Таза заттар және қоспалар

Бекітілді:                            

8    сынып                                                                                     күні:                    

Сабақтың тақырыбы: Таза заттар және қоспалар.

Сабақтың  мақсаты:   Таза және қоспа заттар туралы оқушы білімін жетілдіру, өз ойларын ортаға салу. Оқушының белсенді ақыл – ой ізденістерін ынталандырып, ойлау қабілетерін дамыту.                           Табиғат – Ананы қорғауға, қастерлеуге тәрбиелеу арқылы дүниетанымдық қабілетін арттыру.

Сабақтың типі:  жаңа білім қалыптастыру.

Сабақтың әдісі:  баяндау, тәжірибе.

Көрнекілігі:  суреттер, сызбалар, кеспе қағаздар, көңіл күй картасы, венн диаграммасы, химимялық приборлар.

Пәнаралық байланысы:  физика, биология.

Сабақ барысы:           І. Ұйымдастыру.

                                      ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Жаңа сабақты  бастамас бұрын көңіл күй картасын таратамыз.

Жаңа сабақ  тәжірибе арқылы ашылады. Мысалы таза суға иод тамызсақ не байқаймыз? Таза зат пен қоспаның әрекеттесуін байқадық. Табиғатта заттар таза және қоспа күйінде  кездеседі екен.

                                                Заттар

                      таза заттар                              қоспалар

Таза зат  табиғатта өте сирек кездеседі. Мысалы: көмір, алмаз, қант .табиғатта таза күйінде алынады және сол күйінде пайдаланамыз. Таза заттар бір ғана заттың бөлшектерінен тұрады. Қоспа біздің айналамыздағы заттардың негізі қоспа күйінде кездеседі. Мысалы: сүт: май, белок, көмірсу дан тұрады.       ауа: азот, оттегі, көмірқышқыл газы.    майонез: май, уксус, сарыуыз.              сусындар көпіргіш: көмірқышқыл газы, тәтті дәмдеуіштен.Қоспалар әр түрлі заттардың жиынтығы. Олар сұйық, газ, қаттытәрізді деп бөлінеді. Мысалы:  теңіз суы – тұздың (қатты зат) және судың (сұйық зат) қоспасы. Қоспа екі немесе одан да көп заттардан тұрады. Бірақ әр бір зат өз қасиетін сақтайды. Оларды құрама заттардан айырып алуға болады.

Тәжірибе  арқылы баяндау.

1.   Темір  мен бордың ұнтағын араластырсақ  бордан күңгірттеу, темірден ақшылдау  түс пайда                   болады. Оларды ажыратуға бола ма?   Оларды магнит арқылы ажыратуға болады.

2.  Егерде  оларды ыдыстағы суға салсақ  темір ыдыс түбінде қалады, ал  бор су бетіне қалқып шығады.

3.  Лимон қышқылы  мен судың қоспасын ажыратайық. Егер шырынды қайнатсақ одан су буланып, лимон қышқылы кристалдары тұнба күйінде шөгіп қалады.

Міне заттарды бір – бірінен бөлуге болатынына көз жеткіздік. Оларды тұндыру, сүзу, магнит пен тарту, булау арқылы ажыратамыз. Ой қозғау сәті. оқушы жаңа тақырып бойынша жадында қалған мәліметтерді айтады.

Тәжірибе  жасау 

1 су мен құмды  әрекеттестіру және бөлу.

2 сүт пен  нан қиқымын әрекеттестіру және  бөлу.

Қорытынды.           Венн  диаграммасы.

 

 

 

 

 

 

 

Бекітілді:                            

8    сынып                                                                                     күні:                    

Сабақтардың тақырыбы: Заттарды қоспадан бөлу және тазарту.

Оқыту мақсаты: а) Заттар және олардың қасиеттері туралы түсінікті бекіту үшін заттар және қоспаларға түсінік беру. ә) Қоспаларды айыра білу, қоспаларды жіктеу, қоспадағы әр заттың өзіне тән қасиеттерінің сақталатынын тәжірибелер арқылы оқушылардың логикалық ойларын дамыту.

Реактивтер мен құралдар: Көрсетілім столда қоспадағы заттарды бөлуге  керекті химиялық ыдыстар: стақандар, сүзгі, сүзгі қағаз, цилиндр,бөлгіш ыдыс,лаб/тұрғы. Реактивтер: ас тұзы, құм,темір үгіндісі

Сабақтың түрі: жеке жұмыс.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, іздендіру.

Пәнаралық байланыс: физика, биология.

Сабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі. Оқушымен сәлемдесу

Үй  тапсырмасын тексеру мақсатында оқушыға өздік жұмыс беру.

1. Бір заттан жасалатын нәрселерге мысалдар келтір.
3. Таза зат дегеніміз не?
4. Ауа таза затқа жата ма? Неліктен?

    ( сүт, теңіз суы,қара топырақ  )

Заттарды  қоспадан бөлу және тазарту.

       Қоспалар екі түрге бөлінеді: әртекті және біртекті қоспалар.

1. Әртекті қоспадан заттарды бөлу: тұндыру, сүзу, магнитке тарту;
2. Біртекті қоспадан заттарды бөлу: қайта кристалдандыру (суалту), дистилдеу,т.б.

Жаңа  материалды бекіту мақсатында сұрақтар қойылады және оқулық пен жаттығулар мен есептер жинағы бойынша тапсырмалар беру:

1. Табиғи қоспаларға мысал келтіріңдер.
2. Біртекті қоспаларды бөлу әдістері қандай? Мысал келтір.
3. Әртекті  қоспаларды бөлу әдістері қандай? Мысал келтір.
4. Қоспада таза заттың қасиеті сақтала ма?

Есептер мен жаттығулар жинағы бойынша тапсырмалар  беру:

1 –  12,1 – 13,1 – 14, 1- 15, 1 -16,1-17 жаттығуды  дәптерге орындау. Қосымша ойлануға  күрделірек жаттығулар беру: 1-20,1-21,1-22.

     

  Үйге тапсырма беру: §3.  10 бет. 1-10 жаттығулар (ауызша).

 

 

 

 

 

 

Күні      

 Сабақтардың тақырыбы: Физикалық және химиялық құбылыстар. Химиялық реакциялардың белгілері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік; Химиялық құбылыстың физикалық құбылыстан айырмашылығын  түсіндіру, химиялық реакцияның алуан түрлілігімен  таныстыру,  химиялық  реакцияның басталуы мен жүру  барысының жағдайын және  химиялық  реакцияның  негізгі  белгілерін  бақылауға үйрету.

Дамытушылық: құбылыстардың айырмашылығы мен ұқсастығын  айыра отырып ойларын дамыту.

Тәрбиелік: өз еркімен жұмыс жасауға, ой ын жеткізе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың  түрі: аралас сабақ.

Сабақтың  әдіс-тәсілдері: жеке тапсырма беру, іздендіру.

Пәнаралық байланыс: физика, биология. 

Құрал – жабдықтар: Мыс пластинкасы, магний лентасы, мәрмәрдің немесе  бордың түйірлері,  тұз қышқылының ерітіндісі,  қант түйірлері,  мыс сульфатының ерітіндісі, парафин, сынауықтар,  шыны түтіктер,  қысқыш,  спиртшам, тигель, электрондық оқулық.

Тірек білім мен біліктер: Физикалық құбылыс,  зертханалық құралдармен жұмыс істей білу.

Сабақтың  барысы: Оқушылардың білім мен  біліктерін тексеру үшін  таза заттар мен қоспаларды  ажырата  білуге  арналған  төмендегі  тапсырмаларды  беруге болады.

1. Келтірілген  тізімнен заттар мен қоспаларды жеке бөліп жазыңдар:ауа,темір,ас тұзы,сүт.

2. Өзің  білетін  қоспаларды  бөлудің  әдістерін  қолданып,  судан  мына  заттарды қалай  бөлуге  болатындығын көрсет: а/қант: ә/ бор:  б/ бензин: в/ ас тұзы. Қандай  қасиеттеріне сүйеніп, бұл   заттарды судан бөлдің?

3. Төмендегі  келтірілген әдістермен қандай  қоспаларды бөлуге болатындығына  мысал келтір : а/ сүзу: ә/ суалту: б/ тұндыру.

   Жаңа материалды оқыту:Оқушылардың физика  курсынан  алған  біліміне сүйене отырып,  физикалық құбылыс кезінде  заттың пішіні мен агрегаттық күйінің өзгеретінін еске  түсіре келіп, химиялық  құбылыс туралы түсінік беру. Осыған орай химиялық  құбылыс заттар қасиетінің  өте күрделі өзгерістері екендігін оқушыларға таныстыру. Сабақты табиғаттағы заттардың түрлі өзгерістерін еске түсіре отырып, әңгімелеуден бастаймыз. Оқушыларға мынадай сұрақтар береміз:

1.   Табиғатта жүретін қандай өзгерістерді  білесің?

2.   Табиғаттағы өзің бақылаған заттар  өзгерісіне  мысал келтір.

3.   Заттардағы байқалатын өзгерістердің  барлығы бірдей ме?

Физикалық және химиялық құбылыстарды өзара  салыстыру арқылы жақсы нәтижеге  жетуге болады. Бұл үшін  оқушылар  шыны түтікті ию, қантты ұнтақтау, еріту  және жағу, парафинді балқыту тәжірибелерін  жасайды. Тәжірибе нәтижесінде оқушылар заттың қасиетін өзгермегенін, жаңа зат түзілмегенін көріп қорытындылайды. Ал қанатты жағу кезінде оқушылар назарын жаңа зат – көмір мен су түзілгеніне аударамыз. Осыдан кейін магнийді, парафинді жағу, мыс пластикасын күйдіру тәжірибесі жүргізіледі. Оқушылар жаңа заттардың түзілуіне назар аударады. Сонымен құбылыстар екіге бөлінеді – физикалық және химиялық деген қорытынды жасалады. Оқушыларды оқулықпен жұмыс істеуге және оқулықтан анықтаманы таба білуді дағдыландыру үшін оқулықтан физикалық және химиялық құбылыстардың анықтамасын табуды тапсыру керек. Химиялық құбылыстың химиялық реакция деп аталатындығын, химиялық реакциялардын өз белгілері бола- тындығы айтылып, әр түрлі белгілері бар реакциялар жасап көрсетіледі: ерітінділерде  тұнба түзілу

( мысалы, BaSO₄ ,AgCl,т.б) газ бөліну(H₂, O₂, NH₃, CO₂, т.б.), батареяда тоқтың пайда болуы, соның әсерінен  электр шамының жануы химиялық  құбылыс екендігі  түсіндіріледі. Оқушылардың назарын ең басты қорытындыға аудару керек:  химиялық  реакцияның  ең  негізгі белгісі жаңа  заттардың түзілуі.Содан соң  реакцияның жүру  жағдайлары  қарастырылады.

        Жаңа материалды бекіту үшін  оқушылар  төмендегі сұраққа жауап береді.

1. Мына  құбылыстардың қайсысы химиялық  құбылысқа жатады: а)қар қиыршықтары-  ның түзілуі; ә) қанттың көмірленуі.

  Одан соң сыныпта  оқушыларға  мына  тапсырмаларды  орындатамыз.  Төменде  келтірілген  мысалдардан  а) физикалық: ә) химиялық  құбылысты  бөліп жаз: парафиннің балқуы,  жаңқаның  көмірленуі,  сүттің  ашуы,  темірдің таттануы, ағашта  қыраудың  пайда болуы , электр шамы  қылының қызаруы, қанттың көмірленуі, қанттың суда еруі.

 

Үйге  тапсырма беру. §4,5. 16-бет, 1-8 жаттығулар,17-бет 1-7 жаттығулар.

 

 

 

 

 

Күні      

  Сабақтардың тақырыбы: №3 практикалық жұмыс. Ластанған тотияйынды тазарту және қайта кристалдау.

Оқыту мақсаты: Лабораториялық құралдар және химиялық заттармен жұмыс істей білуді одан әрі жалғастыру мақсатында болып жатқан құбылыстар мен заттардың түстеріне көңіл аудару. Дәптерге істеген жұмысты қорытындылап жаза білу дағдысын қалыптастыру. Тәжірибе жасау кезінде оқушылар бақылағанын қорытындылап жазу үшін өткен практикалық жұмысты еске түсіреді.

Реактивтер мен құралдар: Ластанған тотияйын. Химиялық стақан,шыны таяқша,лабораториялық тұрғы,сүзгі қағаз,1-2 сынауық, суы бар ыдыс, құйғы.

Сабақтың түрі: өздігімен жұмыс жасау

Сабақтың  әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Жұмыстың  орындалуы: Үй жұмысын тексереді.Қауіпсіздік  техникасының ережелерін қайталап сұрайды.2-практикалық  жұмысты оқушылар оқулықпен жұмыс  жасау арқылы орындайды. Ластанған  мыс купоросын тазартудыіске асыруда оқушылардың ұсыныстарын талдап болған соң мүмкіндік болса әр партаға жұмысты орындаудың алгоритімін қойған дұрыс. Практикалық жұмысты ұйымдастырудың тиімді әдіс, мұғалімнің шығармашылық әрекетіне байланысты. Дегенмен, қарапайым алгоритм үлгісін ұсынып көрелік:

1. Сүзгі қағазды даярлап, оны құйғышқа сулап орналастырыңдар.
2. Стақанға лас купоросты салып су құйып шайқаңдар.
3. Шыны таяқша арқылы тұз ерітіндісін сүзгіден өткізіп сүзіңдер.
4. Кәрлен табақшаға сүзіндіні құйып,спирт шамды баяулатып қыздырыңдар.
5. Алынған кристалдың түсіне көңіл аударыңдар.
6. Тәжірибеден байқағандарыңды жазып, қорытындылаңдар.
7. Орындаған жұмыстың суретін дәптерге салыңдар.

Оқушылар  өз бетінше жұмысты орындаудың ретін  жоспарлауы қажет. Қоспаны тазартудың әдістерін естеріне түсіру арқылы сүзу, қайта кристалдау әрекеттерін орындай білуді үйренеді.

Оқытушының  басшылығымен тәжірибеден байқағанын қорытындылай отырып, өзі істеген  практикалық жұмысты дәптеріне  жазады.

     Алдымен жұмыстың тақырыбын, мақсатын,құралдар  мен реактивтерін жазып,одан кейін төмендегідей кесте сызады:

 

Жұмыстың  тақырыпшалары.	Жұмыс барысы.	Қорытынды.
а) ластанған  тұзды дистилденген суда еріту.		Лас тұздың ерітіндісін алдым.
ә)сүзгі  дайындау.	Суреті, оған түсінік	Сүзгіш  қағаздан түрлі мөлшерде гі шұқыраққа лайықтап сүзгі дайындадым
б) лас  тұз ерітіндісінен таза ерітінді алу.	Суреті, оған түсінік	Сүзу  арқылы таза ерітінді алдым.
в) таза ерітіндіден құрғақ тұз алу.	Суреті, оған түсінік	Суын  буландырып ерітіндіден тұз алдым.

 

Жұмыс соңында мына сұрақтарға жауап береді:

1. Қандай қоспаларды сүзу арқылы бөледі?
2. Құрғақ тұзды ерітіндіден қалай бөліп алуға болады?