Мүлік түсінігі мен оның түрлері

Мүліктің құқықтық түрлері. Мүлікке құқық бәрінен бұрын иелену қалыптасты, оның артында жеке меншік құқығы тұрды. Осымен және басқада класскалық заңгерлермен мүліктің үстінен иелік ету деп түсінді. Мүлік қызығушылық білдіріп тұрған адамға жатпағандықтан, бірақ ол мүлікті қолдануға ынта білдіріп тұрғандықтан, басқа адамға жататын кейінгі заңгерлермен басқа біреулердің мүлкіне құқық деп аталған құқық пайда болды. Осымен осыдан кейінгі орналасуы анықталды. Келесі бөлімдерді: а)  иелік ету; б) жеке меншік; в) басқа мүлікке құқық қарастырылды. 

 

Мұрагерлік мүлік пен құқық

Мұрагерлік және кәсіпорын қызметінің тоқтауы кезіндегі құқық-тың әмбебап сабақтастығы (актив пен пассивтің – құқықтар мен міндеттемелердің басқа тұлғаға көшуі) осымен байланысты. Нысанына қарай бір жерден екінші жерге көшіруге болмайтын жылжымайтын мұрагерлік (жер телімдері‚ олардағы күрделі үймереттер‚ ғимараттар мен басқа да объектілер); бір жерден екінші жерге көшіруге болатын жылжитын мұрагерлік; меншіктенушісіне қарай: мемл. кәсіпорынның, муниципалдық кәсіпорынның, шаруашылық серіктестік пен қоғамның мұрагерлікі түрлеріне ажыратылады. Мемлекеттік кәсіпорынның мұрагерлікі бюджеттік қаражат және басқа мемл. мекемелердің салымдары мен алған табыстары есебінен, басқа да заңды көздердің есебінен құралады. Муниципалдық кәсіпорынның мұрагерлік – муниципалдық меншіктегі, муниципалдық біртұтас кәсіпорынға және оған шаруашылық жүргізу құқығы негізінде бекітіліп берілген заттар мен материалдық құндылықтардың жиынтығы. Ол жергілікті бюджеттің есебінен құралады.

Мұрагерлік құқық - азаматтық құқық бөлімі; қайтыс болған адамның құқығы мен міндетерінің мұрагерлік құқық бойынша өту тәртібін белгілейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

Мұра

1. Мұраның құрамына мұра  қалдырушыға тиесілі мүлік, сондай-ақ  оның қайтыс болуына байланысты  қолданылуы токтамайтын құқықтары  мен

міндеттері кіреді.

2. Мұра қалдырушының жеке басына тығыз байланысты мына құқықтар мен міндеттер:

• егер заң актілерінде немесе шартта өзгеше белгіленбесе, заңды тұлғалар болып табылатын ұйымдарға мүше болу құқығы;

•  өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиянды өтеу құқығы;

• алименттік міндеттемелерден туындайтын кұкықтар мен міндеггер;

• зейнетақы төлеу, жәрдемақы және еңбек пен әлеуметтік қамсыздандыру туралы зан актілерінін негізінде басқа да төлемдер төлеу кұқығы;

• мүліктік құкыктармен байланысы жоқ жеке мүліктік емес құқықтар мұраның құрамына кірмейді.

3. Мұра қалдырушыға тиесілі болған жеке мүліктік емес құқықтар мен басқа да материалдық емес игіліктерді мұрагерлердің жүзеге асыруы және

қорғауы мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Кез келген  қайта құру түрі, ең алдымен идеологиялық, әлеуметтік, психологиялық тәсілдер мен қағидалардан көрініс табады және көптеген сұрақтардың туындауына алып келеді. Оның бірі әрі қарай дамудың жолы қалай болмақ, қоғамдық өмірдің қайта құруы қандай мақсатта жасалмақ деген әлеуметтік-экономикалық, саяси, құқықтық-қатынастар, әдет-ғұрып, діни негіз дәстүрлері әсерінен қалыптасқан қоғам дамуының ерекшеліктерін ескерместен өмір сүре алмайды. Мемлекет экономиканы реформалау барысында монополиядан бас тартып, жеке меншікке ауысуы Қазақстанның экономикалық реформасының маңызды бағытына айналды және ол мұрагерлік құқық институтына әсерін тигізді.

Құқық нормаларының ескіруі құқық қолдану тәжірибесінде коллизияның пайда болуына әкеп соқтыратыны, сонымен қатар іс жүзінде азаматтардың мүдделерін толық көлемде жүзеге асырумен және оны қамтамасыз етуге кері әсерін тигізетіні жасырын емес. Ұзақ уақыт қолданыста болған Қазақ КСР-нің АК-сі шаруашылық үрдістерді басқарудың тоталитарлық үлгісінен нарықтық үлгісіне ауысу жағдайында жаңа уақыт талабына жауап бермейтін дәрежеге жетті. Осыған орай, Конституциямызға және бүтіндей дерлік құқық салаларына, соның ішінде мұрагерлік құқықты реттейтін заңдарға да жаңа ережелер енгізілді. Айта кететін жағдай, егер Қазақ КСР-нің АК-нің VIII «Мұрагерлік право» бөлімі 35 баптан тұрса, қазіргі ҚР-ның АК-нің VI «Мұрагерлік құқық» бөлімі 48 бапты қамтиды. Яғни, мұрагерлік құқық ережелеріне жаңа заман талабына сәйкес бірнеше жаңа баптар енгізілді.

Мұрагерлік мүліктік қатынастарды құқықтық реттеу конституциялық, азаматтық-құқықтық нормасы бойынша өзінің мұра қалдыру мүмкіндігін және азаматтың қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлкін өз ықтиярымен билік ету бойынша өсиет қалдыруы, не болмаса заңды мұрагерлік бойынша мұрагерліктің жүзеге асуы, сонымен қатар осы мәселелер бойынша өзге тұлғалардың мүлікке қол сұғуынан құқықтық қорғау тәсілдері бекітілген. ҚР-сы Конституциясының 26 бабына сәйкес: «1. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады.

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. А.Б. Крутик, М.А. Горенбургов, Ю.М. Горенбургов. Экономика недвижимости.
2. С.Н. Максимов. Основы предпринимательской деятельности на рынке недвижимости.
3. И.Т. Балабанов. Экономика недвижимости. С-П, Питер, 2000г.
4. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің статистикалық бюллетені – 2010.