Биосферадағы заттар айналымы

Биосферадағы  заттар айналымы

Биосферадағы зат айнылым  үлкен геологиялық және кіші биотикалық айналыс депекіге бөлінеді.

Үлкен айналым мың , миллиондаған жылдар бойы жүреді. Бұл аралықта , тау жыныстары  үгілілп , ондағы сумен араласады. Оның еритін бөлігі ертінді түзіп , әр түрлі өзгерістер ұшырайды.

Кіші айналым кезінде , зат айналасы биоценоз деңгейінде жүреді. Мысалы, топырақ  құрамындағы қоректік заттар , су, көміртегі  қосылыстары өсімдіктер дүниесін құрайды. Ал, өсімдіктер , өзге тіршілік иелерінің  денесін құрауға қажет. Жан жануарлар тіршілігі таусылған соң, құрт құмырсқа бактериялар нәтижесінде ыдырап, қайтадан минералды заттар айналады. Минералдық заттарды өсімдіктер дүниесі қайта пайдаланып, тіршілік сөйтіп жалғаса береді.

Күн сәулесі энергиясын пайдалану нәтижесинде, бейорганикалық заттардың өсімдіктер , жан жануарлар дүниесіне айналып бейорганикалық заттарға өту барысындағы химиялық реакциялар тізбегімен жүретін өзгерістер биогеохимиялық цикл деп аталады.

Биосферада және экожүйеде әрқашанда  азоттың,оттектің,фосфордың, көміртектің және т.б химиялық элементтердің айналымы болып жатыр.

Көмірқышқыл газды өсімдіктер өзіне сіңіреді, продуценттер фотосинтез процесінде көміртекке айналады, ақуыз, липидтар және т.б органикалық қосылыстар. Бұл заттарды жануар-консументтер қорек ретінде қолданады.

Сонымен қатар осылармен  табиғатта кері процесс жүреді. Бүкіл тірі организмдер шыдайды жәнеСО2 шығарады. Ол атмосфераға тарайды. Өлі өсімдіктер және жануар қалдықтары микроорганикалық редуценттермен азғындайды. Көміртектің бөлігі жерде органикалық қосылыстар түрінде жинақталады.

Биосферадағы күкірттің  айналым процессінде энергетикалық  ресурстар құрылады:

Мұнай, көмір, жанғыш газдар, торф және сүрек.

Азғындау кезінде өсімдіктен және жануардан азот ажыратылады  аммиак түрінде.

Бактериялар аммиакты азот қышқылына айналдырады және оларды өсімдіктер меңгереді.

Кейбір бактериялар  атмосфералық азотты меңгере алады. Осыдан азот айналымы болады.

оттегі айналымы

Судың айналымы

күкірттің айналымы

Фосфордың айналымы