Автор работы: Пользователь скрыл имя, 22 Апреля 2014 в 16:22, реферат
Краткое описание
Жоңғар шапқыншылығынан туған зор күйзелушілік, малдың қырылуы шаруашылық дағдарысының шиеленісуіне әкеліп соқты, мұның өзі қазақ хандықтарының билеуші топтарының арасындағы саяси қарама-қайшылықтарды бұрынғыдан да бетер күшейте түсті. Қиын жағдайдан шығудың жолы жауға ұйымдасып тойтарыс бету ғана бола алатын еді, мұның өзі болашақта қазақ жүздерінің экономикалық және саяси ыдырауын тоқтатар еді.
Содержание
I.Кіріспе II.Негізгі бөлім а) Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы азаттық күресі ә)Аңырықай шайқасы б)Ақтабан шұбырынды,алқакөл сұлама
Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына
қарсы Отан соғысы
Жоңғар шапқыншылығына қарсы
азаттық күресінің интернационалдық сипаты болды. Онда ортақ жауға
карсы қазақтарға тілі, діні, ділі жағынан
да дәстүрлі мәдениеті жағынан да туыс
қарақалпақтар мен қырғыздар аянбай соғысты.
Сұрапыл шайқастың алғашқы кезеңіндеп қатыгез қырғындардағы жеңіліс қазақ
халқының ұнжырғасын түсірген жоқ. Олар жеңіске жетеміз деген рухы мен ерік-жігерін
сақтай білді. Халықтың жаппай ерлік көрсетіп, қаһармандық танытуы,
өздерін ар-намыс жолында құрбан етуге дейін баруы арқасында
қатыгез жаудың ойранды әрекеттеріне төзе біліп, төтеп беріп қана
қойған жоқ, жоңғар басқыншыларын тас-талқан
етіп жеңіп шықты. Ол кезеңнің «Қазақ батырлығының алтын
ғасыры» деп аталуы тіпті де тегін емес.
Айрықша атап айтуға тұрарлық нәрсе — қазақ батырлары басқыншыларға
қарсы кең-байтақ Қазақстан аумағының
барлық жерінде бірдей шайқасты. Бұл соғыстың барысында қазақ халқы жүзге,
тайпаға және ру-руға бөліну дегенді ұмытты,
жауға қарсы жұмылған жұдырықтай ауызбіршілік
танытты. Қазақтың халық жырауы Тәті-қара үш жүздің
өкілдері бір кісідей ұйымшылдықпен ерліккөрсеткенін былай деп суреттейді:
«Қамыстың басы майда, түбі сайда, Жәнібек
Шақшақұлы болат найза. Алдыңнан су, артыңнан жау қысқанда, Ер
жігіттің ерлігі осындайда.
Бөкейді айт Сағыр менен Дулаттағы,
Деріпсәлі, Мандайды айт Қыпшақтағы, Өзге
батыр қайтса да, бір қайтпайтын Сары менен
Баянды айт Уақтағы.
Ағашта биікті айтсаң, қарағайды айт,
жігіттік ерлікті айтсаң, Бөгенбайды айт,
Найзасының ұшына жау мінгізген Еменәлі
Керейде ер Жабайды айт».
Қазақ батырларының ерен ерлігін біздің
заманымызға дейін өз шығармалары арқылы
жеткізген жырау-ақындар Үмбетей, Ақтамберді,
Тәтіқара, Қожаберген, Бұқар, Көтеш және
басқалары болды. Олардың көпшілігі сұрапыл
соғысты өз көздерімен көрген куәлар ғана
емес, сонымен қатар ерлікпен шайқасқа түскен жалынды
жау жүрек жауынгерлер де болды.
Жоңғар хандығына қарсы ұзаққа
созылған күресте 1728 жылы Ұлытаудағы Бұланты өзенінің бойында, Қарасиыр деген жерде
қазақ жасақтары тұңғыш рет ірі жеңіске
жетті. Бұл шайқасқа қазақтар мен қырғыздар
да белсене қатысты. Біріккен күштердің
құрамындағы жауынгерлердің жалпы саны
60 мың адамға жеткен еді. Қанды шайқас
болған жердің аты «Қалмаққырылған» деген
атаумен де қазақ халқының есінде тарихи
атау ретінде мәңгі сақталып қалды. Сол
шайқаста жоңғарлардың он мыңға жуық жауынгері
қаза тапты. Бұланты өзенінің бойындағы
жеңістің баға жетпес зор маңызы болды.
Ол Қазақ жауынгерлерінің моральдық рухын
әлдеқайда күшейтті. Жоңғарлардың жер
қайысқан қалың қолы жеңілістің не екенін
білмейді деген жалған аңыздың күлін көкке
үшырды. Оның есесіне қазақ жауынгерлерін
жігерлендіре түсті. Бұланты шайқасындағы
жеңіс жалпы халықтың жүрекжарды қуанышына
ұласты, қаһарлы жауға қарсы күресте бүкіл
халықтың күш-жігерін өлі де біріктіре
түсіп, нығайта беруге деген ұмтылысына
тың серпін берді.
Қазақ жауынгерлерінің Бұланты өзені бойындағы жеңісінің стратегиялық маңызы да зор болды. Ол алдағы
Аңырақай шайқасында жауға есінен тандыра,
ойсырата соққы берудің сенімді кепіліне
айналды.
Қазақ халқының жоңғарларға
қарсы азаттық күресі барысындағы өте
елеулі оқиға — Аңырақай шайқасы. Бұл шайқас 1730 жылғы көктемде
Балқаш көлінің оңтүстік-батыс жағындағы
Итішпес Алакөл деген жерде болды. Шайқасқа
Кіші жүздің ханы Әбілқайыр тікелей басшылық
етті. Оған қазақтың үш жүзінің жасақтары
қатысты.
Аңырақай шайқасы дәстүрлі жекпе-жек ұрысқа шығудан басталды. Оған
жоңғар жағынан әскербасы Шарыш, қазақ
жағынан жас батыр Сабалақ (болашақ Абылай
хан атанған Әбілмансұрдың жасырын аты)
шықты. Сабалақ қарсыласына «Абылай! Абылай!»
деген жауынгерлік ұранмен атой сала ұмтылды.
Жекпе-жекте қазақ батыры жеңіп шықты.
Мұның өзі қазақ жауынгерлерін арқаландырып,
олардың жігеріне жігер қосты. Жау жағының берекесі қашып, қатты абыржыды.
Жоңғарлардың рухы төмен түсіп кетті. Осы жекпе-жек
шайқастан кейін Сабалақ Абылай атанып
кетті. Аңырақай шайкасында қазақтар жоңғарларға
естерінен тандыра күшті соққы берді.
Шайқас даласында жоңғарлардың есеңгіреген,
жеңіліске ұшырап, аңырап қалған жері
Аңырақай деп аталып кеткен кәрінеді.