Қазақстан Республикасы су ресурстарын қолдану

Шығыс Қазақстан  облысының су ресурстарының ластануы

 

Университет

 

Орындаған:

Тексерген:

 

Алматы 2013 жыл

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СУ РЕСУРСТАРЫН ҚОЛДАНУ  

 

2006 жыл

Су пайдалану шегі  – 24,9 км3.

Пайдаланылған су көлемі   – 24,0 км3,                 соның ішінде жер үсті сулары – 22,8 км3, жер асты сулары - 1,2 км3.

Ауыл шауаршылығы қажеттілігі  үшін пайдаланылған су   - 15,6 км3, 

Соның ішінде, ұдайы суару  үшін пайдаланылған су көлемі   – 

11,8 км3.

 

Қазақстан аумағында қалыптасады 

56,6 км3

 

Пайдалануға жарайтын су қорлары

- 42,6 км3

 

  шекаралас аумақтардан  ауысатын су көлемі-

43,9 км3

 

Қазақстаннан шекаралас  аумақтарға ауысатын су көлемі  

42,4 км3

 

БАРЛЫҒЫ – 100,5 км3

 

Сүзу мен кептіруге 

жұмсалған су көлемі   15,5 км3

 

 

• Ертіс (республикадағы ең үлкен өзені): Ол облыс аймағын Қытай Халық Республикасы шекарасынан бастап солтүстік-батыс бағытта қиып өтеді. Зайсан көліне дейінгі бөлігін Қара Ертіс деп атайды. Ертіс өзенінің ең ірі салалары: Қытай, Қалжыр, Қалғұтты, Күршім, Нарын, Қайыңды, Бұқтырма, Үлбі, Оба, Шүлбі, Жарма, Құсты, Еспе, Шорға, Боғас, Жүзағаш, Бөкен, Манат, Тайынты, Абылайкит, Ұлан, Дресвянка,Жартас, Құрық, Қызылсу, Шар, Шаған.
• Балқаш – Алакөл көлдерінің алабындағы ең үлкен өзендері (Еміл, Қатынсу, Үржар, Үлкен Текебұлақ, Қарақол, Ай, Аягөз, Бақанас) бастауын Тарбағатай, Ақшатау, Шыңғыстау, Ханшыңғыс жоталары мен Көкшетаудан алады.

 

Шығыс Қазақстан  облысының су ресурстары

 

Шығыс Қазақстан  облысының су ресурстары

 

Өзендері:

Зайсан  және Марқакөл көлдері

 

Облыс көлдерге онша бай болмаса да, мұнда Қазақстандағы ірі көлдер – Зайсан мен Марқакөл, оңтүстік -шығысында Алакөл мен Сасықкөл орналасқан.

  Басқа көлдері ұсақ және олар облыстың оңтүстік-батыс жағында, көбінесе Шар мен Шаған өзендерінің және Аягөз бен Ай өзендерінің ұсақ шоқылы, жазықтау келген суайрықтарында орналасқан.

 

 

Көлдері:

Шығыс Қазақстан  облысының су электр станциялары

 

Бұқтырма

 

Шүлбі

 

Өскемен

Шығыс Қазақстан  облысында орналасқан бөгендер

 

Барлық, осы үш су қоймасы  да суарту – энергетикалық мақсатта пайдаланылады.

Шығыс Қазақстан облысының  су ресурстары

 

Қазақстан Республикасы аумағындағы  өзендердің кеме жүргізетін телімдері: Ертіс өзені

 

Балық кәсіпшілік орындары: Зайсан көлі

Суды пайдалану

Ертіс өзені

 

Ертіс - Солтүстік  Мұзды мұхит алабының басты өзені. Оның ұзындығы 4248 км, тек 1700 км-ге жуық бөлігі ғана Қазақстан жері арқылы ағып өтеді. Ол Қытайдан Бала Ертіс  деп басталып, Қазақстанда Қара Ертіс  деп аталып, Жайсан көліне келіп  құяды. Көлден ағып шыққанда өзен Ақ Ертіс  немесе Ертіс деп аталады да, Ресей  аумағындағы Обь өзеніне барып  құяды. Ертіс алғашқыда белесті-төбелі жазықпен ағып, Алтайдың Нарын, Қалба  жоталары, т.б. тау сілемдерінің аралығындағы тар шатқалдармен Өскемен қаласына дейін ағады. ОғанСемей мен Өскемен  қаласының аралығында көптеген салалар  келіп құяды. Бұлардың ішіндегі суы  мол әрі ең ірісі - Бұқтырма өзені. Ертіс өзенінің бойында Бұқтырма сағасынан төменіректе Бұқтырма СЭС-і салынған.

Ертіс өзенінің ауыр металдармен ластануы 

Ертіс өзенінің биотектік заттармен ластануы 

Ертіс өзенінің органикалық заттармен ластануы 

 

Өзен  суының көп жылдық орташа лайлылығы:

• 100 – 200 (төменгі бөлімі)
• 200 -300 (ортаңғы және жоғары бөлімі)

Жаз және көктем айында көтеріледі:

• Көктемде – 55%
• Жазда  -  35%
• Қыста - 10%

 

Өзен  суларының лайлылығы  
(Ертіс өзені мысалында) 

ШыҒыс қазақстан облысының өзен ағындарының режимі, динамикасы 

Шығыс Қазақстан  облысының жер асты сулары

 

 Жер асты суларының пайдалану бағыты:

• Шаруашылық – ауызсулар (ШАС)
• Өндірістік – техникалық сулар (ӨТС)
• Шаруашылық ауызсу және өндірістік техникалық сулар;
• Минералды сулар;

 Жер асты суларының барланған қорлары:

• Сенімді қамтамасыз етілген (коэф 1,5)

 Жер асты суларының болжамды ресурстары:

• Сенімді қамтамасыз етілген;

 Жер асты суларының ластанғанын табиғи қорғау шаралары:

• Шамалы қорғалған және кейбіреуі қорғалмаған;

Шығыс Қазақстан облысының су ресурстарына әсер ететін антропогендік көздер

 

Өнеркәсіп салары:

• Кен өндіру - Риддер, Семей, Асубұлақ;
• Ағаш өңдеу - Өскемен;
• Машина жасау және металл өңдеу – Өскемен, Риддер;
• Түсті металлургия – Өскемен, Семей, Зыряновск;

Өзге шаруашылықтар:

• Мал шаруашылығы – Семей, Зыряновск;
• Үй коммуникациялық шаруашылық – Үлкен нарын, Семей, Қатонқарағай;

 

Өнеркәсіп салары:

• Құрылыс - Өскемен,  Семей,
• Жеңіл өнеркәсіп  - Өскемен, Семей;
• Жылу энергетикасы – Семей, Риддер;

Қалдықтар:

• Қатты өнеркәсіптік залалды қалдықтар;
• Технотектік қалдықтар;
• «Байкал » радиобайланысты қалдықтарды көму орны;
• Радиобайланысты қалдықтар;

 

Қазіргі таңда тұщы сулардың әртүрлі ластаушылармен: пестицидтермен және химикаттармен, мұнаймен және мұнай  өнімдерімен ластануы негізгі мәселелердің бірі болып отыр. Өнеркәсіпті елдерде  су айдындары мен су қоймаларының ластануы күннен-күнге артуда. Мұхиттардың  мұнай және мұнай өнімдерімен  ластануы бүкіл дүние жүзінде  мұнай өнімдерін көптеп қолдануға  байланысты болып отыр. Осының әсерінен теңіз шельфтерінде мұнай өндіру, танкерлік флот дамуда. Мұнай өндіру және оны тасымалдау кезінде, құбырларда жиі авариялар болып нәтижесінде  мұхит бетінде мұнайлы дақтар жүздеген, мындаған километр жерді  ластайды. Су ресурстарына және ондағы тіршілік иелеріне теріс әсер ететін заттардың бірі, өнеркәсіп орындарынан  бөлінетін улы органикалық заттар. Мұндай улы заттар өнеркәсіп орындарында, транспортта, коммуналдық-тұрмыстық  шаруашылықта кеңінен қолданылуда. Ағын сулардағы бұл заттардың  мөлшері әдетте 5-15 мг/л-ді құрайды. Ал осы заттардың шекті мөлшері  бар болғаны 0,1 мг/л-ді құрайды. Су қорларының ластануының бір түрі - жылулы ластану. Өнеркәсіп орындары, электр станциялары  су айдынына жылы суларды жиі төгеді. Бұл өз кезегінде су температурасының көтерілуіне алып келеді. Судың температурасы  көтерілгенде онда оттегі мөлшері азайып, судағы лас қосылыстардың улылығы  арта түседі де биологиялық тепе-теңділік бұзылады. Лас суда температураның көтерілуімен ауру қоздырғыш микроорганизмдер мен вирустар жылдам көбейе бастайды. Сосын ішкен су арқылы организмнің  ішіне түсіп әртүрлі аурулар  тұдыруы мүмкін.

 

 

Су ресурстарын қорғау

экономика салалары бойынша  1999 - 2006 жылдар аралығындағы су пайдалану көлемі (км3)

Су қорларын тиімді пайдалану және қорғау саласындағы  өзекті мәселелер:

 

 су ресурстарын есепке алудың тиімді жүйесінің болмауы; 

  су қорғау  зоналары мен телімдерінің жобаларының  болмауы; 

 

  жер үсті  су қорларын  пайдаланғаны үшін  келіп түскен қаражатты мақсатсыз  пайдалану.

Зейін қойып тыңдағандарыңызға  рахмет!!!