Азаматтық іс жүргізу құқығының ұғымы

№3 оқу тәжірибесі

І-нұсқа

Тақырып: «Азаматтық іс жүргізу құқығының ұғымы»

 

Тапсырмалар:

1)Азаматтық іс жүргізу  құқығының ұғымы,азаматтық іс  жүргізу әдісіжәне жүйесі(сызба, кесте құрастыру)

2) Тақырып бойынша 10-тест  тапсырмасын құрастыру

 

1)Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субьектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты – бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады. Азаматтық іс жүргізу соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды. Сотқа басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процесі  барысында жүзеге асырылады.

          2-тапсырма                                             

Тест

1. Іс жүргізудің басты  мақсаты

А)бұзылған құқықты қалпына  келтіру

Б)заңмен қорғалатын мүддені  қорғау

С)бұзылған құқықты  қалпына келтіру , заңмен қорғалатын мүддені қорғау

Д)субьектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу

Е)іс жүргізу құқықтары  мен міндеттерін жинақтайды

2.Азаматтық іс жүргізу  соттың, тараптардың

А)іс жүргізу құқықтары  мен міндеттерін жинақтайды

Б) бұзылған құқықтарын қалпына  келтіріреді

С)құқықтары мен міндеттерін  қорғайды

Д) соттын құқықтарың қорғайды

Е) дұрыс жауап жок

3. Азаматтық іс жүргізу құқығының пәні

А)Процессуалдық құқықтық кепілдіктер

Б)ҚР Конституциясы

С) сот істерін қарау  мен шешу тәртібі

Д) Азаматтық құқық

Е)Азаматтық іс жүргізу құқығы

4.Азаматтық іс жүргізу  сатылары

А) 7

Б) 2

С) 15

Д) 5

Е) 4

5.Азаматтық іс жүргізу құқығының негізгі бастауы

А)Азаматтық іс жүргізу  құқығы

Б)Процессуалдық құқық

С)ҚР АІЖК-с

Д)ҚР Конституциясы

Е)ҚР сот жүйесі

6. Сот істерін қарау  мен шешу тәртібі

А)Алдын ала азаматтық іс жүргізу құқықтық нормаларымен белгіленген

Б) Құқықтық нормаларымен белгіленген

С) ҚР сот жүйесімен белгіленген

Д)) ҚР Конституциясымен белгіленген

Е) Процессуалдық құқықпен белгіленген

7.Істің аяқталуына мүдделі  тұлғалардың  құқығы

А Сот мәжілісінде іс қарауына қатысуға құқығы бар

Б)Өз құқықтары мен мүдделерін қорғауға құқығы бар

С)Сот мәжілісінде іс қарауына қатысуға және өз құқықтары мен мүдделерін қорғауға құқығы бар

Д)Мүдделерін қорғауға құқығы бар

Е) Барлық жауап дұрыс

8.Істі сотта қарауға әзірлеу сатысы

А) 6

Б) 10

С) 2

Д) 5

Е) 4

9.Сот актілерін орындау  сатысының жалпы мерзімі

А) 10-күн

Б) 1-ай

С) 6-ай

Д) 2-ай

Е) 1-жыл

10.Азаматтық сотта іс  қарау саласында құқықтық реттеу  әдістері

А)императивтік және диспозитивтік

Б)дефинитивтік

С жалпы және  арнайы

Д) ерекше

Е) императивтік

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   №5 оқу тәжірибесі 

 

Тақырып: « Азаматтық істердің ведомствалық бағыныстылығы және соттылығы»

Тапсырмалар:

1) «Ведомствалық бағыныстылық ұғымы; Талап қою,ерекше іс жүргізу және бұйрық арқылы іс жүргізуі бойынша істердің соттарға ведомствалық бағыныстылығы» сызба,кесте құрастыру

2) Тақырып бойынша 10-тест тапсырмасың құрастыру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 тапсырма

Тест

1) Бұйрық арқылы іс  жүргізу үшін, сот бұйрығын шығару  туралы арыз .....нысанда беріледі:

А) жазбаша

Б) ауысша

С) электронды

Д) құжатты

Е) актілік

2) Талап қою талап арыз  арқылы жүргізіледі, талап арыз  жазбаша және ..... нысанда беріледі:

А) ауысша

Б) электорнды

С) құжатты

Д) актілік

Е) нормативтік

3) Талап қоюға..... құқылы. Егер олардың құқықтары мен  заңды мүдделеріне зиян келтірілсе.

А) жеке тұлға

Б) заңды тұлға

С) жеке және заңды тұлға

Д) мемлекет

Е) халық аралық ұйым

4) Талап қоюдың бір түрі: ...

А) жазбаша

Б) ауысша

С) құқықтық

Д) қарсы талап 

Е)  мүліктік

5) Сот бұйрығының күші  жойылған жағдайда өндіріп алушы  енгізген .... қайтарылады.

А) мемлекеттік баж

Б) құжат

С) акт

Д) заң

Е) салықтық төлем

6) Соттылық негізінен  ..... болып бөлінеді.

А) шартты

Б) негізгі

С) ерекше

Д) шартты және ерекше

Е) жалпы және арнаулы

7) Талап қою жауапкердің  ..... жері бойынша сотта қойылады.

А) жұмыс орны бойынша

Б) тұрғылықты жері бойынша

С) лауазымы бойынша

Д) жалақысы бойынша

Е) мүлкі бойынша

8) Аудандық (қалалық) сот  ...... сот жүйесін құрайды.

А) КНДР

Б) ҚР

С) РФ

Д) ҰҚК

Е) ҚҚО

9) Ерекше іс жүргізуді қарайтын орган.

А) прокуратура

Б) құқық қорғау органы

С) сот

Д) нотариат

Е) Әділет министірлігі

10) Сотта істі қарауға  әзірлейтін тұлға:

А) тергеуші

Б) прокурор

С) адвокат

Д) судъя

Е) пристав

 

 

 

 

 

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
А	Б	С	Д	А	Д	Б	Б	С	Д

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№7оқу тәжірибесі

 

 

 

Тақырып: Сотта өкілдік  ету

 

Тапсырмалар:

 

1. «Сотта өкілдік ету  ұғымы және оның негіздері:  Сотта өкілдік ету түрлері  занмең,шартпен және қоғаммен» сызба,кесте құрастыру.

2. Тақырып бойынша 10-тест  тапсырмасын құрастыру

 

 

 

 

1-тапсырма:

      Мүліктік қатынастарда өкілдікті жүзеге асыру Азаматтық кодекстің 5 тарауында қарастырылған. Соттық дауларда өкіл талапкер немесе жауапкер атынан әртүрлі іс-жүргізу әрекеттерін жасай алады. Әсіресе, ол айғақтар, сотқа ауызша және жазбаша түсінік бере алады, сот шешіміне шағым жасай алады және бейбіт келісім жасауға құқығы бар.

Өкілеттік деп басқа адамның  атынан бір адамның сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа  негізделген өкілеттігі күшімен  жасалған мәмілесін айтамыз. Өкілдік  берушінің азаматтық құқықтары  мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.

Өкілеттік өкілдің (бөлшек сауда  жүйесіндегі сатушы, кассир) әрекет жасаған жағдайынан көрінуі мүмкін (АК-тің 163-бабы).

Өкілдік институтының маңыздылығы  сонда, ол тұлғаға бір мезгілде бірнеше  рынокта, оның ішінде шетелде жұмыс  істеуге мүмкіндік береді, сондай-ақ істің көзін білетін әрі ұйымдастыра  алатын мамандарды тартуға қолайлы  келеді.

Іс-әрекеттердің бәрін өкілет арқылы істеуге бола бермейді. Заң  бойынша кейбіреулер үшін оның өзі  қатысуы керек болады. Заңдылық әрекеттерді  өзі ғана жасауы керектігі заңда  айтылмаған немесе сол әрекеттердің сипатынан тумаған жағдайлардың бәрінде де өкілдікке рұқсат беріледі. Мәселен, өсиет қалдыру мәселесіне өкілдік болмайды, өйткені, қағазға  өсиет қалдырушы өзі қол қоюы керек,некені тіркеуде, лекция оқу, сахнада  ойнау тәрізді жеке өзіндік міндеттерді  орындағанда арада өкілдік жүрмейді (АК-тің 163-бабы,5-тармағы).

Өкілдік институтының мазмұны  субъектілер құрамы туралы ережемен айқындалады, ал ол кезегінде құқықтар мен міндеттердің пайда болуына, олардың мазмұндарына, қорғану түрлеріне  негізделеді. Аталған негізгі элементтердің  сипаты өкілдік ұғымы арқылы көрінеді.

Өкілдіктің негізгі белгілері:

1) Өкілдіктің субъектілерінің  құрамы үш адамнан-өкілдік беруші, өкіл және үшінші жақтан тұрады. Өкілдік беруші өкілге іс-әрекеттерді  жасауды тапсырып, тиісті сенімхат  берген болса ғана немесе заңды  тұлғаның құжаттары бойынша істейтін  болса ғана өкілдің іс-әрекеттері  өкілдік беруші үшін құқықтар  мен міндеттер тудыра алады.  Азаматтық құқықтың кез келген  субъектілер, құқық қабілеттілігі  бар немесе жоқ адам да, заңды  тұлға да өкілдік беруші бола  алады. Өкілеттікті жүзеге асыру  кезінде екі бірдей құқықтық  қатынас жүзеге асырылады: өкілдік  беруші мен өкіл арасындағы  ішкіқұқықтық қатынас, өкіл мен  үшінші жақ арасындағы сыртқы  құқықтық қатынас. Алайда екінші  құқықтық қатынаста өкіл іс-әрекетке  өз атынан түспейді.

Ал азаматтық құқық  субъектілерінің бәрі бірдей өкіл бола алмайды. Азаматтық әрекет қабілеттілігі  бар кез-келген тұлға, яғни азаматтар  мен заңды тұлғалар өкіл бола алады. Мұның өзі алдымен азаматтың 18 жасқа толу керектігін көрсетеді, бұл  жаста оған азаматтық әрекет қабілеттігі  толықтай тән, ал заңды тұлғадағы  өкілдік жарғымен айқындалған құқықтық қабілеттілікке қайшы келмеуі тиіс. Азаматтық Іс жүргізу кодексі  сотта өкіл бола алмайтын тұлғалар тобын белгілейді. Олар: судьялар, тергеушілер, прокурорлар, істі қарауға қатысы бар  лауазымды тұлғамен туыстық қатынасы бар тұлғалар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-тапсырма : Сотта өкілдік ету ұғымы және оның негіздер

 

 

 

2-тапсырма

 

Тест

 

 

 

 

1. Сотта өкілдік ету.........арқылы  жүргізіледі

А)Сенімхат

Б)Бұйрық

С)Қаулы

Д)Өтініш

Е)Талапкер

2. Адвокаттар.......... бойынша  сотта өкілдік етеді

А)Қаулы

Б)Бұйрық

С)Өтініш

Д)Тапсырма бойынша

Е)Сенімхат

3. Заңды өкiлдер iстi сотта  жүргiзудi .......... тапсыра алады.

А) Басқа өкiлге

Б) Адвокатқа

С) Прокурорға

Д) Хатшыға

Е) Занды тұлғаға

4. Занды өкілдің сотта  өкіл болу негіздері.........

А)Ақылы

Б)Ақысыз

С)Шектеулі

Д)Шектеусіз

Е)Занды

5. Занды өкілдің басқа  өкілдердең айырмашылығы

А) Занды өкіл болады

Б) Ақысыз өкіл болады 
С)Жауапты өкіл болады

Д)Ақылы өкіл болады

Е)Шектеулі өкіл болады

6. Сотта өқілдік етудің  бір түрі

А)Мемлекеттік

Б)Занды тұлғалық

С)Комерциялық өкілдік 
Д)Ақысыз өкілдік 
Е)Ақылы өкілдік

7. Өкілдік өкілеттілігі  көрсетілген құжат

А)Қаулы

Б) Сот бұйрығы

С)Сенімхат

Д)Шешім

Е)Арыз 
8.Сотта өкіл бола алмайтың  тұлғалар

А)Судья,Прокурор,Тергеуші

Б)Судья,Прокурор

С)Тергеуші,Адвокат

Д)Адвокат,өкіл

Е)Занды тұлға

9. Сотта ісің өкіл арқылы  жүргізуге құқылы тұлғалар

А)Талапкер,жауапкер

Б)Прокурор

С)Адвокат

Д)Занды тұлға

Е)Сот приставы

10. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтiк жағдайын немесе өкiлеттiктерiн куәландыратын.........

А) Сенімхат береді

Б) Қаулы береді

С) Акт береді

Д)Құжат береді

Е)Барлық жауап дұрыс

 

 

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
А	Д	А	Б	Б	С	С	А	А	Д

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№ 10 оқу тәжірибесі

 

Тақырып: « Азаматтық істі қорғау»

 

Тапсырмалар:

 

1. «Талап ұғымы,элементтері, негіздері,пәні,талап элементтерінің ауысуы.Талап түрлері; Талап қою құқығыжәне талап қою тәртібі; Талап арыздың мазмұны. Қойылған талапқа қарсы жауапкердің процесуалдық қорғалу құралдары; қарсылығы және қарсы талап қою. Қарсы талап қою ұғымы мен шарттары» сызба,кесте құрастыру.
2. Тақырып бойынша 10-тест тапсырмасың құрастыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-тапсырма: Талап ұғымы,элементтері, негіздері,пәні

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Талап арыздың мазмұны

Талаптың мазмұны —  талап коюшымен көрсетілген сот  арқылы қорғану түрі, яғни сотқа  жүгіну арқылы талап қоюшының өзінің бұзылған немесе даулы құқығын қорғау үшін сұрайтын сотт ың қызметі. Талаптың мазмұны талап қоюшының сотқа  койылатын талабын бейнелейді және талап арыздың сұрау бөлігінде  көзделеді. Талаптың нысанасы—бұл талап  қоюшының соттан шешуді сұрайтын материалдық-құқықтық дау. Талаптың нысанасына: - Талап қоюшы  мен жауапкер араларында материалдык— кұқықтық қатынастың бар немесе жоқтығы  туралы дау (мысалы, некені заңсыз деп  тану); - Талап қоюшымен материалдық—қүкықтық қатынасынан туындайтын жауапкердің  міндеттері туралы дау (мысалы: мүлік  иесі өз мүлкін қайтаруын талап ету, несие беруші— қарызды қайтаруын); Тараптар араларындағы құқық қатынасты  өзгерту немесе тоқтату туралы дау (мысалы: туылған сәбидің әкесін анықтау, талап қоюшы мен жауапкер арасындағы некені бұзу).[1, 65]. Талаптың негіздемесі—талап коюшының сотқа  өз үндеуінің негіздейтін мән-жайлар. Талап талаптары субъективтік азаматтық  құқықтарынан пайда болады. Мысалы: меншік иесі өзінің жоғалған мүлкіне  иеленуді қалпына келтіру туралы өзінің меншік құқығы бар екеніне  сілтеме жасауы; өнертапқыш өзінің ойлап тапқан өнертабысын талап  етуде өзінің интеллектуалды меншігіне  сілтеме жасауы. Талаптар мына негіздер бойынша жіктеледі: - материалдық—құқықтық белгілер; - процессуалдық—құқықтық белгілер. Талаптардың процессуалдық—құқықтық белгісі бойынша жіктелуі талаптың мазмұны бойынша қалыптасқанын  білдіреді, яғни талап қоюшы талабының  сот арқылы қорғану түрі бойынша. Талаптардың түрлерге бөлінуінің процессуалдық-кұкықтык жіктелуі негізі арқылы талаптардың  мазмұны танылады. Сондықтан осындай  жіктелуі негіз бойынша талаптарды үш түрге бөлуге болады: 1. Ұйғару туралы талаптар 2. мойындау туралы талаптар 3. өзгеретін (құқық катынастарын өзгертуге  немесе токтатуға арналған) талаптар.