Курс лекций по дисциплине "Химия және қоршаған орта"

Химия және қоршаған орта курсының бағдарламасы

( 34 сағат)

        

Түсінік хат

 

                                                                      Біздің Әлем біреу ғана, сондықтан                                

                                                                      да біз оған тәжірибе жасауға                      

                                                                      хақымыз жоқ.

                                                                                              В.Л.Гинзбург.

  11-сыныпқа арналған «Химия және қоршаған орта» қолданбалы курсының бағдарламасы Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі ұсынған Т.И.Власованың «Химия және қоршаған орта» жалпы білім беретін мектептің 10-11 сыныбына арналған қолданбалы курс оқулығына сүйене отырып жасалды.

    «Химия және қоршаған орта» курсына әр түрлі ластаушы факторлардың қоршаған орта мен адамға тигізетін әсерін оқыту бойынша материалдары енген. Оларға химия, физика, биология, география және экология бойынша реттелген ақпараттар кіреді. Бұл оқушылардың білімдерін жетілдіруде және олардағы әлем көрінісінің біртұтастығының қалыптасуына себепті болады. Берілген курс оқушыларға табиғат қорлары және табиғаттағы зат айналымы туралы ақпарат ұсынады. Бұл оқушылардың дұрыс экологиялық ойлауын қалыптастырады және нақты экологиялық есептерді шешу кезінде оны қолдану қабілеттерін дамытады.

 Бұл бағдарламаға оқушылар үшін базалық бағдарламаларда жоқ жаңа мағлұматтар, озықты ғылыми мәліметтер мен адам іс-әрекетінің аса құнды тәжірибелері енгізілген.

Бағдарламаның теориялық бөлімі дәрістер курсымен, ал тәжірибелік бөлімі тәжірибе жұмыстары мен экологиялық мағынадағы есептемелік тапсырмалармен берілген.

Курстың мақсаты:

1. Қоршаған ортаның құрамын және оған әр түрлі факторлардың әсерін зерттеу
2. Жаһандық экологиялық мәселелерді оқып, білу
3. Оқушылардың дұрыс экологиялық көзқарастарын қалыптастырып, олардың қалдықсыз, экологиялық таза химиялық өндіріс жайлы білімдерін кеңейту
4. Алынған білімдерін нақты мәселелерді шешуде қолдануды үйрету.

Курстың міндеттері:

1. Оқушыларға қоршаған ортаның құрамды бөлімдері (атмосфера, гидросфера, топырақ) мен оларға әр түрлі факторлардың әсерін оқыту
2. Оқушылардың химия ғылымының маңызды факторлары, түсініктері, заңдары және оның басқа да ғылымдармен өзара байланысы туралы білімдерін тереңдету
3. Оқулықпен, ғылыми-әдістемелік әдебиеттермен, дидактикалық материалдармен, экологиялық мазмұнды есептеуіш есептерді шығаруды жұмыс істеуге дағдыландыру
4. Күнделікті өмірдегі және зертханадағы химиялық құрал-жабдықтар мен заттарды іс-жүзінде қолдану әрекеттерін қалыптастыру

Оқушылар білуі тиіс:

1. Қоршаған ортаның құрамды бөліктерін. Оларға түрлі ластанулардың әсерін
2. Жаһандық және жергілікті экологиялық мәселелер және олардың мүмкін болатын шешу жолдары
3. Қоршаған ортаның мәселелерін шешудегі химияның оң өрісі

Оқушылар істей білуі керек:

1. Берілген курс бойынша химиялық сабақтарды дайындау үшін кез келген ақпарат көздерін
2. Кез келген көлемді экологиялық мәселелерді талдау
3. Есептеуіш есептерді шешіп, ұсынылған тәжірибелік жұмыстарды орындау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Курстың құрылымы мен мазмұны

(аптасына 2 сағаттан, барлығы 68 сағат)

І Кіріспе 5 сағат

Кіріспе, Оқытылатын курстың мақсаттары мен міндеттері. Қоршаған ортаның ластануының негізгі түрлері. Антропогенді және табиғи ластану көздері. Атмосфералық ауа. Ауаның трансшекаралық ластануы. Қоршаған ортаға экономика салаларының әсері. Күкіртті антропогенді көздер. №1 т.ж. «Химиялық құрал – жабдықтар және заттармен жұмыс істеу кезіндегі техника қауіпсіздігі»

ІІ Ластанудың атмосфераға әсері 14 сағат

Атмосфераның ауыр металдармен, автомобиль көліктерімен ластануы. Озон қабатының тесіктері, шыңның әсері, атмосфераның физикалық және химиялық ластануы. №2 т.ж. «Шаңның желімді таспаға түсуі бойынша ауаның шаңдалуын анықтау», №3 т.ж. «Жауатын судың кейінгі фильтрленуімен жапырақтың жуылуы». Қышқылды жауын – шашындардың адамға және қоршаған ортаға әсері. Қышқылдық жауын-шашын көздері, әсері, түзілуінің химиялық процестері, күресу шаралары. №4 т.ж. «Топырақтың буферлі сыйымдылығын анықтау». Семинар: «Атмосфераның ластануы, Экологиялық мағыналы есептер шығару»

ІІІ Топырақтың ластану түрлері 10 сағат

Қышқыл жаңбырлар және топырақтағы металдар мобилизациясы, топырақтар және жер қорлары, топырақтың ластануы, күресу жолдары, топырақты зерттеу. №5 т.ж. «Сынамаларды алу және оларды талдауға дайындау», №6 т.ж. «Топырақтың белсенді және ауыспалы қышқылдығын анықтау». Семинар: «Топырақ ластануының түрлері»

IV Су көздерінің  ластануы 10 сағат

Су көздерінің ластану түрлері, жер асты сулары, Жайық суының сипаттамасы, судың ауыр металдар, мұнай өнімдерімен ластануы. Семинар: «Су көздерінің ластануы».

V Тірі ағзаның қоршаған ортамен байланысы 10 сағат

Ағзаның ақуызды құрылысына түрлі орта факторлары әрекетінің әсері. Сілекей амилазасы ағзаның химиялық фактордың әрекеті реакциясындағы индикатор ретінде. Ферменттер және ағзаның қоршаған ортамен өзара әрекеті. Металл иондарының улылығы. Ақуыз уға қарсы тіл ретінде. №7 т.ж. «Фермент – фактор жүйесін оқытудың экспериментіне қажетті ерітінділерді дайындау», №8 т.ж. «Химиялық фактордың А сызбанұсқасы амилаза белсенділігіне әсерін оқып үйрету», №9 т.ж. «Амилазаның белсенділігіне металл иондарының әсерін, топырақ сүзбелерінің амилазаға әсерін оқып, үйрену»

VI Ластаушылардың қоршаған ортадағы трансформациясы 4 сағат

Қоқысты жоюдың қазіргі мәселелері. Тамақ қалдықтары, маклатура, мата өнімдері, ағаш өнімдері, консервілі банкалар, металл қалдықтары, фольга, сыра және басқа сусын құтылары. Шыны ыдыстар, батарейклар, тамақ өнімдерінің қораптары.

VII Қалдықсыз және аз қылдықты технологияларды пайдалану 8 сағат

VIII Экологиялық мәселелер және оларды шешу жолдары 7 сағат

1	Тақырыптары	Сағат саны	Уақыты
	Кіріспе	5
1	Курстың мақсаты мен міндеттері	1
2	Химия біздің өмірімізде	1
3	Тұрмыста қолданылатын химиялық препараттар	1
2	Қоршаған орта ластануының негізгі түрлері	1
3	№1 т.ж.	1
	Ластанудың атмосфераға әсері	14
	Ауа - газдар қоспасы, Атмосфера қабаты	1
	Ғаламдық жылыну мәселесі және оның түзілу механизмі	1
	Өнеркәсіптерден бөлінетін газдар	1
	Автомобильдің атмосфераға зияны	1
1	Озон тесіктері, смогтар	1
2	№2 т.ж.	1
3	№3 т.ж.	1
4-5	Қышқылдық жаңбырлардың қоршаған ортаға тигізетін әсері және күресу жолдары	2
6	№4 т.ж.	1
7	Атмосфера қабатының шаңдалуы	1
	Табиғи отынмен жүретін автокөліктер	1
	Презентация қорғау: «Атмосфера қабатының ластануы және оны қорғаудың жаңа технологиялары»	2
	Топырақтың ластану түрлері	10
	Литосфера қабаты	1
	Топырақ құрамы	1
1	Топырақ жамылғысының ластануы	2
2	Топырақ құрамы	1
3	№5 т.ж.	1
4	№6 т.ж.	1
	Тыңайтқыштардың топырақ жамылғысына әсері	1
5	Презентация қорғау: «Топырақтың ластануының алдын алу»	2
	Су көздерінің ластануы	10
	Су - еріткіш	2
	Тұщы және ащы сулар, бұлақ көздері	1
1	Су көздерінің ластану түрлері, су тапшылығы	1
2	Жайық өзенінің ластануы	1
3	Мұнай қалдықтарының зияны	2
4	Экологиялық мазмұнды есептер шығару	1
	Презентация қорғау: «Су көздерін сақтау және су тапшылығының алдын алу»	2
	Тірі ағзаның қоршаған ортамен байланысы	10
	Тірі ағзаның құрамы	2
	Тірі табиғат пен өлі табиғат арасындағы химиялық реакциялар	1
	Өсімдіктер жамылғысы мен қоршаған орта арасында жүретін зат алмасу үрдістері	1
	Тірі ағзаға қажетті табиғи дәрумендер	1
1	Сілекей амилазасы химиялық фактордың ағзаға реакциясының индикаторы ретінде	1
2	№7 т.ж.	1
3	№8 т.ж.	1
4	№9 т.ж.	1
5	Тірі ағзаға жетіспейтін элементтер әсерінен пайда болатын аурулар	1
	Қоқысты жоюдың қазіргі мәселелері	4
	Қоқыстың қоршаған ортаға тигізетін зияны	2
	Қоқысты жоюға арналған өнеркәсіп орындары	2
	Қалдықсыз және аз қылдықты технологияларды пайдалану. Жоба қорғау	8
	Экологиялық мәселелер және оларды шешу жолдары	7

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Власова Т.И. Химия және қоршаған орта. Көкшетау. 2008жыл