Жинақтау және талдау шоттары

                  Жинақтау және талдау шоттары

Бухгалтерлік есепте әр түрлі дәрежедегі көрсеткіштердің мән-жайын алу үшін үш түрлі шот:жинақтау,талдау,субшоттар қолданылады.

   Жинақтау шоттары  ақшалай өлшем бірлігімен  көрсетілген  экономикалық ұқсас топтар  бойынша шаруашылық құралдары,міндеттемелері мен шаруашылық әрекеттері туралы жинақталған мәліметтерді береді.

«Жинақтау» атауы «Синтез» сөзінен шыққан,

біріктіру,жеке бөліктерді бір бүтінге қосу деген мағынаны білдіреді.

    Мысалы:жинақтау  шоттарына «Негізгі құралдар», «Тауарлар», «Дайын өнім» және т.б. шоттар жатады.

    Талдау шоттары  жинақтау шоттарының мазмұнын  шаруашылық құралдарының және  әрекеттерінің жеке түрлері бойынша  нақтылайды,заттай,ақшалай және  еңбек өлшегіштерімен көрсетіледі.Талдау  атауы «анализ» сөзінен шыққан,жалпы  бүтінді  құрамдас бөліктерге бөлу деген мағынаны білдіреді.

   Талдау шоттары  мынадай екі түрге бөлінеді.

-сомалық;

-сандық сомалық.

    Есеп айырысу  жинақтау шоттарының мазмұнын  нақтылау үшін сомалық талдау  шоттары ашылады.

    Мысалы, «Есеп  беруге тиіс тұлғалармен есеп  айырысу» шотын нақтылау үшін әрбір есеп беруге тиіс тұлғаға жеке шоттар ашылады.

    Сандық сомалық  талдау шоттары материалдық құндылықтар  шоттарын тек қана ақшалай  өлшемде ғана емес,сонымен қатар  заттай өлшемде есепке ала отырып,әрбір материалдың атауы бойынша нақтылай отырып,оларды дамыту үшін ашылады.

   Талдау шоттарын  жүргізуді талап етпейтін шоттар  жай немесе  қарапайым шоттар  деп аталады.Мыс:, «Кассадағы ақша  қаражаты», «Есепшоттағы ақша қаражаты».

   Талдау шоттарын  қажет ететін шоттар күрделі  шоттар деп аталады,мыс:, «Негізгі  құралдар», «Материалдар» және т.б.

   Кейбір  жинақтау  шоттары бірнеше талдау шоттарының  топтарынан тұрады.Талдау шоттарының  бірінші топтары субшоттар деп аталады.Субшот жинақтау және талдау шоттары арасындағы аралық буын болып табылады.

      Шоттардың  жинақтау және талдау шоттарына  бөлінуіне сәйкес  бухгалтерлік есеп өзінің құрылуы  бойынша  былай бөлінеді:

А) жинақтау есебі,кәсіпорынның шаруашылық  қызметін баланста  және жинақтау  шоттарының жүйесінде  жалпылама бейнелеуді көрсетеді;

 Б) талдау есебі,талдау  шоттары жүйесінде кәсіпорынның  шаруашылық  қызметінің барлық  бөліктері  мен учаскелерін егжей-тегжейлі  түрде  көрсетеді.