELECT*From Orders SUM (Order_price)

AS price Group by Customers Having price>1250