Негізгі құралдардың амортизациясы бойынша есебі

Амортизацияны есептеу үшін кумулятивтік саны мынадай формула бойынша есептелінеді:

                     15x(15+1)/2=120.

Екі әдісті пайдалану салдарынан 173830 теңгеге айырма пайда болған, осы пайда болған айырма таратылмаған (бөлінбеген) табысқа жатқызылады.

 Мысалы:  объектінің қызмет  мерзімі 5 жыл. Әшеінгі нормасы (бірінші әдістегі) 20% (100:5), сонда кемімелі қалдық әдісі 2 коэффициентті ескергенде 40% құрайды, қалдық құнға негізі болып саналады.  Бастапқы құн 10 000тг., жою құны 1000тг. Бұл жерде жылдағы амортизациясы болады:

бастапқы құн                амортизация сомасы                          қалдық   құны

(баланстық)

1 жыл  10000                  4000= (40% х10000)                   6000= (10000 - 4000)

2 жыл  10000                  2400= (40% х  6000)                   3600=   (6000 - 2400)

3 жыл   10000                 1440=   (40% х 3600)                  2160= (3600 - 1440)

4 жыл   10000                 864=   (40% х 2160)                    1296= ( 2160 -  864)

5 жыл   10000                 296=   (1296 - 1000)                    1000= (1296 – 296 )

 

Тозуды есептегенде:

                            

7420            2420    

 

 

2.3 Амортизацияның синтетикалық  есебі

     

Негізгі құралдарға тозу сомасы есептелгенде бухгалтерлік есепшоттары бойыша жүргізілетін шаруашылық операциялар

№	Операциялар мазмұны	Дебет	Кредит
1	2	3	4
1	Ұйымға келіп түскен, кіріске алынған негізгі құралдарының тозу сомасына	2410	2420
2	Ұйымның басқа заңды және жеке тұлғаларға сатқан немесе басқадай жолмен есептен шығарған негізгі құралдарына бұрын есептелген тозу сомасының есептен шығарылуына	2420	2410
3	Негізі құралдарға есептелген тозу сомасына: негізгі өндірісте; қосалқы өндірісте; жалпы шаруашылыққа арналған; сатуға қызмет көрсететін салада; күрделі құрылысқа пайдалануда; алдағы есепті кезеңге жатқызылғандары: қысқа мерзімге жалға берілгендеріне.	8046 8045 7210 7110 2930 1620, 2910 7420	2420 2420 2420 2420 2420 2420 2420
4	Негізгі құралдарды қайта бағалауға байланысты бастапқы құнының өсуіне сәйкес тозу сомасының артуына
5	Негізгі құралдарды қайта бағалауға байланысты бастапқы құнының кемуіне сәйкес тозу сомасының азаюына

 

Шаруашылық операциялар                     Д               К           Сома  

Негізгі құраладарға тозу сома                
есептелді: 
1. Негізгі өндірістегі жабдықтарға               8010         2420         93 740 
2. Көмекші өндірістегі жабдықтарға           8030         2420         81 200           
3. Әкімшілік ғимаратына                               7210         2420         44 500

Көмекші өндірістің жабдықтары

есептен шығарылды                                  

баланстық құнына                                   7410        2410        32 200

 

Жабдықтардың тозу сомасы есептен    2420        2410        11 000

шығарылды

 

 

                                         Қорытынды

Қозғалмайтын мүлік, гимарат және жабдықтар (негізгі құралдар) -  дегеніміз – материалдық активтер,оларды ұйым өндірісте пайдалану немесе басқа тұлғаларға жалға беру немесе әкімшілік мақсаттар үшін  қолданады және бір жылдан астам мерзім пайдаланылады, осы пайдалану мерзімде өз құнын амортизация арқылы бірте бірте өндірілген өнімге ауыстырады.

        Негізгі құралдардың  есебінде  4 ең маңызды әрекеттері бар:

• негізгі құралдардың  алынған мерзімдегі тіркелген сомасы;
• негізгі құралдардың  пайдалану мерзімінде есептейтін тозу ставкасы;
• қабылдап алынғаннан кейін  негізгі құралдардың өзгеріп отырған құндары шоттарда қалай көрсетілетінділігі;
• негізгі құралдардың   шығарылынуындағы  тіркелуі.

Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар бухгалтерлік есепте жеке инвентарлық объект ретінде көрсетіледі , мысалы ғимарат  бұл объектіге әрбір жеке тұрған  ұй кіреді, сол сияқты жабдықтарда , сондықтан есепке аларда кіріс құжатында (паспорт) объектіге жататын құрылғылар (қосалқы бөлшектер)жазылу керек.

Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар (негізгі құралдар) ХҚЕС №16 «Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар» сәйкес жіктеледі:

салалар бойынша;

бағыты бойынша; (өндірістік,өн.емес)

пайдалану бағыты бойынша түрлер мен түр топтарына; (жер,жабдықтар,ғимараттар..) 9 түр.

 иелігі бойынша;(меншікті, жалға  алынған,уақытша пайдалануда)

пайдалану маңызы бойынша;(әрекетті, запастағы,әрекетсіз)

мүліктік құрамы бойынша;(инвентарлық, инвентарсыз)

 салықтық нысандар бойынша (топталған, әр топқа өз шектелген норма  белгіленеді).

Шаруашылықтың әр саласында, натуральдық-заттық белгі бойынша,негізгі құралдар мынадай түрлерге бөлінеді:ғимараттар; құрылыстар; беріліс құрылғылары;саймандар;өндірістік мүліктермен иеліктер;шаруашылық мүліктері;үлкен жұмыс малы мен өсім малы; кітапхана қоры;жерді жақсартуға күрделі шығындар(ғимараттардан басқа);мұражай құндылықтарымен басқа объектілер;басқа да негізгі құралдар.

Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар (негізгі құралдар) қозғалысы №16 ХҚЕС –на сәйкес бағаланады: өзіндік құн (нақты) бойынша  немесе бастапқы құн - бұл негізгі құралдарды салу немесе сатып алу бойынша нақты жұмсалған шығынның құны,бұған төленген, өтелмеген салықтар мен алымдар,сондай-ақ активтерді мақсатқа сай пайдалану үшін жұмыстын күйіне келтіруге байланысты жеткізу,монтаждау,қондыру,іске қосу шығындары және кез келген өзге шығындар енгізіледі. Күрделі қаржы есебінен салынған (тұрғызылған) немесе сатып алынған негізгі құралдар үшін бастапқы құны мүлік құны болып табылады. Ол мыналардан тұрады: ғимараттар мен құрылыстар үшін объектілер салу(тұрғызу)жөніндегі құрылыс және монтаж жұмыстарының шығындары, жобалау-іздестіру жұмыстары, сондай-ақ объектілердің мүліктік құнына бекітілген тәртіпке енгізуге жататын басқа шығындар.

Негізгі құралдар пайдалану процесінде  бірте-бірте тозады.Тозу – негізгі құралдардың физикалық және моральдық сапасының жоюлуы және  осымен қоса құныныңда жоюлуы.

Физикалық тозу- ол сырт түрі өзгергені, ал моральдық –ол қазіргі талаптарға сай еместігі (ғылыми және техникалық). Бухгалтерлік есеп принциптеріне сәйкес  негізгі құралдардың бастапқы құны пайдалану мерзімінде шектеулі норма есептелер бойынша амортизацияланады.Амортизация кәсіпорынның шығындарында есептеледі (есептелмейді өнім беретін малдарға, кітапхана қорларына, консервацияға салынған негізгі құралдарға).

Амортизация кәсіпорында ай басында бар негізгі құралдарға есептеледі.Кіріске алынған негізгі құралдар  келесі айдың бірінен басталып есептеледі, ал шығысқа шығарылған негізгі құралдар  келесі айдан бастап есептеуі  тоқтатылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

 

1. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың  Қазақстан халқына Жолдауы Астана, 1 наурыз 2006 ж.

2. «Бухгалтерлік есеп  және Қаржылық есеп беру» туралы  заң күші бар ҚР Президентінің  Жарлығына өзгерістер мен қосымшалар  енгізу туралы Қазақстан Республикасының  заңы. Астана, 2002 ж.

3.Бухгалтерлік есеп стандарттары. Алматы, 2004 ж.

4. Кәсіпорындағы қаржылық  есепті жүргізу. Кезмемтаев К.К, Алматы. Экономика, 2003 ж. 

5. Бухгалтерлік есеп, 2-ші  басылым қаржы және статистика. Радостовец В, Капайлов Г.З, 1994 ж.

6. В.Л. Назарова. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп. Оқулық:Алматы-«Экономика» баспасы. 2005ж.

7. Л.А. Попова, М.Қ. Жұматов, Д.М. Нұрғалиев, А.Б. Омалиева.  Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Оқу құралы. – Карағанды: ҚарМУ баспасы, 1998 ж.

8. Қ.К. Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов. Бухгалтерлік есеп принциптері: Оқу құралы-Алматы: Экономик С, 2003 ж.

9. Бухгалтер бюллетені. №3 қаңтар, 2006

10. В.К. Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин. В.В. Радостовец, О.И. Шмидт.  Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы: Қазақстан-аудит орталығы,             2002 ж.

11. О.М. Жакупова. Бухгалтерлік есеп  принциптері 2. Оқу-тәжірибелік құралы.-Қарағанды, 2003. 153-183бет.

12. Ә. Әбдіманапов. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт) Алматы 2006 ж.