Салықтар және салық жүйесін ұйымдастыру

     6. Теңіз, өзен, кемелері мен шағын көлемді кемелерді  мемлекеттік тіркегені үшін алым.

     7. Азаматтық әуе кемелерін  мемлекеттік тіркегені үшін алым.

     8. Дәрігерлік заттарды  мемлекеттік тіркегені үшін алым.

     9. Автокөлік құралдарының ҚР-ның аумағы арқылы жүру алымы.

    10.  Аукциондардан алынатын алым.

    11. Консулдық алым.

    12. Жекеленген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.

    13. Телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға бергені үшін алым.

III. Төлемақылар

Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы

Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы

Қоршаған ортаны ластағаны  үшін төлемақы

Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы

Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы

Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы

Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы

Сыртқы жарнаманы орналастыру  үшін төлемақы

 

IV. Мемлекеттік баж (пошлина)

V. Кеден төлемдері

1. Кеден бажы

2. Кеден алымдары

3. Алдын-ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы

4. Алымдар.

    Салықтан басқа Қазақстан Респуликасында Салық Кодексінде белгіленген және белгілі мөлшерде бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер (міндетті ақша аударымдаы – алымдар, төлемақылар, төлемдер және т.б) іс-әрекет етеді.

          Алымдар,баждар және төлемдер деп-әдетте заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттік органдардың оларға көрсететін қызметтері үшін төленетін міндетті төлемдерін айтады. Бұл төлемдердің сомасы жергілікті бюджеттердің кірісіне не белгіленген үлестерде бюджеттер мен тиісті ұйымдарға не арнулы қызметтер көрсететін ұйымдардың, мекемелердің шығындарын ішінара немесе толық өтеу, қызметін дамытып, жетілдіру үшін түгелдей олардың қарамағына түседі.

     Корпарациялық табыс салығы- бюджет түсімдерінде едәуір орын алады (27,2%). Бұл салықты Ұлттық банк пен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда ҚР-сы резидент-заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстанда қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе республикадығы көздерден табыс алатын бейрезидент-заңды тұлғалар төлейді. Арнаулы салық режимін қолданушы заңды тұлғалар –шағын бизнестің субъектілері, шаруа кожалықтары, заңды тұлға ауыл шаруашылығындағы өнімін өндірушілер, кәсіпкерлік қызметтің жекеленген түрлері корпорациялық табыс салығын төлейді. Корпорациялық табыс салығын салу механизмі заңды тұлғалар салықты есептеу, төлеу тәртібін, алу шарттарын, жеңілдіктер мен санкцияларды, төлеу уақытын айқындайды.

     Жеке табыс салығы- Бұл төлем бойынша қаражаттардың түсімі (2001ж. Дейін жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы) барлық салық төлемдерінің 0,9% алады.Салық салу обьектілері бар жеке тұлғалар жеке табыс салығын төлеушілер болып есептеледі. Салық салу обьектісі төлем көзінен салық салынатын табыстар және төлем көзінен салынбайтын табыстар болып табылады. Салық мөлшерлемесі баспалдақты үдеме бойынша табыстың мөлшеріне қарай 5 пайыздан 20 пайызға дейін белгіленген.

   Жанама салықтардың   ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы  енгізілген  қосылған құн салынатын салық(ҚҚС) болып табылады.  Салық салу обьектісі материалдық шығындарсыз өндірілген өнім  болып саналатын қосылған құн болып табылады: қосылған өнімге кешенді шығыстар, мысалы: жарнамаға жұмсалынатын және басқа бірқатар шығындар кіріктіріледі.

   Бұл салықтың ерекшелігі- оның салық салынатын обьектісі сатудан (өткізуден) түскен бүкіл түсім-ақша емес, тек салық салынатын айналым мен салық салынатын импортты қамтитын қосылған құн болып табылатындығында. ҚҚС дүние жүзінің  40-астам елдерінде, соның ішінде Еуропа экономикалық одағының 17-елінде пайдаланылады. Бұл салықтың артықшылығы мынада:

- ол жаңа құн жасалынған орын бойынша салық төлеушілердің үлкен тобынан алынады

- төлеушілер үшін  де есептеудің салыстырмалы қарапайымдылығымен ерекшеленеді

-  бағалардың өзгеруіне, төлеушінің қаржылық ахуалына, инфлияция денгейіне қарамастан мемлекет бюджетінің кірістерін қалыптастырудың сенімді және тұрақты базасын қамтамасыз етеді.

ҚҚС  қазіргі кезде  Қазақстан Республикасының  бюджет кірістерінің  аса маңызды көздерінің бірі болып табылады. Мемлекеттік  бюджет кірістерінің жалпы сомасында  бұл төлемнің үлес салмағы 27,1% құрайды.

    Жанама салықтардың  үшінші тобына акциздер кіреді Бюджет кірістеріндегі салықтың  түсімдерінде олар 2,7% құрайды. Акциздер -  бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтін тауарларға салынатын салық. Акциздер көрсетілген қызметтерге де салынуы мүмкін, бұл орайда салық сомасы тарифке кіріктіріледі.

    Акциз мөлшерлемелерін Үкімет бекітеді және тауар құнына пайызбен және заттық нысандағы өлшем бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді. Алкоголь өніміне акциз мөлшерлемелері жоғарыдағыға сәйкес не одан су араластырылмаған (жүз пайыздық) таза спирттің бөлу көлеміне қарай бекітеді. Қазақстанда өндірілетін тауарларға, қызметтерге акциз салығын салу обьектілері респулика аумағында акцизделінетін тауарларды өзкізу немес оларды алыс-беріс негізінде ұқсатуға беру, көрсетілген қызметтерді, акцизделінетін қызметті жүзеге асыру операциялары болып табылады, импорт кезінде импорталатын акциз тауарларының көлемі немесе тауардың кедендік құны болып табылады.

     Қазақстан Респуликасының салық жүйесінде табиғи ресурстарды, пайдалы қазбаларды, жер қойнауын пайдалануға байланысты бірқатар төлемдер бар, оларды шартты түрде салықтық сипаты бар табиғи ресурстар үшін төленетін төлемдер ретінде бір топқа біріктіруге болады.Олар: үстеме пайдаға салынатын салық, жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері, су үшін төленетін төлем, орманды пайдаланғаны үшін төлемдері және басқалары жатады. Аталған төлемдер негізінен ренталық сипатта болады, өйткені олардың пайда болуы мен мөлшерлемелерінің шамасы шығарылатын және шаруашылық қызметте пайдаланатын  матералды, шикізатты, минералды ресурстарды алу, тұтыну, олардың сапасы табиғат факторларымен байланысты болады.

    Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері мыналарды кіргізеді:

-үстеме пайдаға салынатын салық

-жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері

-бонустар

-роялти

-өнімді бөлу бойынша ҚР-сының үлесі.

Бонустар- жер қойнауын пайдаланушының тіркелген төлемдері  болып табылады және жер қойнауын пайдалануға жасалған келісім шартта белгіленген мөлшерлерде және тәртіппен ақша нысанында төленеді.

Роялти- пайдалы қазбаларды өндіру және техногендік құрылымдарды қайта өңдеу процесінде жер қойнауын пайдалану құқығы үшін төленетін  төлем. Ақша немесе заттай нысанда төленеді.

     Әлеуметтік салық- мемлекетте алынатын салықтын бірі. Әлеуметтік қорларға: зейнетақы, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, міндетті медициналық сақтандыру, халықты жұмыспен қамту қорларына аударылатын сақтық жарналары аударымдарының орнына енгізіледі. Әлеуметтік салықтан түсетін түсімдер мемлекеттік бюджетке 15-16 пайызын құрайды.

Әлеуметтік салықты  төлеушілер: ҚР-сының резидент-заңды  тұлғалары; бюджетпен есеп айырысуды  біржолғы талон негізінде  жүзеге асыратындарды қоспағанда, жеке кәсіпкерлер; шетелдік заңды тұлғалардың филалдары мен өкілдіктері, сондай-ақ Қазақстанда қызметтерін тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер, жеке кәсіпкерлер, жеке натариустар, адвокаттар әлеуметтік салық төлеушілер болып табылады.

      Жер салығы-  1992 жылы енгізілді. Жерге салынатын салықты енгізу мынадай мақсаттарды көздейді: экономикалық әдістермен жерді ұтымды пайдалану және орналастыру, жердің құнарлығын аттыру, оны қорғау жөніндегі шараларды жүргізу үшін, сонымен бірге аумақтық әлеуметтік-мәдени дамуы үшін бюджет кірістерін қалыптастыру. Жер салығын төлеу барлық жер иелері, жер пайдаланушылар, соның ішінде жалгерлер мен жер иелері үшін міндетті болады.

    Мүлікке салынатын салық-  тура нақты салыққа жатады, оның мөлшері мүліктің табыстылығына емес, төлеушілер мүлкінің құнына байланысты болады.  Мүлікке салынатын салықты төлеудің көзі табыстың мүлікті пайдаланудың нәтижесі болып табылатындығында немесе өзге де әдістермен алынатындығына қарамастан олардың табысы болып есептеледі.

    Көлік құралдарына салынатын салық- меншік құқығында салық салу обьектілері бар жеке тұлғалар және меншік, шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу обьектілері бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлімшелері төлеушілер болып табылады.

 

 

 

 

                                 Қорытынды

    Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді. Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілердің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.

Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен  материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерді өндіруге, оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айрықша бағаламауға болмайды.

Айтып өткендей салық  міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір  салық төлеушінің міндеттемесі болып  табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі. Салық кодексі республикалық және жергілікті бюджетке түсетін салықтарды, алымдар мен салымдарды және баска да міндетті төлемдерді білгілейтін, Қазақстан Республикасы зандарымен реттелетін кеден баж салығы, алымы мен төлемдері мәселерін коспағанда, Қазақстан Республикасындағы барлық салықтық қатынастарды реттейтін бірден-бір заңды кұжаты болып табылады. Салық кодексі салықтардың толық тізімін, оларды есептеу тәртібін, салық салу объектілерін, салықтың негізгі түрлері бойынша төлеушілерін анықтайды.

Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің есебін және олардың құрылымдық бөлімшелердің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп, мемлекеттік бюджеттің, ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу мүмкіндіктері пайда болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. ҚР-ң 1999 ж. 17 сәуірдегі «Салықтар  және тағы басқа да міндетті  төлемдер туралы» заң күші  бар ҚР Президентінің жарлығы;

2. ҚР Президентінің жарлығы, заңды күшке ие «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру», 26.12.95 №309;

3. В.К.Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт «Кәсіпорындағы бухгалтерлік  есеп», Алматы 2002;

4. Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов  «Бухгалтерлік есеп принциптері», Алматы 2003, Экономикс;

5. Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов,  А.Ә.Жантаева «Қаржылық есеп»,  Алматы 2001, Экономикс;

6. 13.11.96 ж. ҚР бухгалтерлік есеп  бойынша Ұлттық комиссиясының  «Бухгалтерлік есеп стандарттары  және әдістемелік ұсынылымдары», бухгалтерлік бюллетені, 2003 ж. наурыз, №14;

7. www.google.kz