Матаның тығыздығын есептеу

7. Полиситария 

 

8. Фаеодария 

 

9. Стефоидея 

 

10. Спумеллария

Пайдаланылған әдебиеттер[өңдеу]

1. ↑ Мұнай және газ геологиясы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Қазақстанға еңбегі сіңген мұнайшы — геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Куандықов, 2000. — 328 бет.
2. ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
3. ↑ Дәуітбаева К.Ә.Омыртқасыздар зоологиясы. Оқулық. - Алматы: 2004. ISBN 9965-749-11-6

тінің арқасында дистиденген су өндірісте таптырмайтын зат. Дистелденген суды адам үшін тұрақты түрде қолдануға  қатысты әр жақты пікірлер бар.

Көптеген адамдар дистилденген су адам ағзасы үшін пайдалы емес, өйткені ол пайдалы құрауыштардан толық тазартылған деген пікірде. Дистилденген су ағзадан минералдық құрауыштар мен витаминдерді алып шыққандықтан денсаулыққа зиян келтіретіндігін куәландыру да жүргізілген.

Дегенмен бұл ұйғарымдары даулауға және дистилденген суды қорғауға дайын  адамдар да бар. Өйткені дистилденген судың зияндылығы туралы еш жерде  ғылыми дәлелденген жоқ. Шындығында да ол өз құрамы бойынша ерекшеленеді, бірақ қарапайым сумен де минерал  тапшылығын толықтыру қиын. Ал дистилденген су ең болмағанда ауру қоздырғыш бактериялардан сақтай алады.^[6]

Судың физикалық қасиеті[өңдеу]

Таза су — түссіз, иіссіз, дәмсіз сұйықтық. Судың қабаты 5 м асқанда көгілдір түсті болып көрінеді.

Қалыпты қысымда 100°С-та қайнайды да, 0°С-да мұзға (р=0,92 г/см³) айналады, сондықтан мұз су бетінде қалқып жүреді. Сонда оның көлемі 9 %-ға артады. Судың беткі қабатыныңмұзбен қапталып жатуы ондағы тіршілік иелерінің қыс мезгілінде де өмір сүруіне жағдай жасайды.

Температурасы 4°С болғанда, тығыздығы 1г/см³ (судың ерекшелігі). Судың жылу сыйымдылығы өте жоғары, оны мына мысалмен түсіндірейік. Жаздың аптап ыстық күндерінде су жылуды сіңіріп, өзеннің маңайын салқындатып тұрады, сондықтан адамдар оның жағалауына дем алуға көптеп барады.

Осылайша жиналған жылуды су қыс  мезгілінде біртіндеп ауаға береді, сондықтан қатты аязды күндерде өзеннің беті тұманданып тұратынын  сендер сан дүркін кердіңдер. Су жер  бетінен тараған жылудың 60%-ын ұстап  қалып, оны суынудан сақтап тұрады. Табиғи сулар әдетте таза болмайды, онда еритін және ерімейтін заттардың  қоспалары болады. Теңіз суында еріген тұздар кептеп кездессе, (3,5 %) ағын және жер асты суларында кальций мен магний тұздары болады, ал жауын мен еріген қар суларында көбінесе шаң мен еріген күйдегі газдар (0₂, N₂, С0₂, S0₂, т. б) кездеседі.

Су — сутек оксиді, Н₂О — қалыпты жағдайда сутек пен оттек 1:8 көлемдік қатынаста болатын тұрақты қарапайым химия қосылыс. Табиғатта ең көп таралған, бүкіл гидросфера Судантұрады, Судың тіршілік үшін маңызы өте зор. Аристотель өз еңбектерінде (біздің заманымыздан IV ғасыр) Суды төрт құбылыстың (от, ауа, топырақ, су) біріне жатқызса, ғалымдар XVIII ғасырдың аяғына дейін Суды жеке элемент ретінде қарастырды.

Суды алғаш ағылшын ғалымы Г.Кавендиш (1731—1810) зерттеді (1781—1782), ал француз ғалымы А.Лавуазье (1743—1794) сутек жанғанда Су түзілетінін дәлелдеп (1783),Ж.Млньемен бірге сандық құрамын анықтады (1785).

Судың құрамында массасы бойынша 11,19 % сутек, 88,81 % оттек болады; молекуласы 2 атом сутек пен 1 атом оттектен тұрады, молек. м. 18,0160, иіссіз, дәмсіз, түссіз (терең жері көгілдір) сұйықтық. Құрамында 2Н (дейтрий) бар Су — ауыр су (D₂O) деп аталады. Ауыр Судың физиқалық қасиеттері өзгешелеу болады. Су 0°С-та қатып, 100°С-та қайнайды.

• 20 °С-тағы тығыздығы 0,99823 г/см³,
• 0 °С-тағы тығыздығы 0,9168 г/см₃ (мұзда).

Судың физиқалық қасиеттерінде, балқу жылуында, меншікті жылу сыйымдылығында, тұтқырлығында, жылу өткізгіштігінде ерекшеліктер бар. Мысалы:, мұз жеңіл болғандықтан Судақалқып өзендер мен көлдердің түбіндегі тіршілік сақталады. Су қалыпты температурада көптеген заттармен әрекеттеседі. Сілтілік және сілтілік-жер металдармен әрекеттескенде гидроксид пен сутек түзеді (2Na+2H₂O=2NaOH+H₂↑). Су әр түрлі жағдайда бейметалдармен (фтор, хлор, бром, фосфор, көміртек) әрекеттесіп, қышқылдар (HCl, HClO, HPO3, HF, HBr) және оксид (СО) түзеді.

Атмосферада Су бу, тұман, бұлт, тамшы  және қар кристалдары түрінде  кездеседі. Су оттек, сутек, азот қышқылын, спирт, альдегидтер, сілтілер, т.б. аса маңызды химиялық өнімдерді өндіруде қолданылатын химиялық реагентер. Оның катализатор ретінде маңызы зор.^[7][8]

Химиялық қасиеті[өңдеу]

Сутек пен оттектің химиялық қосылысы.

• Массалық құрамы: Н —11,19 %, О — 88,81 %.
• Молекулалық массасы 18,0153. Су планетамыздағы ең көп тараған заттардың бірі; ол үш түрде — бу, су және мұз күйінде ұшырасады; күшті еріткіш.
• Су айдауыш мұнара- елді мекендерді сумен қамтамасыз ету жүйесіндегі су өтімі (шығыны) мен қысымын реттеп отыруға арналған құрылыс. Ол цилиндр тәрізді етіп арнайы болаттан немесе темір-бетоннан жасалған шаннан және оны көтеріп тұратын тіреуіш құрылымнан тұрады. Мұнараның биіктігі 25—30 м-ге, шанының сыйымдылығы ондаған текшелерге жетеді. Тіреуіш кірпіш не ағаштан жасалады. Шан ішіндегі судың қыста катып қалмауы және ластанбауы үшін ол жылу өткізгіштігі төмен жеңіл материалдармен қапталып, үсті шатырмен жабылады.

Су

Судың сапалық құрамы сутек пен  оттектен тұратыны, ал сандық құрамы екі  сутек атомы мен бір оттек  атомынан тұратындығы мәлім.

Судың айырылуы электр тогының әсерінен жүреді, бұл реакциямен сендер сутекті  алу әдісі бойынша таныссыңдар:

2H₂O→2H₂↑+O₂↑

Күрделі заттың құрамдас бөліктеріне  айырылуы — анализ деп аталады.

Жай заттармен әрекеттесуі:[өңдеу]

I. Судың металдармен әрекеттесу  реакцияларын сутегін ал әдістерінде  қарастырған болатынбыз:

2Na + 2НОН = 2NaOH + Н₂↑

Са + 2НОН = Са(ОН)₂+ Н₂↑

Белсенділігі тым жоғары емес металл сумен әрекеттескенде оның оксиді түзіледі:

Mg + НОН = MgO + H₂

Белсенділігі төмен металдар сумен әрекеттеспейді.

II. Бейметалдармен әрекеттесуі:  Су кейбір бейметалдармен де  әрекеттесе алады. Қыздырға көмірге  су қоссақ екі түрлі газ  қоспасы түзіледі — ол«су газы» деп аталады:

С + НОН=СО↑+Н₂↑

Көмірді жағарда оған су қосып  шылайтынын білесіңдер, сонда түзілген екі газ да жанғыш екен. Хлорды суға жібергенде екі қышқылдың қоспасы  түзіледі.

Сl₂ + НОН = НСlO + HCl

Күрделі заттармен әрекеттесуі:[өңдеу]

I. Активті металдардың  оксидтерімен әрекеттесіп гидроксидтер (негіздер) түзеді.

Na₂0 + Н₂0 = 2NaOH

Әктасқа су қосқанда оның қайнай бастағанын көреміз, реакция жылу бөле жүреді: СаО + Н₂0 Са (ОН)₂ + Q

{| style="border:1px solid #ddd; text-align: center; margin: auto" cellspacing="15"

| Металл оксидтері + су = негіз |}

II. Кейбір бейметалдардың  оксидтері сумен әрекеттескенде  қышқыл түзеді. Күкірттің бір  түйірін алып жақсак оның оксиді  түзіледі:

S + O₂ =SO₂

Жану өнімін суға жіберсек: S0² + Н₂0 = H₂S0₃ күкіртті қышқыл түзіледі, көк лакмус қызарады. Дәл осындай реакциялар басқа бейметалдардың да оксидтерімен жүреді. Сl₂0 + H₂0 = 2HCl0 N₂O₃ + H₂0 = 2HN0₂

{| style="border:1px solid #ddd; text-align: center; margin: auto" cellspacing="15"

| Бейметалл оксидтері  + су = қышқыл |} III. Белсенділігі жоғары  металдардың гидридтері де сумен  әрекеттесіп гидроксидтер береді.

NaH + НОН = NaOH + Н₂↑

IV. Кейбір тұздар сумен  химиялық әрекеттесіп кристаллогидраттар  түзеді:

CuS0₄ + 5H₂0 = CuS0₄ * 5H₂0 мыс купоросы;

FeS0₄ * 7H₂0 темір купоросы;

Na₂S0₄ * 10H₂0 глаубер тұзы.

Суды қорғау

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған  мәлімет

Суды қорғау- адамзаттың жер бетіндегі табиғи су қорларының жай-күйін жақсартуға, қалпына келтіруге және оларды сақтауға бағытталған әрекеті. Адамдардың кәсіптік әрекетінің және тұрмысқа пайдаланылуының тікелей немесе жанама әсерінен судың құрамының және қасиеттерінің өзгеріске ұшырауын, яғни су көзінің бір бөлігінің немесе түгелімен пайдаланудың кез келген бір түріне жарамсыз болып калуын судың ластануы деп атайды. Әдетте, су көзіне оның сапасын өзгеріске ұшыратпайтын, суда ерімейтін бөгде заттардың (ағаш жаңқалары, күл-қоқыс, металл сынықтары, құрылыс қалдықтары және басқа заттар) түсіп жиналуын коқыстану дейді.

Мазмұны  

[жасыру] 

• 1 Суды қорғау аймақтары мен белдеулері
• 2 Суды қорғау жөніндегі міндеттер
• 3 Суды қорғаудың міндеттері
• 4 Суды май, сүрек ағаш, химия, мұнай және басқа өнімдер ысыраптарымен ластану мен былғанудан қорғау
• 5 Пайдаланған әдебиет

Суды қорғау аймақтары мен белдеулері[өңдеу]

Суды қорғау аймақтары  мен белдеулері — өзендердің, көлдердің, теңіздер мен су қоймаларының жағалауы бойымен, бұлақтардың, мұздықтардың, батпақтардың айласында, сондай-ақ каналдарды, су желілері мен басқа да су шаруашылық құрылыстарын бойлай ерекше пайдаланудың шарттары бар аймақтар мен белдеулер.

Суды қорғау жөніндегі міндеттер[өңдеу]

Суды қорғау жөніндегі  міндеттер—Қазақстан Республикасының аумағында қызметі судың жай-күйіне әсер ететін барлық заңды ұйымдар мен азаматтардың суды ластанудан, былғану мен сарқылудан қорғауды, сондай-ақ судың жай-күйі мен режімін жақсартуды қамтамасыз ететін технологиялық, орман-мелиорациялық, агротехникалық, гидротехникалық, санитариялық және басқа да міндетті шараларды жүргізуі.

Суды қорғаудың міндеттері[өңдеу]

Суды қорғаудың міндеттері — барлық судың табиғат жүйелерінің экологиялық тұрақтылығын бұзуы, халықтың денсаулығына зиян келтіруі, сондай-ақ балық қорларының азаюына, судың физикалық, химиялық, биологиялық қасиеттерінің өзгеруі, олардың табиғи толығу, тазару қабілетінің төмендеуі, судың гидрологиялық және гидрогеологиялық режімінің бұзылуы салдарынан сумен жабдықтау жағдайларының нашарлауына және басқа қолайсыз құбылыстарға әкеліп соқтыруы мүмкін ластанудан, былғанудан және сарқылудан қорғалуға тиістілігі. Суды қорғау судың ластануын, былғануын және сарқылуын болдырмауға бағытталған ұйымдық, экономикалық, құқылық және басқа шаралар жүйесін қамтиды.

"Судың ластануы"

Суды май, сүрек ағаш, химия, мұнай  және басқа өнімдер ысыраптарымен  ластану мен былғанудан қорғау[өңдеу]

Суды май, сүрек ағаш, химия, мұнай және басқа өнімдер  ысыраптарымен ластану мен былғанудан қорғау —су көлігіқұралдарын, құбыр желілерін, сутоғандарындағы жүзбелі және басқа құрылыстарды иеленушілер, ағаш ағызушы ұйымдар, сондай-ақ басқа заңды ұйымдар мен азаматтардың май, сүрек ағаш, химия, мұнай және өзге де өнімдер ысыраптарының салдарынан судың ластануы мен былғануына жол бермеу міндеттері.^[1]

Пайдаланған әдебиет