Баскетболдың даму тарихы

 

 

Мазмұны

КІРІСПЕ

1.Баскетболдың  даму тарихы

2.Ойын техникасы

3.Ойын тактикасы

4.Ойын техникасын үйрету методикасы

5 Қорытынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Баскетбол ағылшын тілінен аударганда «basket» себет жане «ball» доп деген сөзді білдіреді.Баскетбол камандалық спорттық ойын,оның мақсаты қарсыластың торын қолмен доп түсіру,сонымен қатар қарсылас каманда допты салдырмау әрекетін жасайды.

Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көріністің казіргі кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төрт бұрышты алаң табылған.Алаңды қоршаған таста соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы төрілген.

Сонымен қатар 1603ж Дитрих Брустың салынған суретінде де қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.

1818жылы  Фата энциклопедиясында Флориада  тұрғындарының ойыны жазылған,онда  бағанаға ілінген торға допты  көздегені тұр.

1891ж  Джеймс  Нейсмит  1-ші рет ойының  негізгі принціптерін құрастырды  олар осы күнге дейін маңызын  сақтады.

Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт кесіндісі көп деген ұтымды тәсілдерді ұсынды.Сондықтан,қәзіргі заман әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді әдістердің бастысын анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.

Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша танықталған белгі негізінде топтастыру.

Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.

Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің тарихи даму қортындсы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.

Ойынның белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне алып келеді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуылын сипаты жай және рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен үйлестіреді.

Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.

Баскетболдың даму тарихы.

Баскетбол ағылшын тілінен аударғанда»basket»себет және»boll»доп деген сөзді білдіреді.Баскетбол командалық спорттық,оның мақсаты қарсыластың торына доп түсіру,сонымен қатар қарсылас команда допты торға салдырмау әрекетін жасайды.

Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында,бағытта,түрлі жылдамдықпен орындай отырып,адам ағза жүйесінде және ішкі құрлыстарына жақсы әсер алады.

Адам ойын үрдісі кезінде жоғары эмоционалды жүктелген және үлкен қуанышқа бөленіп,қанағат алады.Дене тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы зор.

Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды иемден отырып,өз бетінше үнемі дене шынықтыруды жетілдіруге,денсаулықты сақтауға,көңіл көтеруге және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік бар.Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап айналысуына болады(өз жастарына лайықты құрал жабдықтарды қолдана отырып)

 

Баскетболдың шығу тарихы

Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды.Бұл суретті көрінісінің қазіргі кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төр бұрышты алаң табылған алаңды қоршаған тастан соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы тро ілінген.

Майя және кейінірек ацтек құдайшыларды бұл ойынды өз тілінде»Пок-то-пок»деп атаған.Бұл ойын ұнемі құдайдың құрметіне арнаған мейрамдарда өткізілген.Доп резеңкеден жасалған,ішіне шөппен толтырылған допты қарсыласының торына түсіру қажет болған.

Сонымен қатар1603жылы Дитрих Брусьтың салған суретінде де қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.1818жылы Фата энциклопедиясында Флорияда тұрғындарының ойыны жазылған,онда бағанаға ілінген торға допты көздегені туралы жазылған.

1891ж  Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойынның  негізгі пинціптерін құрастырды,олар осы күнге деиін маңызын сақтады.

Бұл пинциптері төмендегідей:                                                                                                                                                                                             - Қолмен доп ойнауға болады,бірақ допты ұстап жүгіруге болмайды:                                                                                                                                        - Екі команданың барлық ойыншылары қай уақытта,қандай қалыпта болсын допты ұстай алады.                                                          - Екі команда да алаңның бір бөлігінде бола алады:                                                                                                                                      - Ойыншылар бір-бірінің денесіне қай жері болмасын тиісуге болмайды.                                                                                                       - Допты тастайтын орын көлденең жерде және белгілі бір биіктікте орналасқан.

Баскетбол ойыны өте жылдам тарай бастады және бұл ойынды дүние жүзінің түкпір-түкпірінде ойнай бастады.1-ші халықаралық кездесу 1919 ж АҚШ,Италия,Франция елдедер армиясының командаларының турнирінде болды.1923 ж Франция,Италия,Чехословияның әйелдер командасының турнирі өтті.

1932 ж Халықаралық баскетбол федерациясы  құрылды.1935 ж Женевада 1-ші Европа  чемпионаты өтті,Ливия құрама командасы жеңінпаз атанды.

1938 жылынан бастап әйелдер 1-шілігі  өте бастады.Италия командасы 1-ші чемпион атанды.Қазір Европа чемпионаты 2 жылда 1 рет өткізіліп тұр.

1950 жылы ерлер арасында әлем 1-шілігі  өткен,1953 жылынан бері әйелдер  арасында өткізіліп келеді.Ерлер арасында әлем біріншілігінің 1-ші жеңінпаздары Аргентина ал әйелдер арасында АҚШ құрамалары болды.Қазіргі кезде әлем 1-шілікгі 4 жылда 1рет өткізілді.

1936 ж Берлинде өткізілген олимпиадалық  ойындарда ерлер арасында АҚШ құрамасы чемпион атанды.1976 ж Монреонда әйелдер арасында КСРО құрама командасы чемпион атанды.

Ойын техникасы.

Техника-ол ойынның тәсілі ,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі әрекеттерін қамтамасыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп әрекеттесуі мен қарсылық көрсетуін ұймдастырады.

Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы қорытындысы.Уақыт өте келе,тәсілдірдің саны да өзгерді.Әр бір тарихи уақыт кесіндісі көптнген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман әдістерінің керекті арсеналын білу қажет және қазіргі заманға ең тиімді  әдістердің бастысын анықтайтын ойынның даму техденсия арсеналын білу қажет.

Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып келді.Ол ашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және роционалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пән дәлдікпен үйлестіріледі.Қазіргі уақытта белгілі шарадағы техника әдістердің дұрыс орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайға ойыншыларының өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып әр түрлі,алуан түрлілігімен сипатталады.Яғни,барлық қозғалыстардың көмегімен әр түрлі әдістер жүзеге асырылады,ол былыққан сипат болмай,белгі бар заңдылықпен қалыпты жағыдайда қайталанады,оларды топтастыруға және жүйелеуге болады.

Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдерді бөлім мен топ бойынша анықталған белгі негізінде топтастыру.

Бұрын осындай барлық белгінің санына қозғалыстың кинематикалық және динамикалық құрылымының өзгешелігі,әрекет сипатын белгілеуге қатысты еді.Әрекетті сипаттау бойынша барлық қозғалысты екі үлкен бөлімге бөлуге болады:Шабуыл техникасы мен қорғаныс техникасы.Олардың әрқайсысына доппен және допсыз орындалатын қимылдың әртүрлі сипатты топтпар кіреді:ауысу техникасы,допқа ие болу техникасы, допты менгеу техникасы және тәсілдерге қарсы әрекет.

Ауысу техникасы

Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет орындауға дайын болуы қажет.Сондықтан ол әрдайым дайындық кезеңде болуы керек,яғни бұл оған қажетті тапсырманы орындауға мүмкіндік береді. Мүның бастапқы рөлі алға 1.

Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі әректтерін қамтамассыздандырып,команда ішінде ойыншылардың бірігіп әректтесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.

Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму қортындысы.Уақыт өте келе,тәсілдердің саны да өзгерді.Әрбір тарихи уақыт кесіндісі көптеген ұтымды тәсілдерді ұсынады.Сондықтан,қазіргі заман әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қазіргі заманға ең тиімді әдістерінің бастысын анықтайтын ойынның даму тенденция арсеналын білу қажет.

Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне алып келеді.Олашық көрсетілген динамикалық шабуыл сипаты жай және рационалды,ауыспалы жылдамдық пен шапшаңдық,тиімділік пен дәлдікпен үйлестіреді.Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістерінің дұрыс орындалу сипатын анықтайды,соның арқасында қозғалыста түрлі жағыдайдағы ойыншылардың өзіндік бір ерекшеліктері пайда болып тұруы керек.Кез- кеген уақытта қарсыласынан допты алуға дайын болу қабілеттілігі мен бір қалыпты жағыдайды сақтау негізгі талап болып табылады.Бір қалыпты жүгіру ойынның ауысу жұмсақтығымен оның еркіндігімен ерекшеленеді.

Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және бағытты өзгерту іске асырылады.Жұлқыну үшін жақын қашықтықта жүгіру қолданылады.

Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік тұру қадамынан басталады.Бір уақытта жұмсақ,айнымалы қозғалыспен екінші аяқ оған тартыла түседі.Қорғаныста қарсы әрекетке тәсілдерді қолдануда олар ерекше кең пайдаланады.

Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы әрекетсіз және оның еш қарсы әрекетсіз және тиімді орындауына жақсы жағдай жасайды.Секіру екі аяқпен және бір аяқпен секіру болып бөлінеді.

Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл ғана шамалап отырып алаңнан аяқтың бүгілуімен қоса қалдың алға жоғары бағытта серпілуі арқылы орындалады.Секіріп жерге қайтадан түскенде,тізкнің бүгілуі,жерге жайлап түсуге бір уақытта тік тұруына көмектеседі.Бір аяқпен жұлқына секіріп ол тек жүгіру кезінде орындалады.Жүгірудің соңғы қадамы жай қадамға қарағанда бір шама үлкенірек болады және алаңға бірінші өкше тиеді.Осы себептен отырыстың табиғи жағдайы қалыптасады,бұл алаңнан өзін итеру кезінде керек.Ұшудың жоғары нүктесінде бұлғанған аяқ жайлап жерге түседі,сона баскетболшы толығымен ұзарады.Жерге түсу екі бүгіліп жасалған аяқпен жасалады.

Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс топтың уақытын немесе ене белсенді кедергісіз әрекеттердің орындалу арақашықтығын ұтуына мүмкіндік береді.Аялдаманын екі тәсілі бар:екі қадам,секіру.Екі қадаммен аялдау аялдамаға дейінгі сонғы қадам жүгірістен кейінгі үлкен болдады,аяқтың қайырылыстан кейін аялдамадағы баскетболшының денесі біршама бір жаққа қарай ығысады,ол қарсы қозғалысқа байланысты болады. Жерге түсу аяқтың бүгілуімен яғни сәл отырынқырап орындалады.Екінші аяқ алға қарай яғни бастапқы қозғалыстың бағытына қарай қойылыды,баскетболшы тірек алған жаққа қарай бұрылыды.Тіреуші аяғы амортизация функциясы мен қозғалыстың жылдамдығын баяулату үшін қолданады.Жүгірістің жылдамдығы коп болған сайын жерге қону кезіндеол қатты бүгіледі.Екінші қадам тоқтату функциясын орындап дененің еш бір қалыптылығын жоғалтпайды,тіреу шегінде бір қалыпты ұстап тұру мен қамтамасыз етеді.

Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі жүгіріс қадамы,ал алдындағы тәсіл сияқты бірден екі аяқпен орындалады.

Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және де сол шарттар бойынша ойыншы қарсыласына жақындай және алыстай алалады.Бұрылыстар алға және артқа қарай болады.Келесі аяқ бұрыла қара қадам жасайды.Егер бұрылыс кезінде ойыншының кеудесі алға бұрылса,бұрылыс алға қарай болады,егер әрекет артқа қарай болса,демек бұрылыс артқа қарай болады.Тіреу болатын аяқтың бүгіліп тұрып тіке тербеліссіз ось айналасында айналуы негізгі талап болып табылады.

Допты билел техникасы.

Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару және жүгіріс жатады.

Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа тәсілдердің сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.Егер ойыншы өз әрекетін белгілепалмаса,доп бел жаққа келіп тиеді.

Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар тәрізді етіп доп сыйып нететіндей дөңгелек жасап,қарсы ұшып келе жатқан допқа қарсы тосады.Допты тосып алысымен келесі тәсілді орындауға дайындалады.Қолдың иілуі доптың ұшу жылдамдығының амортизациясын қамтамасыз етеді.

Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.

Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі болмаған жағдайда немесе келесі бір қолмен орындалатын балса қолданылады.Тосусоңында келесі қолмен тіреуге болады.Қолды доптың ұшу биіктігіне қарай сәйкес көтереді.Доптың ұшу траекториясын көріп бақылау маңызды шарт болып табылады.

Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және допты торға жақындатуға көмек тесетін ең басты тәсіл.Оны орындаудың түрлі тәсілдері бар,олар бастапқы қалыпқа және әрекет өзгешегіне байланысты.Кез-келген қолдан-қолға беруді дайындау фразасы доптың бастапқы қалпына келуін қамтамасыз етеді.Негізгі фразаның әрекетін керекті бет бұрыс пен доптың ұшу жылдамдығын қамтамасыз етеді.