Экология құқығы түсінігі, экологиялық құқықтық қатынас және қайнар көздері

Экологиялық құқық бұзғаны  үшін заңдық жауапкершілік дегеніміз- мемлекет және оның органнаң заңның және заңдық тәртіптің сақталуы үшін, құқық  бұзушыға қолданылатын мәжбүрлеу шараларын  реттейтін құқық нормаларының жиынтығын  айтамыз.

Әкімшілік жауапкершілік  әкімшілік-құқық бұзушылық туралы заңмен қарастырылған, әкімшілік құқық  бұзушылықты жасау болып табылады.

Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлері "Әкімшілік құқық бұзушылық  туралы” ҚР Кодексінің 19 тарауында "қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды  пайдалану саласындағы әкімшілік  құқық бұзушылық” берілген. Мұнда  барлығы 67 құқық бұзушылықтың құрамы берілген.

Тәртіптік жауапкершілік  жұмыскерге өндіріс, мееме және ұйым әкімшіліктердің тәртіпті талап  ету шараларын қолдану арқылы жүзеге асырады.Тәртіпті талап етудің негізгі түрлеріне, ескерту,сөгіс  қатаң сөгіс, жұмыстан шығару жатады.Тәртіптік  жауапкершіліктің ерекше сипаты тәртіптік  жауапкершілік шарасы қолданылатын құқық бұзған адамның ұйымға бағынуы. Азаматтық құқық жауапкершілік  дүние мүлкіне, зиянды өтеуінің және т.б. тиімсіз шараларды көрсететін құқық бұзушыға қолданылатын шаралар.

Азаматтық-құқық жауапкершілік  өтемелі сипатта болады, себебі ол несие берушінің бұзылған мүліктік құқығы мен мүддесін қайтадан жөндеуге бағытталған. Ол құқық бұзушымен  келтірілген зиянды толығымен өтеу принципіне негізделген.

ҚР-ның Азаматтық Кодексі  зиянды өтеудің 2 түрлі тәсілін қарастырған  іс-жүзінде және ақшалай. Зиянды өтеудің  іс-жүзіндегі түрі сирек қолданылады  және оған кейде ұзақ уақыт керек.Мысалы: тал шыбықтарын отырғызы арқылы орманды  қалпына келтіру.

Қылмыстық жауаптылық мемлекет тарапынан қатаң шаралар қолдану  арқылы сипатталады.Ол қылмыс жасаған  кінәлі тұлғаға қылмыстық заңның негізінде Сот тәртібімен тағайындалады.Қылмыстық  жауаптылықты жүзеге асырудың түрлеріне  бас бостандығынан айыру, айыппұл  салу, түзету жұмыстары және т.б. саналады.

Қоршаған ортаны қорғау мен  пайдалану барысындағы барлық қылмыстардың құрамын объектісіне байланысты мынадай түрлнрге бөлуге болады;

а) Табиғатты  пайдалануға байланысты әрекет ететін ережелерді бұзу;

в) Негізгі табиғат компоненттердің  бұзылуы;

г)Фаунаны қорғау аймағындағы  қоғамдық қатынастарға зиян келтіретін қылмыстар;

д) Флораны қорғау аймағындағы  қоғамдық қатынастарға зиян келтіретін қылмыстар;

Сонымен қылмыстық жауапкершілік  қоғамға қауіптілігі жағынан  жоғары дәрежеде болатын әрекеттерге  тағайындалады. Ол сотпен ғана тағайындалады  және жаза тағайындаудың негізі болып  сот үкімі саналады.

 

Экологиялық құқық  бұзушылық

 

Экология заңдарын бұзу дегеніміз - белгіленген экологиялық тәртіпті бұзатын және табиғи ортаға зиян келтіретін заңға қайшы кінәлі әрекет немесе әрекетсіздік айтамыз.

Экологиялық құқық бұзушылықтың объектісіне айналадағы табиғи ортаны қорғау және сақтаумен байланысты қоғамдық қатынастар жатады. Бұл қатынастар өзінің мазмұнына қарай табиғи ресурстарға меншік құқығын, таб пайдалану құқығы, айналадағы табиғи ортаны зиянды зардаптардан қорғау, экологиялық құқықты және адамдар мен азаматтардың заңды мүдделерін қорғау және т.б болып табылады.

Экологиялық құқық бұзушылықтың субъектісіне заңды, жеке тұлғалар, соның  ішінде ҚР-сының аумағындағы құқық  бұзған ел азаматтары және изаңды тұлғалары  жатады.

Экологиялық құқық бұзғаны  үшін заңдық жауапкершілік дегеніміз- мемлекет және оның органнаң заңның және заңдық тәртіптің сақталуы үшін, құқық  бұзушыға қолданылатын мәжбүрлеу шараларын  реттейтін құқық нормаларының жиынтығын  айтамыз.

Әкімшілік жауапкершілік  әкімшілік-құқық бұзушылық туралы заңмен қарастырылған, әкімшілік құқық  бұзушылықты жасау болып табылады.

Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлері "Әкімшілік құқық бұзушылық  туралы” ҚР Кодексінің 19 тарауында "қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды  пайдалану саласындағы әкімшілік  құқық бұзушылық” берілген. Мұнда  барлығы 67 құқық бұзушылықтың құрамы берілген.

Тәртіптік жауапкершілік  жұмыскерге өндіріс, мееме және ұйым әкімшіліктердің тәртіпті талап  ету шараларын қолдану арқылы жүзеге асырады.Тәртіпті талап етудің негізгі түрлеріне, ескерту,сөгіс  қатаң сөгіс, жұмыстан шығару жатады.Тәртіптік  жауапкершіліктің ерекше сипаты тәртіптік  жауапкершілік шарасы қолданылатын құқық бұзған адамның ұйымға бағынуы. Азаматтық құқық жауапкершілік  дүние мүлкіне, зиянды өтеуінің және т.б. тиімсіз шараларды көрсететін құқық бұзушыға қолданылатын шаралар.

Азаматтық-құқық жауапкершілік  өтемелі сипатта болады, себебі ол несие берушінің бұзылған мүліктік құқығы мен мүддесін қайтадан жөндеуге бағытталған. Ол құқық бұзушымен  келтірілген зиянды толығымен өтеу принципіне негізделген.

ҚР-ның Азаматтық Кодексі  зиянды өтеудің 2 түрлі тәсілін қарастырған  іс-жүзінде және ақшалай. Зиянды өтеудің  іс-жүзіндегі түрі сирек қолданылады  және оған кейде ұзақ уақыт керек.Мысалы: тал шыбықтарын отырғызы арқылы орманды қалпына келтіру.

Қылмыстық жауаптылық мемлекет тарапынан қатаң шаралар қолдану  арқылы сипатталады.Ол қылмыс жасаған  кінәлі тұлғаға қылмыстық заңның негізінде Сот тәртібімен тағайындалады.Қылмыстық  жауаптылықты жүзеге асырудың түрлеріне  бас бостандығынан айыру, айыппұл  салу, түзету жұмыстары және т.б. саналады.

Қоршаған ортаны қорғау мен  пайдалану барысындағы барлық қылмыстардың құрамын объектісіне байланысты мынадай түрлерге бөлуге болады; а) Табиғатты пайдалануға байланысты әрекет ететін ережелерді бұзу; в) Негізгі  табиғат компоненттердің бұзылуы; г) Фаунаны қорғау аймағындағы қоғамдық қатынастарға зиян келтіретін қылмыстар; д) Флораны қорғау аймағындағы қоғамдық қатынастарға зиян келтіретін қылмыстар;

Сонымен қылмыстық жауапкершілік  қоғамға қауіптілігі жағынан  жоғары дәрежеде болатын әрекеттерге  тағайындалады. Ол сотпен ғана тағайындалады  және жаза тағайындаудың негізі болып сот үкімі саналады.