Кванттық химияның
негізгі жаңалықтарының бірі
– фуллерен және нано түтікшелердің ашылуы.
Соның бір айғағы фуллерендер аккумуляторлық батареяларды шығаруға қолданылуда. Оның өз «ағайындарынан»
айырмашылығы — сыйымдылығы бес есе көп,
салмағы өте аз, жоғары экологиялық сапасы мен санитарлық қауіпсіздігінде. Батареяның бұл түрін жеке компьютерлер
мен дыбыс аппараттарының қоректену көзіне пайдаланады. Бірақ,
оны жүзеге асыру оңай шаруа емес. Өйткені,
америкалық «Carbon Nanotechnologies» тәулігіне 0,5-1 кг ғана нанотүтікше жасап шығара алады. Бұл ретте Жапония да белгілі бір мөлшерде табысқа жетті.
Мұнда жылына 400 кг фуллерен шығаратын тәжірибе зауыты салынуда.
Сонымен бірге, осы елде жылына 120 тонна нанотүтікше шығаратын зауыт та іске қосылуда.
1991 жылы профессор Сумио Иидзима ұзын көміртекті цилиндр-нанотүтікшені баиқаған. Нанотүтікше
диаметрі бірнеше нанометр, ал ұзындығы
оншақты микрон болаты милиондаған көміртегі атомынан тұратын молекула. Адамның шашының қалыңдығынан 100 мың есе аз нанотүтікшелер сирек кездесетін
ете берік материал болып шықты. Олар болаттан 50-100 есе берік, әрі тығыздығы алты есе аз. Нанотүтікшелерденкосманавтар, өрт сөндірушілерге арналған ыңғайлы
киімдер тігу үшін, ете берік және жеңіл композиттік материал, микроскопқа зонд жасауға болады. Олар өзінің салмағынан
бірнеше тонна артық жүкке шыдайды. Ғалымдар
соңғы кезде нанотүтікшенің ішіне басқа
дененің атомдарын енгізіп, олардың қасиеттерін
(тіпті изоляторды өткізгішке) өзгертуге болатындығын тәжірибе жүзінде
дәлелдеді. Микроприборларда оларды сым ретінде қолданса, таңқалатыны,
бойымен тоқ жүргенде жылу бөлінбейді.
Нанотүтікшелер газды (әсіресе сутегі) сақтауға қауіпсіз материал. Автомобилдерге жанғыш элемент ретінде сутегіні пайдаланса, ол бензинге қарағанда экологиялық таза элемент, алайда сутегі мелшері
үлкенбаллонды қажет етеді. Ал машиналарға ауыр баллондарды
салу олардың жылдамдығын азайтатын еді.
Мүмкін болашақта автомобилдерге сутегімен
толған қолданатын шығар.
[5] Нанотехнология жетістігінің мысалы
ретінде IBM фирмасының лабораториясында алғаш Бихи мен Рорер жасаған сканерлейтін тунелді
микроскопты (СТМ) айтуға болады. Бұл микроскоптың
көмегімен алғаш алтын, сосын кремний бетінің атом деңгейіндегі суретін алған.
Сканерлейтін тунелді микроскоптің жұмыс
органы тоқ еткізетін металдық ине тәрізді
- зонд. Зонд зерттелетін үлгі бетіне ете жақын
ара қашықтықта(Н"0,5 нм) қойылады, нәтижесінде
зонд пен үлгі арасында беттің күйіне
байланысты езгеріп отыратын тунелдік тоқ пайда болады. Осылайша, тунелдік тоқтың
өзгеру шамасын өлшей отырып немесе керісінше
оны тұрақты етіп (зондтың төмен жоғары
қозғалта отырып) беттің сканерлеп, компьютерде
оның суретін алуға болады. Бұл әдіс тек
атомдық құрылымдарды зертеумен шектелмей,
денелердің физикалық қаситеттерін зерттеуге
мүмкіндік береді. Тіпті қазіргі сканерлейтін
тунелді микроскопты жеке атомдарды алып,
оларды жаңа орынға тасуға, атомдық жинақ
жасауға мүмкіндік береді.
Пайдаланылған әдебиет:
- Химия. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. И.Л.Кнунянц – 2-е изд. – Большая Российская энциклопедий, 1998
- Химическая энциклопедия: В 5 т.: т.2 – М.: Сов. Энциклопедия, 1990.
- Дубнищева Татьяна Яковлевна. Концепции современного естествознания. Учебник под ред. Акад. РАН М.Ф.Жукова. – Новосибирск: ООО «Издательство ЮКЭА», 1997.
- Кожевников Н.М., Краснодембский Е.Г., Ляпцев А.В., Тульверт В.Ф. Концепция современного естествознания: Учебное пособие / Под ред. Н.М. Кожевникова. - СПб.: Изд-во СПбГУЭФ, 1999.