Шығыс Қазақстан облысы

          Шығыс Қазақстан облысы - Қазақстан Республикасының солтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлігі. Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасы бойынша өндірістік - дамыған, өркениетті аймақ болып саналады. 
Айта кетерлік жайт, біздің қазіргі замандағы қоршаған ортамыздың жай-күйімен тұрғылықты халықтың денсаулығы өткенімізден берілгенге, яғни Семей ядролық полигонымен, сонымен қатар посткеңестік кезең кезіндегі экономиканың даму деңгейіне байланысты болып келеді..

Шығыс Қазақстан облысының  географиялық орналасқан өңірі, территориясында  кездесетін көптеген әр түрлі биіктікті  таулардың, тау алдындағы жазықтың, кең көлемді қазаншұңқырдың, су қорларының молдығы мен таралуы топырақ  жамылғысының әр түрлілігін сипаттайды. Зайсан қазаншұңқыры облыс территориясының  оңтүстік бөлігінде жатыр. Қазаншұңқырдың ортасында облыстағы ең ірі Зайсан көлі орналасқан.

Қазаншұңқырдың оңтүстігінде Сауыр, Маңырақ, Шығыс Тарбағатай, батысында  Семей жоталары мен Қалба тауы, ал солтүстігінде Алтай таулары  бар. Қазаншұңқыр облыстағы.рген тиімді.

Шығыс Қазақстан облысының  климаты ерекше континентальдығымен, ауа темпера-турасының күндік және жылдық ауытқу амплитудасының үлкендігімен сипатталады. Қысы қатал, жазы салыстырмалы түрде ұзақ және ыстық, ал Зайсан қазаншұңқырында  жаз өте ыстық және ылғалдың тапшылығы  байқалады. Ең суық ай қаңтардың орташа температурасы -13–15 0С, қыс айларында  кейбір жылдары суық -40–45 0С-ға дейін  төмендейді. Жаздың ең жылы айы шілдедегі  ауаның орташа температурасы +22–23 0С, кейде  ауа температурасы +40 0С дейін  көтерілуі мүмкін. Жылдың орташа ауа  температурасы облыстың солтүстігінде +1–2 С болса, ал осы көрсеткіш оңтүстік өңірде +3–4 0С. Шығыс Қазақстан жағдайында соңғы 5–6 жыл ішінде астық өндіру көлемінің жылдық мөлшері 400 мың тоннадан 650 мың тоннаға дейін жетті. Соған байланысты астықты өңдеп, ұн және жарма өндіру көлемі де арта түсуде. Бірақ саудаға шығарылған ұнның әр түрлі сорттарының тұтынушылық сапасы мемлекеттік талаптарға сай келе бермейді. Оның негізгі себебі - Шығыс Қазақстанның әр түрлі топырақ-климаттық жағдайында өсірілген астықтың технологиялық сапасы бірдей емес. Қаланың экономикалық ахуалы соғы жылдары тұрақты даму үстінде. Оған жылдан-жылға өсіп келе жатқан өнеркәсіп көрсеткіштері ықпал етіп отыр (2000ж – 12,2%, 2001ж - 116,3%, 2002ж - 102,3%, 2003ж - 105,8%, 2004ж – 105,9%). Экономиканың басты тұтқасы түсті металургия. Бұл сала обылыс, сол секілді қала экономиасының барометрі болып табылады. Қала өнеркәсібі жалпы республика шеңберінде танымал кәсіпорындармен атақты, олар "Үлбі металургия заводы" АҚ, "Қазмырыш" ҰҚ, "Өскемен титан-магний заводы" АҚ және т.б.

Машина жасау кешенінде "Шығысмашзавод" ААҚ, "Азия-Авто" АҚ, "Өскемен арматура заводы" АҚ, "Өскемен конденсатор заводы" АҚ басқа да кәсіпорындаржұмыс істеп, негізінен тау кен және өңдеу  жабдықтарын, мұнай-газ құбыры арматурасы, автомобиль, конденсатор жасаумен айналысады. Қалада ірі тамақ өнеркәсіптері  де орналасқан, атап айтсақ: "Май" ААҚ, "Эмиль" ЖШС, "Үлбі-Комплекс" ЖШС, "Әділ" ААҚ. Өндіріс орындары ет және сүт өңдеу, өсімдік және сары май, кондитер, ликер өнімдерін және т.б. ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге бағытталған.

МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com  
Кіріспе 3  
2 Негізгі бөлім 4  
2.1 Семей полигоны: қырық жылға созылған қасірет 4  
2.2 Полигон және қоршаған орта 11  
2.3 XXI ғасыр ядролық қарудан тазаруды талап етеді 16  
Қорытынды 21  
 
 
 
 
 (ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ  
т. Рысқұлов атындағы Қазақ Мемлекеттік УНИВЕРСИТЕТІ  
Курстық жұмыс  
Тақырыбы: “Семей полигоны және қоршаған орта”  
Орындаған:  
Қабылдаған:  
Алматы 2007  
МАЗМҰНЫ  
Кіріспе 3  
2 Негізгі бөлім 4  
2.1 Семей полигоны: қырық жылға созылған қасірет 4 
2.2 Полигон және қоршаған орта 11  
2.3 XXI ғасыр ядролық қарудан тазаруды талап етеді 
Қорытынды 21  
Пайдаланылған әдебиеттер 23  
Кіріспе  
Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі - радиациялық ластану 
Қазақстан территориясында қуатты ядролық сынақтардың ең көп мөлшері 
Олар Қазақстан жерінің біраз бөлігінің радиациялық ластануына әкелді, 
Қазақстан территориясында радиациялық ластану себептеріне мыналар жатады: Семей 
Семей ядролық полигоны 1995 жылы Шығыс Қазақстан облысының 
Бұрын жүргізілген ядролық жарылыстар табиғи сулардың, тек ядролық 
2 Негізгі бөлім  
2.1 Семей полигоны: қырық жылға созылған қасірет  
Семей ядролық полигонын ашу туралы шешімді КСРО Министрлер 
1949 жылғы 29 тамыз күні Семей ядролық полигонында 
Осы күннен бастап КСРО әскери-өнеркәсіп кешені Қазақстан тұрғындарына 
Полигонда алғашқы он төрт жылда уран, сутегі және 
Сондай-ақ, полигонды «Семей – 21» деп те атаған. 
Полигонның негізгі қаласы Курчатовта Қорғаныс министрлігінің, КСРО Жалпы 
Полигон аумағында КСРО Жалпы машина жасау министрлігінің экспирименттік 
Солардың бірі басты “Тәжірибелік алаң”. Осы алаңда 1963 
Осындай тағы бір тәжирибе алаңы “Балапан” деп аталған. 
Семейе көршілес Өскемен, Павлодар, Қарағанды облыстарының да кейбір 
Семей полигонының кіндігі Абыралы ауданының – “Дегелең” тауы. 
1987 жылы қуаты 20 килотоннадан 150 килотоннаға дейін 
1989 жылдың 20 ақпанында СОКП Орталық Комитетіне Семей 
Семей полигоны Қазақстан жеріне, халқына материалдық, әлеуметтік-экономикалық қанша 
Семейдегі қырық жылдық ядролық сынақ қоршаған орта мен 
Аймақтарды бөлу Тұрғындарға әсер ету дозасы  
(микрорентген) Облыс, аудан елді мекендері  
Төтенше радиациялық ықпал ету аймағы 100 Семей облысы: 
Радиациялық ықпал 30-100 Бесқарағай, Жаңасемей аудандары, Абай және 
Радиациялық ықпалы жоғары аймақ 7-35 Семей, Курчатов қалалары, 
Радиоактивті тозаң жер қыртысын, топырақты, өсімдіктерді, су көздерін 
Облыстық онкологиялық диспансерден алынған мәліметтерге қарасақ, “Семей облысы 
Семей полигонының адам денсаулығына зияндылығы туралы Семей медициналық 
Полигон жабылып, ядролық сынақтар жасау тоқтатылғанымен жергілікті халықтың 
Қатерлі ісіктердің қатарына ақ қан (лейкоз) ауруы да 
Семей өңіріндегі тұрғындарының қатерлі ісікпен ауырғандары мен өлгендерінің 
Ауру түрлері Ауырғандардың көрсеткіштері (мың адам) Өлгендердің көрсеткіштері 
1990, 1989, 1988 1990, 1989, 
Қатерлі ісікпен ауырғандардың саны, соның ішінде әртүрлі рак 
а) тыныс жүйесінің рагі 34,9  
ә) асқазан рагі 28,8 24,1 
б) қылтамақ рагі 20,6 20,4 
Семей полигонының ықпалы мен себеп-салдары облыс, қала тұрғындары 
Көшіп-қонушылардың басым көпшілігі еңбек жасындағыларды құрайды. Қалалық жерге Ауылдық жердегі әлеуметтік-тұрмыстық, экономикалық жағдайдың төмен болуы, жұмыссыздық, 1990 жылдардағы көші-қон дәрежесінің осыншалық, сандық сипат алуы 
2.2 Полигон және қоршаған орта  
Адам өзін қоршаған ортамен бірге өсіп, біте қайнап 
Адам – Жердегі биологиялық түрлердің ең жасы. Жер 
Табиғатпен жарастықта өмір сүру үшін, оның заңдарын үйрену 
Қоршаған ортаны “қайта пішу” жөніндегі желөкпе жобаларды және 
Полигонгың ондаған жылдар бойы атқарған белсенді қызметі кезінде 
Шаруашылықтардың байырғы өрістерінде жайылып жүрген және полигонға таяу 
Жер астындағы дүмпулерді алайық. Жер астындағы ядролық жарылыстан 
Невада полигонында жер қабаттары туфтар деп аталатын қуыстары 
Семей полигонының алаңдары гранит деп аталатын тектес жақпартастардан 
Ғасырлар бойы терең тыныштықта, бейне бір ұйқыда  
Жер астындағы ядролық жарылыстар салдарынан тау жыныстары жарылады, 
Бітімі жағынан қатты тау жыныстарының құрылымы өзгереді, кейбір 
Полигонға іргелес аудандардың шаруашылықтарында осындай суы тартылған құдықтар 
Гидрогеологтардың зерттеулері көрсетіп отырғандай, ядролық сынақтар жер астындағы 
Термоядролық жарылысынан пайда болатын зиянды заттардың бірі – 
С – 14 көмір изотопынан басқа, ядролық жарылыстар 
Қуыстары мен құдықтарында сынықтар өткізілген Делегең және Мұржық 
Семей облысы, әсіресе оның орталығы географиялық жағынан ыңғайлы 
Жолға қойылған экономикалық байланыстар үшін бұдан артық не 
Облыс жерінің қойнауы полиметалл кеніне өте бай. 15 
Бұл көмір қоймасын мамандар Қазақстанның шығыстағы інжуі деп 
“Юбилейное” көмір қоймасының Солтүстік-батыс жағынан Семей экспедициясының геолегтары 
Қойма кенінің құрамында бериллий, вольфрам, молибден, қалайы, мырыш, 
Бұған қоса полигон аймағында әлі толық зерттелмеген Қосқұдық, 
Зерттелген алтын қоры жағынан облыс республикада бірінші орын 
Облыста құрамында алтын қоспалары аз, бірақ пайдалы кендердің 
Алтынды ұнтақтар қоймасы да айтарлықтай мол.  
Семей облысының кен байлықтарын игеру оңай – айналысы 
Егер геологиялық барлау жұмыстарын мақсаткерлікпен жүргізе білсе, жаңа 
Осының бәрі Семей облысының экономикасын жедел дамытуға, Семей 
Полигонмен көршілік облыстың экономикалық бай мүмкіндігін пайдалануға кедергі 
Бұған қоса полигонға тартып әперген миллион гектар жайылым 
2.3 XXI ғасыр ядролық қарудан тазаруды талап етеді  
Алматы қаласында “XXI ғасыр ядролық қарудан тазаруды талап 
Конференцияда сөйлеген президент Нұрсұлтан Назарбаев осыдан дәл он 
Біз қазақстандықтар бұл конференцияны ядролық полигонды жабу арқылы 
Семей полигоны аса маңызды стратегиялық нысан еді. Жарты 
Мамандар белгілі бір өлшемде радиациялық сәуле алған қазақстандықтардың 
Адамдар ғана емес жердің өзі де азап тартуда. 
Бүгінде Қазақстан ядролық сынақтардың салдарын жою проблемасын негізінен 
10 жылдың ішінде біз ядролық сынақтардан залал шеккен 
Осы жылдары өз аумағының радиоактивтік ластану проблемаларын шешу 
Ғаламдық мәні бар проблеманы шешу жөніндегі осындайлық шығынды 
Нұрсұлтан Назарбаев сөзінің соңында бейбітшілік үшін күрестегі әлем 
Бұдан соң конференцияда сөйлеген СССР-дің бұрынғы президенті М. 
Конференцияға қатысушылар “Семей полигонының жабылуына 10 жыл”, “Ядролық 
Конференция барысында жалпы мәжілістен басқа секциялық мәжілістерде ядролық 
Мәжілістің соңында қатысушылар халықаралық конференцияның Қорытынды меморандумын қабылдады. 
Қорытынды  
“Қазақстан ядролық қарусыз ел болады” деп Энгельс Ғаббасов 
Яғни, 1947 жылғы болған үкімет басында отырып, бассыздық 
Полигон мыңдаған адам денсаулығына сұмдық зардабын тигізді. Қасірет 
Осы жағдайларға қарап, Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы 
1992 жылы Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде жер бетіндегі 
1993 жылы Қазақстан ТМД мемлекеттерінің арасында бірінші болып 
1994 жылы еліміздің территориясынан бүкіл ядролық қаруды әкету 
1995 жылы бұрынғы Семей полигонында соңғы ядролық заряд 
1996 жылыҚазақстан ядролық сынақтарға толық тыйым салу жөніндегі 
1997 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 
2000 жылы Семей полигонында ядролық сынақтар жүргізетін ең 
Демек, Қазақстан - әлемде алғаш рет ядролық қарудан 
Сонымен, қорыта келе, біз бейбіт өмірге аяқ бастық. 
Жалғыз сарбаз – майданға шыға алмайды, шықса да 
Ядролық қару – ұрпақ қасіреті. Өзімізді емес, өзгені, 
Пайдаланылған әдебиеттер  
Кешірім Бозтаев “Семей полигоны” – Алматы “Қазақстан” 1997 
“Атамекен” 12 қыркүйек 2001 жыл  
“Атамекен” 24 қазан 2001 жыл  
“Ақиқат” №3 2003 жыл  
“Жас алаш” 29 қаңтар 1998 жыл  
“Жас алаш” 6 мамыр 1999 жыл  
“Егемен Қазақстан” 8 қыркүйек 1999 жыл  
“Егемен Қазақстан” 28 қаңтар 2004 жыл  
“Қазақ елі” 22 мамыр 1998 жыл.  
Н.Ә. Назарбаев «Бейбітшілік эпицентрі», Алматы, 2001 ж.  
Жалпы баяндау Жарылыстар Масштабы Шешу жолдары  
Әлемді үрейлендірген қазақ даласындағы Кеңес империясының сұмдық қаруының 
Аждаһа аймағынан келген семейліктердің (Шығыс Қазақстан облысы) айтуынша 
Алғаш рет Семейде 1949 жылдың 29 тамыз күні 
1950 – ші жылдарда бұл жерде сутегі бомбасы 
Өткен жылдардың жазында қуаты 100 тонналық химиялық тажал 
Ал шыңында қанша жарылыс болған ол белгісіз.  
Сол жерлерде кейін жердің беті диаметрі 35 километр 
Не бір өскен өсімдік жоқ, тіпті бір түйір 
Аттасақ табаныңның астынан қатты қабыршықтар бырт-бырт сынады. Жерді 
Ал жер бетін ластаған радиация одан өткен сұрапыл 
Осы зілзала аймағында тұратын 1.5 миллион адам жазылмайтын 
Полигонның дәл маңындағы тұрғындардың жасы 50 – ге 
Президентіміздің 29 тамыз 1991 жылғы полигонды жабу туралы 
Оның ішінде ел тіршілігін жақсарту жағы көзделгендері де 
«Невада – Семейдің» Алматыдағы халықаралық іскерлік орталығында тағы 
Олжас Сулейменов сөйлеп, Семей аймағындағы жер – суды 
Мұны орнымен жарата білсе әбден қиналған халыққа үлкенСемей жеріндегі полигоны