Экономикалық теорияның даму кезеңдері

Экономикалық теорияның даму кезеңдері

Теориялар	Мәні
Меркантилизм Т. Мен, А. Монкретьен	Байлық сыртқы сауда жасау нәтижесінде жинақталады. Зерттеу мақсаты-айналыс аясы
Физиократизм Ф. Кенэ,  А.Тюрго	Өндіріс аясын зерттеу.Бірақ өндіріс аясы түсінігіне ауыл шаруашылығы жатқызылған.
Класскикалық саяси экономия У.Петти, А.Смит, Д.Рикардо	Өндіріс аясының зерттелуі.Еңбек барлық тауар құндылықтарының негізі мен өлшемі.Экономиканы реттейтін заңдардың барлығы обьективті болып келеді.Қоғамның барлық топтарының табыс көздерін анықтау.
Марксизм К.Маркс, Ф.Энгельс	Қосымша күн теориясы.Қоғамның барлық экономикалық құбылыстары талдауының классикалық тәсілдемесі.
Маржинализм К.Менгер, У.Джевонс	Экономикалық категорияларды зерттеу үшін шекті шаманы пайдалану.Микроэкономикалық әдіс.
Жаңа классикалық теория А.Маршал, А.Пигу	Қоғамдық нысанға тәуелсіз экономиканы зерртеу –“экономикалық адамның” қылығы мен субьективті себептері.
Кейнсиандық Дж. М. Кейнс	Реттелмелі экономика теориясы мемлекеттің араласуы.Макроэкономикалық тәсілдеме.
Институционализм Т. Веблен, У.Митчел, Д.Гэлбрейд	Экономикалық дамудың сипаттамасы, нарық бөлігі болатын экономикалық институттардың жүйесі болып тыбылады.

 

 

Экономикалық теорияның пайда болуы және дамуы

                                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Несиенің қызметтері,  негізгі принциптері

Несиенің экономикадағы орыны мен рөлі, оның атқаратын қызметтерімен сипатталады. Жалпы несие экономикалық категория ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:

 

 

1. Несиенің қайта бөлу қызметі, кез келген елдің ұлттық экономикасының толыққанды жұмыс жасауына өз үлесін қосады. Несиенің бұл қызметінін, көмегімен экономикалық жүйенің бір саласынан екінші бір саласына капитал ағымы болады. Несиенің бұл қызметінің, қаржының қайта бөлу қызметінен айырмашылығы қаржының бөлінуі әкімшілік негізде жүргізілсе, ал салалар мен аймақтар арасындағы капитал ағымы несие арқылы, яғни ол нарыктық механизм негізінде жүзеге асырылады.

2.Несиенің айналыс шығындарын  үнемдеу қызметінің іс жүзіне асуы несиенің экономикалық мәнінен туындайды. Шаруашылық субъектілеріндегі ақшалай қаражатгардың түсуі мен жұмсалуы арасындағы уақытша болатын алшақтық кей жағдайларда қаржылай ресурстарға деген қажеттілікті туындатады. Міне, сондықтан да мұндай жағдайларда қарыз алушылардың барлық категориялары өздерінің меншікті қаражатқа деген жетіспеушіліктің орнын толтыру үшін несиені пайдаланады. Бұл дегеніміз капитал айналымын қамтамасыз етіп қана қоймай, айналыс шығындарын үнемдеуге де мүмкіндік жасайды.

3. Несиенің айналыстагы нақты  ақшалардың орнын уақытша алмастыруы. Қазіргі несиелік шаруашылықта мұндай орын алмастыруға толық мүмкіндік бар. Бұл қызметтің іске асу үдерісінде тек қана тауар айналысын емес, сондай-ақ нақты ақшалардың уақытша орнын ауыстыра отырып, ақша айналысын да жылдамдатады. Несиенің бұл қызметі несиелік ақшалар: чектер, вексельдер, несйелік карточкалар көмегімен жүзеге асырылады. Несиенін, бұл қызметі арқылы ақша айналысының жылдамдығы мен қатар, айналыстағы ақша массасына жене телем айналымына да ықпал етеді.

4. Капиталдың шоғырлану процесі  қызметі экономиканың тұрақты дамуына жағдай жасау үшін маңызды болып табылады. Мұндай міндетгерді шешуде несиенің бұл қызметі өндірістің ауқымын ұлғайта отырып, пайда алуға мүмкіндік береді.

5. Несиенің ғылыми-техникалық прогресті  жеделдету қызметі ғылыми-техникалық ұйымдардың қызметін қаржыландырумен сипатталады. Сондықтан да, несиенің кемегінсіз көптеген ғылыми-зерттеу орталықтарының (бюджеттік қаржыландыруда отырғандардан басқалары) жұмыс жасауы қиынға түседі.

Сондай-ақ несие өндіріске ғылыми технологияларды жаңалық ретінде енгізу үшін де аса қажет болып табылады. Себебі, ондай шығындар бастапқыда кәсіпорынның қаражатымен, оның ішінде орта және ұзақ мерзімді банктін, несиелері есебінен қаржыландырылады.

• Мерзімділіқ – белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген несиенің ерекше бір белгісі. Ол, яғни несие берушінің қарыз алушыға берілген қаражаты белгілі бір уақыт ішінде келісілген тәртіпке сай қайтарымдылық қағидаты туындайды.
• Несиенің қайтарылымдылығы оның экономикалық категория ретінде басқа да тауарлы-ақшалай қатынастардың экономикалық категорияларынан ажыратылатын ерекшелігімен сипатталады. Қайтарылмайтын несие болмайды. Сондықтан да, қайтарымдылық – несиенің ажырамас бөлігі болып табылады.
• Несиенің төлемділігі – бұл несие беруші қарыз алушыға берілетін қаражатты қайтару барысында бастапкы сомадан өсіп қайтарылатындығын білдіреді. Іс жұзінде ақылылық несиені пайдаланғаны үшін төленетін сыйақы (пайыз) түрінде беріледі.

 

 

• Материалдық қамтамасыз ету – бүгінгі несиенің қамтамасыз етілуі ретінде кепіл,  кепілхат, кепілдеме, сақтандыру міндеттемелері қолданылуда. Несиелерді қамтамасыз етудің келесі бір жолы – несиелерді сақтандыру.

 

Ақша және инфляция

Ақша мәні орындалатын функциялары: құн өлшемі, айналыс қаражаты, жинақтау қаражаты арқылы анықталады.

Өтімділік дегеніміз-бұл активтердің айырбас құралына айналу оңайлығы. Айналыс құралының ролін ақша атқаратындықтан, ол активтердің ең өтімді түрі болып келеді.

Ақша жүйесі- бұл әр мемлекетте тарихи қалыптасқан және мемлекет заңды түрде бекіткен ақша айналымының нысаны.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Ақша жиыны – ақша айналымы мен жинақ ақшаның функциясын атқаратын, қолда бар және ақшасыз нысандағы барлық ақшалай қаражаттың жиынтығы.     

Кәсіпкерлер өздерінің шаруашылық қызметінде өз елінің немесе шет мемілекеттің ақша бірліктерімен үнемі байланыста жұмыс істейді.

Ақша тауарлары өндіріске тән тарихи категория. Ақша пайда болмастан бұрын табиғи айырбас орын алады.

Қазір қолданыстағы қағаз ақша алғаш біздің дәуіріміздің 812 жылы Қытайда пайда болады.Әлемдегі ең алғашқы банкноттар 1661 жылы Стокгольмде басып шығарылады. Қазақстандық теңге түріктің «тамға»сөзінен  шыққан ,ол көпестің рулық таңбасынанбілдіреді. Әрбір саудагердің өзіне тән теріден жасалған кішігірім белгілері болған,олардың тауарға айырбастау кезінде пайдаланған.Теңгеге дейін «тиын» деп аталған тиін терілері қолданыста болған , ол тауардың құның білдірген (құны- сусар терісі).

Оноре да Юальзак: «Ақша- бұл бізге қалған бесеуінің рақатын көруге мүмкүндік беретін алтыншы түйсік», -деген екен .Ал экономистер неғұрлым қарапайым түсіндіруге тырысады.

Сонымен, ақша- бұл жалпы балама қызметін атқаратын ерекше тауар. Ақшаның маңызы олардың міндеттерінен мейлінше жақсы көрінеді.Ақша құнының өлшемі ретінде- бұл тауарды нақты ақша сомасына  теңестіруі, ол тауар құны көлемінің сандық шамасын береді. Ақшада көрініс тапқан тауардың құны оның бағасы болып табылады.