Алкогольды сусындар

Алкогольды сусындар

Алкогольды сусындарға құрамына  1,5% этил спирті бар дайын өнімдер жатады.  1,5% дан  9% этил спирті бар сусындар әлсіз алкогольды топқа жатады. Алкогольды сусындарға  этил спиртінің құрамы барлық елдердің заңнамалық  нормаларына сәйкес астық шикізаттары өнімдерінен ( бидай, картоп, қант қызылшасы, жеміс-жидектер және т.б.) және спирттік сипаттағы астық өнімдерінен ( шарап материалдарынан, дистиллятовтық және т.б. ) жасалынады. Алкогольды сусындарға ішімдік түріндегі 95% этиль спирті, арақ және т.б. ащы ұлттық сусындар, ликер сусыны өнімдері, шарап өнеркәсібінің өнімдері – шарап, шараптық сусындар, коняктар, бренди т.б. жатады. Әлсіз алкогольды өнімдердің негізгі түрлеріне сыра, газдалған және газдалмаған әлсіз градустық сусындар кіреді. Алкогольды сусындар ассортименті ондаған мың атауға ие. Ассортименттің негізгі қалыптасуына, үлкен көлемдегі әртүрлі қолданыстағы шикізаттар мен өндірістік технологиясы ықпал етеді. Бұл фактор – әрбір сусынның жеке ерекшелігін анықтайды, арнайы жеке белгілерін береді. Ассортименттің әр түрлігіне қарамастан  алкогольды сусындарды жалпы идентификацияланған белгідегі және негізгі сатыдағы идентификация деп бөледі. Алкогольды  өнімдерді идентификациялау белгілі бір партиясын жолдаушы құжаттармен белгіленеді, оның өндіріске енгізілгені тексерілгені және айналымда болуы көрсетіледі. «Этилдік спиртті мемлекеттік өндірістік реттеу және этилдік спирттің болуы, алкогольдық және спирттің қабілеті бар  өнімдердің айналымда  болуы» 22 қараша 1995 ж. N171 ФЗ атты Федералдық заң тауар айналымына сілтеме құжатты дәлелдейді, өндірістің нақтылығын және алкогольды өнімнің айналымын куәландырады:

1. Товарлы –тасымал құжаты (накладной)
2. Анықтама, кедендік жүк декларациясын көрсететін ( этилді спиртты импорттауға, алкогольды және спирттік қасиетті өнімдерге);
3. Анықтама, товарлы тасымал кұжаты көрсетілуі тиіс (этилдік спирт үшін алкогольды және спирттік қасиеті бар өнімдер, Ресей Федерациясы территориясында;
4. Ескертпе ( этилдік спирт ( оның ішінде денатурата) және спирттік қасиеті бар өнімдердің және этилдік спирті 60% көлемдегі дайын өнімдердің қалыпқа түспегендері).

Сілтеме құжаттарға, міндетті түрде өндірістің этилдік спирт шығаруға және айналымға енгізуге арналған лицензиясы кіреді, алкогольдық  және спирттік қасиеті бар өнімдердің сертификатына сәйкес. Егерде сілтеме құжаттарда көрсетілгеннен ауытқушылық болса алкогольды өнімдердің  заңсыз айналымы деп есептеліп, Ресей Федерациясы заңдылықтарына сәйкес тауар тәркіленеді. Келесі сатыда қапталу жағдайы және дұрыс маркировка жасалуы алкогольдық сусындар ГОСТ Р 51074 – 2003 ” Астық өнімдер “ тұтынушы үшін ақпарат. Жалпы талаптар және т.б. аталған өнімге қажетті нормативті құжаттар арқылы анықталады. Қапталымда жыртылған жерлерге, кірленуге, жоғарғы жағының ашылуы, этикеттегі кемшіліктер, дұрыс емес суреттеуге, бояудың жағылуына, жапсырылуына, деформациясына, жыртылуына, мыжылуына, сыртқы көрнісінің былғануына ерекше көңіл аударылады. Қапталудың төменгі сапасы өнімнің жасанды бірінші белгісі болып табылады. Көптеген өндіріушілер қаптаманың фермендік үлгісін қолданады ( бутылкалардың ерекше формаларын және оларды дайындауға арнайы шыныларды қолданады ; бутылкаларды безендіру әр түрлі белгілерде; қаптамада сілтемелерді жасырын көрсету; оригинальды этикеткалар, голографиялық мазмұндағы белгілер, идентификациялық номерлер және т.б.) өздерінің өнімдерін жалған жасаушылардан сақтандыру үшін. Ауылшаруашылығы министрінің 2006 жылғы №18 бекітілген бұйрығы бойынша « Алкогольды өнімдердің ыдысын жасыру фактісін анықтау әдістемесі’’ бекітілген, жіберілген бұзушылықтардың тізімі, құралдың деформацияға ұшырауы, тараның жасырлынуы.( 1к.,табл1) Алкогольды сусындарды маркировка жасаудың міндетті элементі, этилдік спирттің 9% Федералды арнайы марка өнім үшін, Ресей Федерациясы территориясында өндірілген, және аксиздік марка- импортқа жіберілетін өнімдер үшін. Көрсетілген марка мемлекеттік есеп беру құжаты болып табылады, өндірістің заңдылығын және алкогольдік өнімдердің айналымында куәландырады және Ресей Федерациясы территориясында өндірілгенін нақтылайтын ақпарат тіркеледі. Алкогольды өнімнің Біркелкі мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне енгізіледі (ЕТАИС). Барлық алкогольдік сусындарға сандық идентификация белгілі бір құйылу анықтамасы бойынша қаралады. Сусынды бутылкаға құюдың мөлшерінің әдісі лабораториялық өлшенген ыдысы бойынша анықталады. Алкогольды сусын бутылкасының қабырғасына таза өлшенген мойыны бар арнайы колбамен құйылады. Сусынды құйған соң воронкадағы өлшенген колба арқылы 30С ішінде құйылғаны тексеріледі. Егерде көрсетілген санға құйылуы жетпесе қосымша өлшенген колба арқылы пепипка өлшемімен 0,05 см 3 құйылады. Сусынның көлемі фактілік температурада анықталады, оның көлемі мына температурада есептеледі ( 20+0,5С). Толтырылмаған болса оның обьективті және субьективті себептері болады. Ұзақ уақыт сақтау судың булануы этилдік спирттің бутылкада герметикалық емес қапталуы немесе герметикалық бұзылуынан ( мысалы, көпірігінің кеуіп кетуі). Алкогольды сусындарға ассортименттік және квалиметриялық идентификация жүргізу комплексті органометикалық және физико-химиялық көрсеткішін анықтайды. Жалпы идентифицириялық белгінің топтық құралына этилдік спирттің үлкен үлесі сусынның құрамында болады. Көптеген органолептикалық көрсеткіштері және жалпы барлық алкогольды сусындар үшін: ішкі түрі: (тұнықтығы, басқа қорытындылардан бөлектенуі), түрі, дәмі, иісі. Бұл көрсеткіштердің мінездемесі әрбір түріне типіне тән және өнімнің нақты атауына да байланысты. Алкогольды сусындардың жеке түрлік ерекшелігі осы тараудың бөлімдерінде қаралады. Этилдік спиртті өндіру мен айналымға шығару мемлекеттік қатаң реттеуге қарамастан алкогольды және спирт қасиеттес өнімдерді шығару мен сатуда жалған және контрафактілік оқиғалар жоғары. Ресей Европада сапасы төмен алкогольды ішімдіктерден уланып өлу жағынан бірінші орында. Уланудан жылына 30-40 мыңдай адамның өмірі қиылуда. Уланудың басты себебі астық спиртті пайдалануда оның таза болмау себебі, ашуы дұрыс емес, улы микроқабылдауының төменгі дәрежеде болуы және астық емес спиртті қолданудада (гидролиздік және синтетикалық). Этилдік спирт (СН3СН2ОН) жеңіл балқытатын, тұнық, түссізсұйықтық, сумен жақсы араласады, өзіндік белгілі иісі бар және күйдіретін дәмге ие . Спирттің қайнау температурасы 78,37  градус , тоңу температурасы – минус 114,6 градус. Технология бойынша этилдік спирт алынғанда екіге бөлінеді астық және технологиялық. Астық этилдік спирт бидайдың әр түрінен, картошканың , қант қызылшасының , қант – сырца, мелласы және  басқа  қант және крахмал қасиеттес астық шикізаттар алынады( жеміс – жидектерден) . Крахмал қасиеттес шикізатты қолданудың ферментативтік крахмалды гидролиз арқылы жәй қанттан алады ( крахмалды қанттау)

Ашытудың тығыздығы 8-8,5 %, бұдан спирт – шикізат алынып ол қалдығынан тазаланады. Спиртті ашыту процесінде спирт – сырцеде қосындылар қосылып, жоғары спирттен ( изоамиловтық, изобутилдық, изопропилдық, ашудың және т.б. ), сивуштық май, альдегид ( уксустық, пропионовтық, формальдегид және т.б.) кетон,күрделі эфир, метилдік спирт, яғни адам үшін жағымсыз. Бұл қосындыларды алып тастау үшін спирт сырцаға ректификация жүргізілді, компоненттерін бөлуге, қайнау температурасының әр түрлі негізде болуына. Шикізаттың құрамына тәуелді және этил спиртін тазалау сатысында ретификация жасау сорттарға бөлінеді: Альфа, Люкс, Экстра, Базис, жоғарғы  тазалау және 1-ші сорт. Спирт  Альфа ( 96,3%) егіннен жасалады, дәні немесе сабағынан; спирт Люкс ( 96,3%), Экстра  (96,3%) және Базис (96,0%) бидай мен  картошка тұқымдарынан, Люкс спирті картошка крахмалдарының үлесінде және оның қосындысы 35 % аспауы тиіс, ал Экстра мен Базис үшін 60%. Спиртті жоғары тазалауда ( 96,2%) және 1 сортты (96,0 %) кез келген астық шикізатынан алынады. 1- сортты спирт алкогольдық сусын өндіруге қолданылмайды. Этилдік ректифиновандық спирт астық шикізатын қолдану арқылы арақ, ликер-арақ өнімдері, арнайы шарап және басқа алкогольдық сусындар және консервант сапасында қолданылады. Ішімдік этилдік спирттің күштілігі 95% Солтүстік өлке аудандарында қолдануға рұқсат етілгені. Оны спиртті жоғары тазалауда араластыру жолымен алады. Пайдаланған шикізаттың бағасы неғұрлым арзандатылғанымен технологиялық жолмен алынған спирт техникалық спирт болып саналады. Бұны ішімдік мақсатта қолдануға болмайды, бірақта  тиым салынғанына қарамастан үнемі ассортименттік  фальсификацияда қолданылады. Ерекше экономикалық стимул ретінде, техникалық спиртпен қамтамасыз ету, фальсификация мақсатында, акциздік жинау өндіріс пен айналымға салынады. Бұл спиртті қолдану алкогольдық сусынды шығару үстіне кіріс әкеледі, өндірістік ортада және бағалық қатынаста ерекше мүлік саналады. Техникалық этилдік спирт (астық емес) технологиялық өндірісте гидролизді және синтетикалық болып бөлінеді. Гидролиздік спирт ағаш өңдеу  өндірісінің қалдықтарынан(ағаш үгінділерінен, ұнтақтарынан, қабығынан және т.б.) Химиялық гидролиз жолымен қантты целлюлозаны ашыту арқылы жасалады. Ағаштан жасалған затты гидролиз үрдісінде ұлы қосындылар жоғары дәрежедегі ашу болады. Синтетикалық спиртті химиялық заводтарда этанмен суды жоғары қысымда араластыру арқылы алады. тАстық мақсатында бұл жерде этан мен су тазалаудан өтпейді, синтетикалық реакция кезінде синтез өнімі жоғары, адам үшін уллығы көбірек болады. Техникалық спирттің тез танылып таралуы үшін, астық мақсатында қолдануға болмайтындығында, техникалық спирт құрамына денатурикалық қосымша енгізіледі, жағымсыз дәм мен иіс беретін және де спирттің бояуын өзгерту үшін ( тәртіп бойынша көк - қызғылт өң береді). Денатурируюлалық қосымша белгілі талаптарға сүйенеді. Біріншіден, төменгі дәрежеде ( токсичность) улы болу керек, ол кішкене болса да спирттік-денатуралық улануды қамтамасыз етеді, екіншіден, сенімді маркер сапасында көрсету, бұны этилдік спирттен бөлу қиын, тек қысу немесе басқада технологиялық қабылдаулар көмегімен айырады. Ұзақ уақыт техникалық спиртті маркер сапасында пайдалануда метилдік көк бояу қолданылады, интенсивті бояу яғни техникалық спиртті ликерлі арақ  және шарап өнеркәсібінде қолдануға қиындық туғызады. Басқа денатурируюкалық қосынды ретінде метилдік спирт ( метанон) қолданылады, бұл спиртті этилдік спирттен айыру қиын, қайнау температурасы осыған өте жақын (64,7 градус) бірақ жоғары дәрежедегі улылығы бар(быжуы). РФ Үкіметінің 9 шілде 1998 ж. №732 қаулысында денатурируюкалық  қосындылардың жаңа тізімдері бекітілген ( ингредиенттері) этилдік спирт пен астық емес спирттік мазмұнды өнімдер үшін. Бұған кіретіндер (% көлемі –кем); кротондық альдегид – 0,15, уксустық альдегид – 0,5, диэтилспирта-0,08 және диэтилдік эфир-0,6. Осы қосындылардың әрқайсысы толық көлемде белгіленген жоғары талапқа сай емес. Уксустық альдегид және диэтилдік эфир жоғары емес ашуға нақты ие, (ЛД50-ден 1,0г(кг дейін) және спирттің органомикалық қасиетін тез төмендететін қабілетке ие,  ұшқыштық қосылуларды көрсетеді, қысым арқылы спирттен тез бөлінеді, қайнауы төменгі температурада болады.( 1 қайнауы 20,8 температура С және 35,6 С сәйкес). Сонымен қатар, уксустық альдегид табиғи улылығы ( быжу) микроқосымша астық этилдік спирт құрамында болады. Кротондық альдегид этилдік спирт қосындысында араласуы қиын ( t кип 102,2 гр С), иісі бірден жаман  болады, жоғары быжиды ( токсичность). ( АД50—024 г) кг) Диэтилфталат жоғары саналған талапқа сай, өте үлкен температурада қайнайды (f кип 296,1 с) қысым кезінде толық қалады және этилдік спирттен жеңіл бөлінеді. Органилептикалық қасиетке әсерін тигізбейді, өзіндік иісі мен түрі жоқ. Бірде бір қосымша бояулық қабілетке ие емес. Осылайша , Р.Ф қолданатын денатурурруюкалық қосымшалар техникалық спиртте қолдануда шек қоймайды, ассортименттік фальсифакацияда этилдік спирт астық шикізатында қолданып, квалиметрлік фальсификация арақта және ликерарақтық өнімде қолданылады. ЕЭС елдерінде денатурируюкалық қосымшаларды қолдануда үлкен мәні бар талаптар өнімді көрсетілуі бойынша қолданады. Үнемі метилэтилкетон және (немесе метилизобутилкетон, метилизопропилке тон, этилизоамилкетон (финляндия,Австрия, Швеция, Италия, Дания, Германия, Испания) сонымен қатар метанол немесе метилен (Бельгия, Португалия, Ирландия, Люксембург, Франция, Нидерланды, Греция).

” Метилен” термині тазартылмаған метилдік спирт дегенді білдіреді немесе метилин менментанол қосындысы, метанол қосындысы, ацетон және пирогенетикалық қосынды күшті иісі мен интенсивті бояу немесе спирт –сырец, 10% құрайтын ацетон. Ресей Европалық талапқа сай керекті технологиялық барьерді қалыптастырады техникалық спиртті қолдану және алкогольды сусындарды фальсификация жасау мақсатында. Л Д 50 – орта ұшқыштық доза (орталай) доза. Идентифицируюкалық белгінің негізгі ассортиментіне жататын спирт астық және техникалық спирт мазмұны токсикалық (быжу) микролық қосылу; сивуштық май ( 2- бутанона, 1 пентанол, 1- гексанол), кротондық альдегид, кетон ( ацетон және 2 бутанона), ароматтық спирт ( бензило және 2- фенилэтанол),ароматтық альдегид ( бензальдегид) және қиын эфир, диэтилфталата, изобутилацетата, этилбутирата). Микроқоспаның құрамы мен оны анықтау әдістемесі ГОСТ Р 51786-2001 «Арақ және этилдік спирт астық шикізатынан Газохроматографиялық әдіспен ұзақтығын анықтау». Микроқоспаның хроматографиялық бөлігінін анықтау әдістемесі арақ пен спирт үлгісімен келесі балқу – ионизациондық детектирование бойынша спиртке хромотограммалық анализ жасау спиртке айырықша белгілері арқылы анықтау яғни  спирттің астық емес және өндіріске арақтың, ликерарақ өнімінің жарамсыздығын көрсетеді. Статистикалық анықтамалардың жиналуы бойынша өткізілген зерттеу жұмыстарының көрсетуі бойынша, диэтилді эфир, кротоновтық альдегид және диэтилфталатастық емес спирттің маркері бола алады, басқа спирттен алынған заттар астық шикізаттан алынғандар. Басқа да идентифицирикалық белгілер, ассортименттік идентификация өткізуге қолданылған идентификациялық этилді ректификовандық спиртті астық шикізаттан шығару, келесі физико-химиялық көрсеткіштерден тұрады: күкірт қышқылының тазалағын тексеруге алу (ұстауын); ашуын көру 20 С( мин, одан кем емес); уксустық альдегидтің массалық концентрациясы, сувуштық май, қиын эфир, метилдік спирт, бос кислота (СО2 осысыз); фурфурола болуы қаралады(жіберілмейді). Спиртті сорты бойынша дифференциялық көрсеткіші нормасы, (оны тазалау сатысы бойынша), квалиметриялық идентификация жүргізуге де  қолданылады. Бұл пайданылған көрсетілген көрсеткіштерді анықтау үшін қарапайым әдіс болып табылады, түрлі сапалы реакцияның негізін қарауға және қиын приборлар мен құралдарды қажетсінбейді,  қазіргі құралдық анализ әдістемесі сияқты ( газдық хроматография).