Экономикалық мәтіндерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару мәселелері

Do –it –yourself - өзің жаса.

Бұлар  дәстүрлі моделдер. Бірақ, қазіргі кезде ағылшын  тілінде сөзқұрудың жаңа моделдері  пайда болды, бұлар олардың ішіндегі ең өнімділері:

Abbr+N->N, мысалы:

Cats 22 – a directive that is impossible to obey violating somebody, or some other, egually important  – 22 амал  Дж.Хеллердің «Cats 22»   – атты  сатиралық романы шыққаннан кейін, тіл ғылымында пайда болған жаңақұрудыңкең қолданылуы.[17]

Экономикалық мәтіндерді  аударудағы көпмағыналық пен көпнұсқалық, ағылшын, қазақ тілдеріндегі терминдерді аударуды зерттеулерде, соңғы практикалық тәжірибелерден қолданылды. Мысалдар көтерілген мәселені дәлелдеумен қатар, аудармашы ісінде қолдануға, аудармашыға көмек ретінде пайдалануға болатындай ашып көрсетілді.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

 

Ағылшын, қазақ тілдеріндегі экономикалық терминдерді,  мәтіндердің терминологиялық лексикасын аударғанда, аудармашылық сәйкестіктің дәл іріктелуінде қиындықтар туындайды, аударма ісінің  міндетті шарты .

Ағылшын және қазақ, экономикалық және т.б. терминдеріннің құрылымында алшақтықтар кездеседі.

Ағылшын, қазақ тілдеріндегі экономикалық мәтіндердің лексикалық құрамында және морфо-синтаксистік терминдердің құрылымында, оларда лингвистикалық объективті  себептері бар:  ағылшын теминдері құрамына субстантивтік анықтағыш компонент кіреді (зат есім) ,  олар тілдердің грамматикалық қатарындағы алшақтықтармен негізделген,  морфо-синтаксистік құрылымның , қазақ, орыс тілдеріне алшақтылықсыз аударылуы мүмкін.    Экономикалық терминдердің морфо-синтаксистік  құрылымын да алшақтықтар, интегралдық және дифференциалдық сипаттағы терминоэлементтермен анықталатын      мағынасын  бергенде кедергі келтірмейді. Осының бәрі  транскрипцияны, транслитерацияны және кәлкілеуді баламасыз терминологияның аудару тәсілдері деп керсетеді. Лексикалық құрамымен өзгешеленетін, ағылшын, қазақ тілдерінің экономикалық терминдер аудармасы, нақты тәжірибелік қиындықтардан тұрады: ол аудармашыдан ШТ терминінің мағынасын түсінумен қатар АТ термин жетік білуді және кәлкілеуді жібермеуді талп етеді.

Дәстүрлі баламалы түрде қаралатын ШТ және АТ терминдері мағынасында нақты алшақтықтар болмайды.

Экономикалық мәтіндердің  терминдерін басқа қазақ, орыс тілдеріне  аударуда кездесетін алшақтықтарды, дәл түпнұсқа бойынша жеткізу аудармашының біліктілігіне, танымдық біліміне байланысты.

Жұмыстың 2-ші тарауында, қазіргі уақытта аударма теориясында  бірнеше үлгі (модель) жасалған. Соның  ішінде жағдаяттылық, ШТ және АТ кеңінен таралған және ағылшын тіліндегі эконималық сөздердің қазақ тіліне берілуінің өзге терминдік жүйенің көмегімен мәтін мағынасын нақты беру болып табылады.   Аударма формалды-семантикалық дәрежеде  ШТ(шыққан тіл) және АТ (аударма тіл) терминдерін салыстыру, сөз қосу, ауыстыру, түсіріп тастау (опущения), яғни бір компонентін түсіру және т.б. әдістері бар. Белгілі бір шығарманы аударуда бірнеше тәсіл қатар қолданыла береді. Ағылшын тілінде де, қазақ тілінде де экономилық сөздердің мағынасы үнемі компоненттерінің мағыналарына қарай анықтала бермейді. Тілдердің грамматикалық қатарындағы алшақтықтар ағылшын теминдерінің  морфо-синтаксистік құрылымындағы алшақтықтардың негізгі себебі болады,  олар екі немесе одан да көп зат есімдерден және олардың орысша баламатерінен тұрады. Грамматикалық құрылымда «зат есім +зат есім» (N+N),  орыс терминдерінде ағылшын терминдерінің өнімді араласуы, «сын есім + зат есім» (Adi +N):  consumer demand – потребительский спрос – тұтынушылық  сұраныс;  credit rating – кредитный рейтинг – кредиттік рейтинг;   interest income – процентный доход – проценттік кіріс;  investment policy – инвкстиционная политика – қаржы құюшылық  саясат;  market  capitalization – рыночная капитализация – нарықтық капитализация;   reserve account – резервный счет – резервті шот;      subscriber base – абонентская база – абоненттік база;  tax basis – налоговая база – салықтық база.

Осы мысалдар арқылы ағылшын тіліндегі экономикалық сөздерді қазақ тіліне формалды-семантикалық дәрежеде  ШТ(шыққан тіл) және АТ (аударма тіл) терминдерін салыстыру, сөз қосу, ауыстыру, түсіріп тастау (опущения), яғни бір компонентін түсіру және т.б. әдістері негізінде берілгендігін көре аламыз.

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі.

 

1. Андрианов С.Н. Некоторые вопросы построения словарей специальной терминологии// Тетради переводчика. - Вып. 2. - М.: Международные отношенИЯ, 1964. - С. 78-91
2. Аполова М.А. Specific English//грамматические трудности перевода. – М.: Международные отношенИЯ, 1977. – 134с.
3. Арнольд И.В. ЛексикологИЯ современного английского языка. — М.: Высш. шк., 1973. - 302 с.
4. Арнольд И.В. Стилистика. Современный английский язык: Учебник для вузов. - М.: Флинта: Наука, 2002. - 384 с.
5. Бархударов Л.С., Рецкер Я.И. Курс лекций по теории перевода. - М., 1968.-263 с.
6. Бархударов Л.С. Язык и перевод: Вопросы общей и частной теории перевода. - М.: Международные отношенИЯ, 1975. - 240 с.
7. Борисова Л.И. Лексические трудности перевода научно-технической литературы с английского языка на русский. - М.: ВЦП, 1979. - 135 с.
8. Борисова Л.И. Лексико-стилистические трансформации в англо-русских научно-технических переводах. — М.: ВЦП, 1981. — 168 с
9. Борисова Л.И. Перевод неологизмов с английского языка на русский в научно-технических текстах. - М.: ВЦП, 1987. - 114 с.
10. Борисова Л.И. Лексические особенности англо-русского научно-технического перевода. Учебное пособие. — М.: МПУ, 2001. — 208 с.
11. Бреус Е.В. Основы теории и практики перевода с русского языка на английский: Учебное пособие. - М.: Изд-во УРАО, 2000. - 208 с.
12. Бреус Е.В. ТеорИЯ и практика перевода с английского языка на русский: Учебное пособие. - М.: Изд-во УРАО. - Ч. I. - 2001. - 104 с.
13. Бурак А.Л. Введение в практику письменного перевода с русского языка на английский. Этап 1: уровень слова. - М.: МГУ им. М.В. Ломоносова -Intrada, 2002. - 176 с.
14. Ванников Ю.В. Типы научных и технических текстов и их лингвистические особенности. - М.,1984. - 240 с.
15. Воробьева М.Б. Особенности реализации оценочных значений в научном тексте // Научная литература / Язык, стиль, жанры. - М.: Наука, 1985. - С. 33-47.
16. Гринев С.В. Введение в терминоведение. - М.: Московский лицей, 1993. - 309 с.
17. ДаниленкоВ.П. Лингвистический аспектстандартизации терминологии. - М., 1993.-280 с.