Апоптоз туралы жалпы ұғым, құрылымы, құрылысы

б) Екіншіден «Бағдарлама бойынша » бөлінетін, жақын арада бөлінген немесе бөлінуге қабілетті жасушаларды қамтиды. С-да бұл жасуша санын реттейтін негізгі эффективті әдіс болып табылады.

Негізгі фактор «бұйрық бойынша апоптоз».

Апоптоз жіберетін «негативті сигналдың » табиғатына көңіл бөлейік. Осы белгі бойынша екі түрге:

1. Шынында негативті сигнал әсер етуі
2. Негативті сигналдың әсер етпеуі

1 түріне негативті сигнал ретінде  глюкокортикоидтар жатады және  мембрана байланыстырушы Fas- лиганд.

 

Осы топқа кадгериннан шығатын сигналдар жатады,ол жанаспалы тежелу кезінде пайда болады. Бұл жағдайда аноптогенді акуыздар Р 53 құрамы көбейеді.

 

Сол себепте бөлініп жатқан жасушалар бір-біріне тығыз орналасады, С- тан олардың бөліну процессі тоқтайды және апоптозға ұшырау мүмкін. Апоптоз функциясына жасушалардын  реттелуі жатады.

2 түрі- оң сигналдың әсер етпеуі. Бұндай жағдайменде біз кездескенбіз:

- отарлау функциясының жоқтығы  қан сүзуші қатарының басты  жасуша-ң жойылуы.

- жыныс гормондарының төмендеуі  эндометридің функционалды қабатының  жасушаларының жойылуына әкеледі. Жасуша бөліне бастаған уақытта, ол өз таянышымен байлыныста болу керек. Бөліну процесс басталу үшін мембрана интегриндарынан сигнал алу керек, сол себептен Р 53 ақуызы төмендейді. Егерде қалыпты жасуша өз таянышымен байланысын үзіп алса, онда интегриннан оң сигналы түсуін қояды. Сол себептен Р 53 ақуызы концентрациясы көбейеді жасуша апоптозға ұшырайды. Сигналдар табиғаты әр түрлі:

- кәдімгі гормоннан 

- жасуша гормонынан

-антигендер

- адгезия Р53 ақуызы апоптоздың  негізгі көрсеткіші.

 

 

Апоптоздың және некроздың морфологиясы.

   Биохимия аралық процесстер бір-ден, әртүрлі, екі-ден аяғына дейін белгісіз.

1. Апоптоз динамикасында өз морфологиясы бар, сонымен байланысты төрт               этапты ажыратуға болады (1-2,2-3,3-4)           
2.   А) Хроматин конденсациясы және жасушаларды сығу (1-2 өткен кез).

Ядроның периферияда орналасқан хроматин толық және гомогенді массаға айналады. Цитаплазмада көлемін азайтады, сонд-тан жасуша өз формасын өзгертеді.

Б) Ядроның фрагменттелуі және цитоплазмада апоптоздық денешіктерінің (2-3 –ке өту).

Ядро бірнеше бөлшекке бөлініп кетеді. Клетка-ң формасының өзгеруі, оның контрында терең бұлтиғандардың п\б әкеледі. Сонд-н бөлін-н учаскелер 2 қалаққа ұқсап қалады.

вирустық аурулар

Аяғында екі жасуша фрагменттері бөлініп апоптоз денешік-і п\б.

В) Қоршаған жасушалар арқылы өтетін апоптоз денешік-ң фагоцитозы (3-4 өту кезі)

Апоптоз денешік-ң фагоцитозында тек қана макрофагтар және нейтрофильдер қатыспайды, олармен қоса айналысын-ғы жасушаларда қатысады. Фагоциттерленген денешіктер фаголизосомаларға дейін бұзылады. Босаған орын айналадағы жасушалармен толтырылады, сол арқылы  тіндердің құрылымы сақталады, немесе жаңа құрылымдар п\б.

 

 
Апоптоз денешік-ң плазмолеммалары арқылы жойылған жасушаның құрамындағысы сыртқа шықпайды сол себептен қабыну реакциясы п\б-майды.

3. Некроз дамуы үшін жасушаның қатты зақымдануы немесе даму шарты өзгеру керек. Бұндай зақымдану кезінде апоптоз дамымайды. Олар өздері зақымданған жасушаның энергетиқалық және пластиқалық ресурс-ң жойылуы.

А) Алғ. Кезеңде плазмолемма ж-е басқа мембраналар зақымдалады. Олардың суға, басқа иондарға өтімділігі жоғарлайды.

Б) Бұл жасушаның ісінуіне әкеледі.Некрозда жасуша көлемі үлкейеді.

В) Лизосомалы мембрананың зақымдануы жасушаның өзін-өзі қорытуына әкеледі.

Г) хроматин морфологиялық проц-ге біраз уақыттан соң қосылады.

Кариолизис проц-н соң хроматин жойылады.

Д) Некроз плазмолеманың ажырауымен аяқталады:

- көрші жасушалар зақымдалады

-қабыну процессі басталады 

Бүкіл некроз процесі бір сағат арасында аяқталады.

 

  

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

1.   Т.А.Муминов, Е.У.Қуандықов

  “ Основы молекулярной биологии”

 Алматы-2007