Заттың құрылысы
туралы алғашқы мағлұматтар
Өзіндік жұмыс
I нұсқа
- Төмендегі сөздердің физикалық
дене және зат ұғымдарына қатыстысын ата:
ұшақ,кітап, мыс, қалам, форфор, су.
- Киімге жаққан әтір иісінің
ауаға жайылуын қалай түсіңдіресің.
- 0,8м =? см
2.9 дм=? м
380 м=? км
II нұсқа
- Төмендегі құбылыстардың қайсысы
физикалық құбылысқа жатады:
а) автомобильдің қозғалысы;
ә) жапырақтың сарғаюы;
б) мұздың еруі;
г) доптың ұшуы;
д) найзағай жарқылы;
- Сынған қарындашты қайта біріктіруге
болмайды. Оның себебін түсіңдір.
- 0,4м =? см
2.5 дм=? м
250 м=? км
Қозғалыс және күш
Физикалық диктант
- Механикалық қозғалысқа мысал
келтір.
- Механикалық қозғалыс кезіндегі
жүрілген жолды есептеуге арналған формуланы
жаз.Жол қандай бірліктермен өлшенеді?
- Бір қалыпты қозғалыстың жылдамдығы
қалай анықталады?
- Қозғалыстың жылдамдығын анықтайтын
формуланы жаз.
Жылдамдықтың өлшем бірліктерін
көрсет.
- Автомобиль 120 км кашықтықты
2 сағатта жүріп өтті.Автомобильдің жылдамдығы
неге тең?
- Жолдың берілген сан мәндерін
метрмен өрнектеп жаз.10 км;126 км,30 дм, 1220
мм.
- Жылдамдықтың берілген сан
мәндерін м/с-пен өрнекте:
а) 72 км/сағ; ә) 100 см/с;
б) 36 м/сағ
- Велосипедші 1,5 м/с жылдамдықпен
150 м жол тұрып өтті.Осы қашықтықты ол қанша
уақытта жүріп өтеді?
- Поездың қозғалыс жылдамдығы
20 м/с дегенді түсіндердің.
Өзіндік жұмыс
I нұсқа
- Коньки тебуші екі бала қарама-қарсы
бағытта 8 м/с және 4 м/с жылдамдықпен сырғанап
кетті.Қай баланың массасы артық және
неше есе?
- «Алмастың тығыздығы 3,5 г/
см3; граниттің тығыздығы 2600 кг/м3 ; ауаның тығыздығы 1,29 кг/м3 дегендерді қалай түсінесің?
- 8 кг керосин сиятын құтының көлемі неге тең?Керосиннің тығыздығы 800 кг/м3
II нұсқа
- Массалары 10 кг және 20 кг
болатын екі дене өзара соғылысты.Сонда
денелердің қайсысының жылдамдығы
көп өзгереді және неше есе өзгереді?
- Тығыздығы сан мәндерін кг/м3пен өрнекте:
2,5 г/см3; 0,07 кг/дм3 ;0,8 кг/л.
- Көлемі 10 см3 болаттың массасы 78 г.Көлемі 20 см3 болаттың массасы неге?
Бақылау жұмысы
I нұсқа
- Ұшқыш 100 км, қашықтықты реактивті
ұшақпен 2,4 минутта ұшып өтті.Ұшықтың орташа жылдамдығын
тап.
- «Запорожец» автомашинасының
бензин құтысының (бензобак) сыйымдылығы
30 л.Оған толтыра құйылған
бензиннің массасын есепте.Бензиннің
тығыздығы 710 кг/м3
- Балғаны қалай саптайды?
II нұсқа
- Автомашина 1500 м жолды 36 км/сағ
жыдамдықпен жүріп өтті.Автомашинаның жолды жүріп өтуге кеткен уақытын
тап.
- Атомды «Ленин» мұзжарғыш кемесі
тәулігіне 200 г уран пайдаланады.Уранның тығыздығы 18,7 кг/м3 болса, оның көлемі қандай?
- Не себепті желдеткіш ток көзінен
ажыратылған соң біраз уақыт айналып тұрады?
Физикалық диктант
- Төменде келтірілген құбылыстардың
қайсысына ауырлық , тартылу ,серпімділік
күштері әсер етеді:
а) қабырғаға соғылған доп кейін
қарай ұшады;
ә) жоғары лақтырылған тас қайта
жерге түседі;
б) үстел бетінде кітап жатыр.
- 1 Ньютон күшті 0,5 см етіп алып,бір нүктеге бір бағытта әсер ететін 4 Н-ға және 8 Н-ға тең күштерді график түрінде кескінде.
- Массасы 1 кг дененің салмағы
неге тең?
- 1-суретке қарап қайсысы денеге әсер ететін ауырлық күші,қайсысы дененің салмағы екенін анықта.Осы суреттердегі шардың салмағы
неге тең?Аспада пайда болатын серпімділік
күшінің бағытын анықта.
- Тең әсерлі күштердің модульдерін
анықта (2-сурет). Масштаб:1 Н- 1см.
- Дене : а) ілгері; ә) кейін; б)
оңға; в)солға қарай қозғалады.Дененің
қозғалу бағытына қатысты үйкеліс күштерінің
бағыттарын ата.
- Тарту күші мен үйкеліс күші бірін-бірі теңестірсе, дене қалай қозғалады?
- Салмағы 9,8 Н дененің массасы
қандай?
- Дененің массасын қандай құралмен
өлшейді?Дененің салмағын ше?Ауырлық күшін ше?
- Физикалық шамалардың (дененің
массасы,ауырлық күші, салмағы) қайсысы
Жердің барлық нүктелерінде және басқа
планеталарда өзгермейді?
Бақылау жұмысы
I нұсқа
- Автомобильдің тарту күші 3000
Н, ал қозғалысқа қарсы әсер күші 100 Н.Осы
күштердің тең әсерлі күшін графикпен
кескінде.
- Күй табаққа ине 0,27 Н күшпен
әсер етеді.Егер иненің ұшының ауданы
0,0003 см2 болса,оның күй табаққа түсіретін қысымы қандай?
- Көлемі 18,75 л керосиннің
салмағын есепте.Керосиннің тығыздығы
800 кг/м3.
II нұсқа
- Салмағы 4000 Н жүкті көтергіш кран жоғары көтереді.Жүк салынған контейнердің салмағы 500 Н.Көтергіш кранның болат арқанына қандай күш әсер етеді?Осы күштерді графикпен кескінде.
- Қар үстінде тұрған шаңғышының
салмағы 78 Н.Әр шаңғысының ұзындығы 1,95
м, ені 6 см.Шаңғышының қар бетіне түсіретін
қысымын тап.
- Көлемі 25 л бензиннің салмағын
есепте.Бензиннің тығыздығы 700 кг/м3.
Сұйықтар мен газдардың
қысымы
Өзіндік жұмыс
- Келесі құбылыстардың қайсылары
Паскаль заңымен түсіндірілмейді:
а) сабын көпіршігінің пішіні
шар тәріздес болады;
ә) пішіні әр түрлі болып келген
ыдыстарға сұйық құйылған;
б) футбол добының камерасы
ішіне ауа үрлегенде ,пішіні шар тәріздес
болады.
- Сұйықтың ыдыс түбіне түсіретін
қысымы мына шамалардың қайсысына тәуелді
емес: сұйық бағанының биіктігіне, ыдыстың
пішініне, ыдыс түбінің ауданына,сұйықтың
тығыздығына?
- Бірдей бес ыдыс бар.Олардың
біріншісі сумен, екіншісі спиртпен, үшіншісі
керосинмен, төртіншісі сынаппен, бесіншісі
бензинмен толтырылған.Осы сұйықтардың
қайсысы ыдыс түбіне ең көп, ең аз, бірдей
қысым түсіреді?
- Гидравликалық машина құрылысының
сызбанұсқасын сыз.Осы машинаның іс-әрекетін Паскаль заңы негізінде түсіндір.Гидравликалық машина жұмыс істегенде күштен ұтатынымызды дәлелде.
- 1 м тереңдіктегі судың қысымын есепте.
- Ауданы 5 м2 болатын бактың түбіне керосиннің түсіретін қысымын есепте.Бактағы керосин массасы 500 кг.
Өздік жұмыс
I-нұсқа
- Газдың көлемін тұрақты етіп
алып қыздырса, оның қысымы температура
жоғарылағанда қалай өзгереді?Себебін
түсіндір.
- Үлкен ыдыс ішіндегі газдың
тығыздығы барлық нүктелерде бірдей бола
ма?Неге?
- Торричелли тәжірибесінің
мазмұнын қысқаша жаз.Атмосфералық қысым
100 кПа дегенді қалай түсінесің?
II-нұсқа
- Тұрақты қысымдағы газдың
көлемі температура жоғарылығанда қалай
өзгереді?Газ поршеньді ыдыста тұр.
- Атмосфералық қысымды сұйық
бағанының қысымын есептегендей жолмен
анықтауға болмайды,неге?
- Поршеньді насостың құрылысын
және жұмыс істеу принципін түсіндір.Осындай
насос ауасыз кеңістікте жұмыс істей ала
ма?
Өзіндік жұмыс
Эксперименттік тапсырма
I-нұсқа
- а) Металл шарды мензуркадағы суға батырып,шарға әсер ететін кері итеруші күшті тап.
ә) Шар ас тұзының
судағы ерітіндісіне батырылған.Шарға
қандай кері итеруші күш әсер
етеді?
Қажетті құралдар
мен заттар: ыдыс, жіп байланған болат шар,
су, ас тұзы.
- Қатты денелер мен сұйықтардың
тығыздықтарына арналған кестелерді
пайдаланып , алюминийден,темірден,еменнен
жасалған көлемдері бірдей денелердің
қайсыларының суда жүзе алатынын түсіндір.
Қажетті құралдар: А.В.Перышкинн,Н.А.Родина,
7-8 сыныптарға арналған физика оқулығы,42
бет
II-нұсқа
- Мына құралдардың жәрдемімен
металл шардың көлемін анықта; ішіне су
құйылған мензурка,динамометр,ілгегі
бар шар.
- Қатты денелер мен сұйықтардың
тығыздықтарына арналған кестелерді пайдаланып,
парафиннен,мыстан, қорғасыннан жасалған көлемдері бірдей денелердің сыныпта қалай орналасатынын тағайында.Себебі неде?
Қажетті құралдар: А.В.Перышкинн,Н.А.Родина,
7-8 сыныптарға арналған физика оқулығы,42
бет
Өзіндік жұмыс
I-нұсқа
- 4-суретте кескінделген көлемдері бірдей денелердің қайсысына Архимед күші көбірек әсер етеді?
- Таразының бір жағына фарфор,екінші
жағына темір кір тастары ілінген.Екеуінің
массалары бірдей .Егер кір тастарын суға
батырсақ тепе-теңдік бұзыла ма?
II-нұсқа
- Әр түрлі заттан жасалған көлемдері
бірдей екі денеге әсер ететін Архимед
күші де бірдей бола ма (5-сурет)?
- Бұрқақтың жұмыс істеу принципін
түсіндір.
Бақылау жұмысы
I-нұсқа
- 6-суретте керосин құйылған цистерна көрсетілген.Керосиннің цистерна түбіне түсіретін қысымын есепте.
- Футбол добын үрлеу барысында
қандай заң орындалады?
- Көлемі 4 м3 бетон суға толық батырылған.Оған су тарапынан әсер етуші Архимед күшін тап.
II-нұсқа
- Не себепті поршень жоғары көтерілгенде
,оған ілесе су да жоғары көтеріледі (7-сурет)?
- Гидравликалық престің кіші поршенінің ауданы 10 см2 , оған 200 Н күш әсер етеді.Ал үлкен поршень ауданы 200 см2.Үлкен поршеньге әсер ететін күштің шамасын есепте.
- Адам суда 9 м тереңдікке дейін
жүзіп бара алады.Осы тереңдікте адамға
әсер ететін судың қысымын есепте.Теңіз
суының тығыздығы 1030 кг/м3.
ЖҰМЫС ЖӘНЕ ҚУАТ.ЭНЕРГИЯ
Өзіндік жұмыс
I-нұсқа
- Төменде келтірілген мысалдардың
қайсысында дене механикалық жұмыс істейді:
а) трактор жер жыртып жүр;
ә) бала шанамен таудан сырғанап
келеді;
б) адам қоржын көтеріп тұр;
в) оқушы мазмұндама жазып отыр;
- Денені үстел үстімен : а) 1 м
қашықтыққа жылжытқанда; ә)1 м биіктікке
көтергенде істелетін жұмысты тап.Күш 5 Н.
- Трактордың жер жыртқандағы
тарту күші 10000 Н, ал оның қозғалыс жылдамдығы
-7 км/сағ. Трактор двигателі 8 сағатта
қанша жұмыс істейді?
II-нұсқа
- Төменде келтірілген жағдайлардың
қайсысында жұмыс істелінбейді,себебін
түсіндір:
а) жүкті жұмысшы көлбеу жазықтықта
ұстап тұр;
ә) Автомобиль жолмен қозғалып
келеді;
б) Ғарыш кемесі инерциямен;
в) жүк жіпке ілулі тұр.
- «Дененің істеген жұмысы 1 Дж»-
дегенді түсіндір.10 Н *м неше джоуль
болады?
- Массасы 200 кг жүкті 30 м/мин жылдамдықпен
10 с жоғары көтеріп шығаруға болады.Осы
кезде қанша жұмыс істелетіндігін есептеп
шығар.
ФИЗИКАЛЫҚ ДИКТАНТ
- а) Жұмыстың; ә) қысымның; б) қуаттың
өлшем бірліктерін жаз.
- а) Механикалық жұмысты; ә) қуатты;
б) жүрілген жолды; в) жылдамдықты; г) тығыздықты;
д) қысымды анықтайтын формулаларды жаз.
- Механикалық жұмыс істеуге
қажетті жағдайларды атаңдар.
- Техникада қолданып жүрген
жай механизмдердің түрлерін ата.Оларды
сызбанұсқа арқылы кескіндеп, тіреу нүктелерін
(0), күш иіндерін (l1,l2) көрсет.
- Рычаг тепе-теңдікте тұр,рычаг
иіндеріне әсер ететін F1 және F2 күштері неге тең?
- Механизмнің пайдалы әсер коэффициенті
дегеніміз не?ПӘК-тің 100% –тен артық болуы мүмкін бе?
- Механикалық энергияның бір
түрден екінші түрге айналуына мысал келтір.