Негізгі бөлім

 Диметил  эфирі мен этил спиртінің мысалында  келтірілген құрылымдық формулалары  арқылы жалғасып тұрған атомдар  бір-біріне әсер ететіндіктен, заттардың қасиеттері (физикалық та, химиялық та) өзгеше болатынын білдіңдер. Органикалық химиямен кеңірек танысқаннан кейін өздерің де құрылымдық формулалары бойынша заттардың қасиеттерін болжай аласыңдар.

 Бутлеров  Александр Михайлович (1828-1886) Орыс химигі. Органикалық қосылыстардың химиялық құрылыс теориясының негізін қалады. Теорияға сүйене отырып бірқатар жаңа қосылыстарды болжап, тұңғыш рет синтездеді. Көптеген органикалық, қосылыстардың изомерленуін болжап түсіндірді (1864 жылы). Қанықпаған көмірсутектердің полимерлену реакциясын ашып, жоғары молекулалық қосылыстарды синтездеу жолын тапты. Этиленді гидраттау жөніндегі жұмыстары этил спиртін алудың қазіргі кезде қолданылып жүрген негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Қантты заттарды синтездеуді алғаш жүзеге асырды. «Органикалық химияны толык оқуға кіріспе» оқулығын жазды (1864 жылы).

 Изомерлену  құбылысы

 Енді  изомерлену құбылысымен кеңірек  танысайық. Органикалық қосылыстардың  химиялық құрылыс теориясы жасалғанға  дейін құрамы С4Н10-ға сәйкес бір ғана тармақталмаған бутан белгілі болған. A. М. Бутлеров молекулалық формуласы осындай (С4Н10), бірақ молекуласындағы көміртек атомдары басқа ретпен қосылысқан тағы бір заттың болуы мүмкін екенін болжады. Кейін ол құрылысы басқа екінші бутанды (изобутанды) синтездеп алып, теориясының дұрыстығын дәлелдеді

 Ықшамдалған  формулалардағы сызықшалар көміртек  атомдарының арасындағы өзара  байланысу ретін ғана көрсетеді,  көміртек мен сутек атомдарының  арасындағы байланысты көрсетпейді.

 Қаныққан  көмірсутектердің бутаннан кейінгі өкілі пентанның С5Н12 үш изомері бар. Молекула құрамындағы көміртек атомдарының саны өскен сайын изомерлердің саны да өседі. Мысалы, құрамында алты көміртек атомы бар гексанның С6Н14 5 изомері, ал гептанның С7Н16 9 изомері болады. Деканның С10Н22 изомерлерінің саны 75-ке жетеді екен.

 Изомерлер  — молекулаларының құрамы (ягни, молекулалық формулалары) бірдей, бірақ химиялық құрылыстары әр  түрлі болғандықтан, қасиеттері  де өзгеше затптар.

 Бутанның  мысалында сендер құрылымдық  изомерленумен, соның ішінде көміртек қаңқасынының изомерлерімен таныстыңдар. Изомерленудің бұл түрі көміртек тізбегіндегі көміртек атомдарының өзара қосылысу ретіне байланысты. Көміртек қаңқасы — молекуладағы көміртек атомдарының өзара байланысу ретіне қарай ашық (тізбекті, тармақты) және тұйық (циклді) болады.

 Көміртек  қаңқасының изомерлерін табу  үшін, ең алдымен, берілген молекуладағы  көміртек атомдарының санына  сәйкес көміртек қаңқасын (көміртек  тізбегін) құрып алады.

 Көміртек  атомдарының валенттіктерін төртке  жеткізіп, қалған валенттіктерін сутек атомдарымен толтырамыз. Басқа көміртек атомдарымен байланысқа бір валенттігін жұмсаған шеткі көміртек атомы үш сутек атомымен, ал екі жағындағы екі көміртекпен байланысқа екі валенттігі жұмсалған ортадағы көміртек екі сутек атомымен, үш көміртек атомымен байланысып тұрған көміртек бір сутек атомымен ғана байланыса алады. Ал төрт валенттігі байланысқа түгел жұмсалған көміртек сутек атомымен байланыспайды.

 Органикалық  қосылыстардың химиялық құрылыс  теориясының дамуы мен маңызы

 Химиялық  құрылыс теориясы — органикалық  химияның іргетасы. Оның органикалық  химиядағы маңызын бейорганикалық  химиядағы Д. И. Менделеевтің  периодтық жүйесімен салыстыруға  болады.

 Химиялық  құрылыс теориясы молекулаларды  өзара қатаң тәртіппен байланысқан атомдардан тұратын жүйе ретінде қарауға мүмкіндік берді. «Молекуланың құрылысын білуге болмайды» деген идеалистік көзқарасқа соққы беріп, органикалық химияда белгісіз болған көп фактілерді, мысалы, изомерлену құбылысын түсіндірді.

 Органикалық  қосылыстардың химиялық құрылыс теориясы іс жүзінде жинақталған көп материалдарды жүйелеуге, жаңа заттардың бар екенін болжауға және олардың алу жолдарын көрсетуге көмектесті.

 Органикалық  химия құрылыс теориясының арқасында  аналитикалық ғылымнан синтетикалық  ғылымға айналды.