Бухгалтерлік есептің пайда болуы мен дамуы

Кәсіпорында бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың мақсаты тұтынушыларды қажетті ақпараттармен қамтамасыз ететіндей есеп жүйесін құру. 
Бухгалтерлік есепті ұйымдастырып, шаруашылық операцияларын орындау кезіндегі заңдылықты сақтауға кәсіпорын басшысы жауап береді, ол бухгалтерлік есептің дұрыс жүргізілуі үшін қажетті жағдайдың бәрін жасауға, бас бухгалтердің есепке қажетті құжаттар толтырып, деректер беруге қатысты талаптарын кәсіпорынның барлық бөлімшелері мен қызметтерінің, қызметкерлерінің орындалуын қамтамасыз етуге міндетті. 
Субъект басшысы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру жүйесін ұйымдастыруға жауапты. Қайсы бір жағдайда қаржылық есепті жасауға немесе есеп жұмысын жүргізуге жекелеген адамға өкілеттік берілетініне немесе жауапкершілік жүктелетініне қарамастан, нақ осы басшы бухгалтерлік есепті заңға сәйкес жүргізілуіне және қаржылық есептің мұқият жасалынып, субъектінің қаржылық жағдайы туралы дұрыс та шынайы ақпарат беруге жауап береді. Басшының міндетіне сондайақ ұйымдық саясатты, субъектінің ішкі бақылау жұмыстарын тәртіпке салу кіреді. 
Нарық жағдайында есеп жүргізумен есеп алу әртүрлі міндеттер атқарады. Бір қатар жағдайларда бухгалтерлік терминологияға «эккаунтинг» ұғымның кіргізілуі кездейсоқтық емес, ол орыс тіліне бухгалтерлік есеп ретінде аударылса да, мәнісінде одан әлде қайда кең ұғымды береді. Бұрынғы ұғымнан басты өзгешілігі бухгалтерлік жәй ғана есеп жүргізуші немесе бақылаушы болудан қалып барады. Бухгалтер басшылық шешім қабылдайтын адамға айналуда, ол сол шешімдердің субъектінің қаржылық жағдайы мен бәсекеге төзімділігіне қарай ықпал ететінін, демек капиталдың қаржы рыногынан бұрын әрі қалай ағылатынын білуі керек. Сол үшін бухгалтерге қаржы рыногына қандай деректер керек екені және олар қандай формада берілу қажеттігін түсіну керек. Сондықтан субъекті мен нарық арасындағы ақпараттық байланыс жүйесіне негізі қаланған принциптерді білуі қажет. Ал мұндай жағдай бухгалтерияға техникалық қызметкерлер қыжеттігін жоққа шығара алмайды. Ол- есеп жүргізуші. Оның міндетібухгалтерлік деректерді тікелей  тіркеп отыру. Осының бәрі бухгалтер мен есеп жүргізушінің міндеттерін бөлуді керек етеді. 
Есеп жұмысының ауқымына қарай басшы:

1. Бағынышты құрылым ретінде бас бухгалтер басшылық жасайтын бухгалтерлік қзымет құрады;
2. Штатқа бас бухгалтер қызметін кіргізеді.
3. Бухгалтерлік есепті жүргізуді келісімшарттық негізде мамандандырылған бухгалтерлік фирма немесе бухгалтерлік маманға береді.
4. Бухгалтерлік есепті жеке өзі жүргізеді.

Бухгалтерлік есеп жүргізу қызметі бас бухгалтерге немесе бас бухгалтер қызметі штатта қаралмаған жағдайда бухгалтерге жүктеледі. «Бухгалтерлік есеп туралы» жарлықта көрсетілгендей бас бухгалтер субъектінің есеп жұмыстарын жүргізу жауапкершілігі жүктелген адам. Бас бухгалтер қызметіне бухгалтерлік есеп саласы бойынша жоғары білімі, әрі жұмыс тәжірибесі бар адам тағайындалады. Оның іскерлік сапасы, есеп жүргізу мен есеп берудің, сондайақ құқықтық нормантивті актілердің тұғырнамаларын түсінуі, жұмыстағы тиянақтылығы қателіктер мен ағаттықтарға жол бермеу үшін өте маңызды. 
Тұтынушылардың (пайдаланушылардың) талаптіліктеріне қарай бухгалтерлік есеп өндірістік және қаржылық есеп болып бөлінеді. 
Өндірістік есеп міндетіне өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны туралы деректер жинастырып, өңдеу жатады. Бұл ақпарат субъектісінің коммерциялық құпиясы болып табылады және тиісті басшы қызметкерлердің ішкі пайдалануына арналған. Өндіріске шығарылған шығын мен өткізілген өнім (жұмыс, қызмет) туралы неғұрлым тиімді де жедел ақпарат жинау үшін субъект өзінің жеке меншік бухгалтерлік есеп жүйесін құрады, ол сол субъектінің ерекшеліктеріне анағұрлым сәйкес келеді. Субъектінің басшылық құрамы үшін оның қызметіне қатысты кезкелген ақпарат маңызды. Ол есеп объектісіне жататынжатпайтынына, сан бойынша бағалауға келетінкелмейтініне қарамайды. Ішкі басшылықты ұйымдастыру үшін өндіріс шығындары мен алынған пайда туралы ақпаратты қандай неғұрлым тиімді жолмен жинастырып, өңдеуді субъект жеке өзі шешуге тиіс. 
Қаржылық есеп міндетіне өндірістік есеп деректерін өңдеп, оларды қаржылық есеп түрінде қорытындылау жатады. Бұны жоғарғы басшы қызметкерлері пайдаланады, сондайақ сырттағы мүдделі тұтынушыларға беріледі. 
Бухгалтерлік есепті өндірістік және қаржылық есепке бөлу нарық жағдайындағы есептің маңызды бір сипаттамасы болып табылады. Бұл субъект міндетті түрде өндірістік бухгалтерия мен қаржылық бухгалтерия құруға тиіс деген сөз емес. Бұл жердегі маңыздысы сол: ақпарат қандай мақсат үшін жинастырылады және ол кімге арналған. 
Осыған сәйкес бухгалтерлік есептің міндеттері: басшыны субъект қызметінің дұрыс қаржылық есебін жасауға қажетті, сондай ақ субъектінің өзі үшін де пайдалы, субъекті істерін бөлуге мүдделі инвесторларды, несие берушілерді, қызметкерлер мен жабдықтаушыларды, сатып алушылар, мемлекеттік және басқа да органдарды толық та мәнді  ақпаратармен қамтамасыз ету болып табылады.  
Жарлықта айтылған негізгі ережелерге сәйкес жасалған қаржылық есеп сыртқы ақпарат пайдаланушылар үшін де пайдалы. Потенциалды инвесторлар белгілі бір субъектіге инвестиция қосудың пайдазиянын білу үшін қаржылық есепті зерттеп біледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЗМҰНЫ   
Кіріспе...............................................................................................................3  
І. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру............................................................4  
1.1.Бухгалтерлік құжаттар және олардың атқаратын қызметі................4  
1.2.Бухгалтерлік құжаттардың жіктелуі.......................................................7  
1.3.Құжат айналымы.......................................................................................10  
ІІ. Бастапқы құжаттарды ұйымдастыру........................................................13  
2.1.Бастапқы құжаттар және бұлардың мазмұны......................................13  
2.2.Бастапқы құжаттарды классификациялау..............................................16  
2.3.Құжаттарды бухгалтерлік өңдеу.............................................................18  
2.4.Құжаттарды рәсімдеуге қойылатын талаптар..........................................20  
Қорытынды........................................................................................................21  
Қолданылған әдебиеттер.................................................................................22 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны  
Кіріспе...............................................................................................................3  
І. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру............................................................4  
1.1.Бухгалтерлік құжаттар және олардың  
1.2.Бухгалтерлік құжаттардың жіктелуі.......................................................7  
1.3.Құжат айналымы.......................................................................................10  
ІІ. Бастапқы құжаттарды ұйымдастыру........................................................13  
2.1.Бастапқы құжаттар және бұлардың  
2.2.Бастапқы құжаттарды классификациялау..............................................16  
2.3.Құжаттарды бухгалтерлік өңдеу.............................................................18  
2.4.Құжаттарды рәсімдеуге қойылатын талаптар..........................................20  
Қорытынды........................................................................................................21  
Қолданылған әдебиеттер.................................................................................22  
Кіріспе  
Бухгалтерлік құжат –шаруашылық операцияларын жүзеге асыруға арналған жазбаша 
"Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы" Заңның 
уақтылы жасау;  
позицияның сенімділігі;  
дұрыс рәсімдеу.  
Құжатта жазылған және операцияны сипаттайтын мәліметтер деректемелер (реквизиттер) 
Құжаттар-кәсіпорындар мен адамдардың арасындағы даулар кезіндегі жазбаша дәлелдеме. 
І.Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру  
1.1.Бухгалтерлік құжаттар және олардың атқаратын қазметі  
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу үшін кәсіпорында күнделікті орындалып 
Жалпы кәсіпорындағы атқарылып жатқан жұмыстың, орындалған тапсырманың үздіксіз,белгілі 
Құжат кәсіпорындағы орындалған шаруашылық операцияларына сәйкес үздіксіз толтырылып,олардың 
Бухгалтерлік құжат-кәсіпорындағы шаруашылық операциялардың орындалғанын растайтын немесе оны 
Орындалған шаруашылық операцияларын бастапқы құжатқа түсіруді бухгалтерлік есеп 
Кәсіпорында жүргізілетін шаруашылық құбылыстарының әр түрлі болу себебінен 
Міндетті деректемеге жататындар:  
- құжаттың аты,нысанының коды;  
- құжаттың толтырылған уақыты (күні,айы және 
- құжатты толтырған заңды немесе жеке тұлғаның 
- шаруашылық операцияның мазмұны;  
- шаруашылық операцияның өлшемі (натуралдық немесе 
- шаруашылық операцияның жүргізілуіне және соған 
- жауапты атқарушының қолы.  
Қосымша деректемелер шаруашылық операция көрінісінің ерекшеліктерімен және құжаттардың 
Құжаттардың нысандары (формалары) келесі есеп бөлімдері бойынша топтасады:  
ауыл шаруашылық өнім мен шикізат;  
еңбек жіне еңбекақы;  
негізгі құралдар мен материалдық емес активтер;  
материалдар;  
кем бағалы және тез тозғыш заттар;  
капиталдық құрылыстағы жұмыс;  
құрылыс машиналар мен механизмдердің жұмысы;  
автокөліктегі жұмыс;  
түгендеу нәтижелері;  
10) кассалық операциялар;  
11) сауда операциялары.  
Құжаттар дер кезінде, яғни операцияның орындалуы барысында толтырылуы 
Құжаттардағы жазбалар сиямен, шарикті қаламсаппен, жазба машинасымен (компъютермен) 
Ақша операциялары бойынша толтырылатын құжаттар және есеп айырысу 
Алғашқы (бастапқы) құжаттарды толтырғанда жасалған қателерді келесі жолдармен 
Кассалық және банктік құжаттарға түзету енгізуге болмайды. Егер 
Бухгалтерлік есепте пайдаланылатын алғашқы құжаттардың басқадай түрлеріне түзету 
1.2.Бухгалтерлік құжаттардың жіктелуі  
Есептеу үдерісінде (процесінде) ыңғайлы және дұрыс болуы үшін 
Мақсаты бойынша құжаттар:  
үкімдік,(распорядительные),атқарушылық(оправдательные,исполнительные)бухгалтерлік толтыру(бухгалтерского оформления) және құрамдастырылған(комбинированные) болып бөлінеді.  
Үкім құжаттарына- шаруашылық операцияларды жүргізуі туралы бұйрықтар мен 
Атқарушылық (растайтын) құжаттар – шаруашылық операцияларының орындалғанын көрсетеді. 
Бухгалтерлік толтырылған құжаттар – ұйымның бухгалтериясы жасаған әр 
Біріктірілген құжаттарының құрамына бірнеше функцияны қатар атқаратын барлық 
Толтырылатын (қарастырылатын) орнына байланысты құжаттар ішкі және сыртқы 
Ішкі құжаттар дегеніміз белгілі бір кәсіпорында толтырылып оның 
Сыртқы құжаттарға-кәсіпорынға басқа ұйымдардан келіп түскен немесе ұйымның 
Операцияның көрініс алу тәсіліне байланысты бухгалтерлік құжаттарды  
алғашқы (бастапқы) құжаттар және жиынтық (сводные) құжаттар деп 
Алғашқы (бастапқы) құжаттпрдың өзі олардың толтырылатын операцияларының мазмұнына 
Бір рет қолданылатын құжат арқылы бір ғана операция 
Жинақталған құжаттарда белгілі бір мерзім аралығында орындалған біртектес 
1.3.Құжат айналымы  
Жұмыс кезінде бухгалтерлер түрлі құжаттармен жұмыс жасайды: нормативтік-құқықтық,ұйымдастырушылық-өкімгерлік,ақпараттық-анықтамалық, 
Құжат айналымының ережесі және есептік ақпараттың өңделу технологиясы 
Құжат айналымының басқару механизмін дайындау,кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің үдерісінде 
Құжат айналымын басқарудың жүйесі кәсіпорында келесі кезеңдерді қамтиды:  
бухгалтерлік қызмет туралы ережені дайындау;  
бухгалтерияның және кәсіпорындағы есепке қатысы бар басқа қызметкерлердің 
кәсіпорындағы құжат айналымының кестесін (графигін) құру;  
есепті ақпаратты өңдеу технологиясын құру;  
істің номенклатурасын құру және құжатты ағымдағы сақтау тәртібі;  
құжаттың бағалы сараптамасы (экспертизасы) және істі ұзақ сақтауға 
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру» туралы Қазақстан 
бухгалтерлік қызметті құрылымдық бөлімше ретінде құру;  
қызметкерлер құрамына бухгалтер лауазымын енгізу;  
шарттық негізінде бухгалтерлік есептің жүргізілуін мамандандырылған ұйымға немесе 
кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп жұмысын өзі жүргізу.  
Кәсіпорындар мен ұйымдарда бухгалтерлік есеп жұмысының көлемі көп 
жалпы ережелер;  
негізгі міндеттер;  
қызметтер;  
құқықтар мен міндеттемелер;  
жауапкершілік;  
өзара қарым-қатынас (қызмет бабындағы байланыс);  
жұмыстың ұйымдастырылуы.  
Кәсіпорындағы бухгалтерлік қызмет туралы ереженің қолданылу мерзімі шектелмейді. 
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп құжаттары мен құжат айналымы кестесін 
Бухгалтер құжатты қабылдау барысында ең біріншіден мазмұны бойынша 
II. Бастапқы құжаттарды ұйымдастыру  
Бұл тараудың мақсаты:  
- бастапқы құжаттарға түсінік беріп,бұларды қолданудың қажеттілігін түсіндіру;  
- бастапқы құжаттардың атқаратын рөлі мен маңызын 
- бастапқы құжаттар жасау үрдісіне қойылатын талаптар мен 
- құжаттарды классификациялау тәртібі мен қасиеттерін түсіндіру;  
- шаруашылық фактілерін құжаттау қажеттілігі және бастапқы құжаттарды 
- құжат айналысы үрдісіне түсінік беру және құжат 
- есеп регистрларына түсінік беру және бұларды пайдалану 
- түгендеу принципінің мақсаты мен қажеттілігін,басқа да сипаттарын 
2.1.Бастапқы құжаттар және бұлардың мазмұны  
Бухгалтерлік есеп әр түрлі сенімділік дәрежесіндегі көптеген мәліметтер 
Бастапқы құжаттар шаруашылық қызметіне жетекшілік ету мен басқару 
Бухгалтерлік бастапқы құжаттар негізінде орын алған шаруашылық фактілерінің 
Бухгалтерлік есеп құжаттары экономикалық және заңды ақпараттар қалыптастырудан 
Орындалған шаруашылық фактілері материалдық объекті түрінде дәлелді мәліметтер 
Сонымен шаруашылық жүргізу фактісінің алғы шарты құжаттау болып 
Ұйымдар қызметі өрісінде нақтылы орындалған іс-әрекеттер мен экономикалық 
Ендігі жерде есеп жүйесінде қолданылатын құжаттардың маңызына түсінік 
Бастапқы құжаттар деп-заңды мағынасы бар шаруашылық фактілерінің мазнұнын 
Орындаушы бухгалтерлерге: «құжат жоқ болса,жазу да болмайды»-деген қағиданы 
Қандай да болмасын құжаттардың өзіне тән заң актілерімен 
Құжаттардың деректеріне (реквизит) мыналар жатады:  
құжаттардың аталуы және құжат үлгісінің коды;  
құжаттарды рәсімдеген күн;  
шаруашылық фактісінің мазмұны;  
шаруашылық фактісін сандық және сапалық бақалаудағы өлшеу бірлігі;  
орындалған фактіге жауап берушілердің аты-жөні,бұлардың қойған қолы,ұйымның аталуы.  
Құжаттардың аталуы (мысалға, акт, материалдар алудың талабы, кассалық 
Құжаттардың рәсімделген күні-біртекті шаруашылық операциялары қайталанып отыратындықтан құжат 
Сандық және сапалық өлшеу арқылы шаруашылық фактілері мәліметтерін 
Шаруашылық фактілерінің мазмұны тиісті бастапқы құжаттарға дұрыс және 
2.2.Бастапқы құжаттарды классификациялау  
Ұйымдарда экономикалық мазмұны мен үлгі пішіміне қарай көптеген 
Бастапқы құжаттар төмендегі нышандарға (признаки) қарай классификацияланады:  
атқаратын міндетіне;  
жинақтау дәрежесіне;  
шаруашылық фактілерін тіркеу әдісіне;  
жасалған орындарына;  
шаруашылық фактілерінің сипатына.  
Атқаратын міндетіне қарай құжаттар ұйымдастыру мен әміршілікс  
растаушы, бухгалтерлік рәсіндеуші және қиыстырушы болып бөлінеді.  
Ұйымдастыру мен әміршілік құжаттары ұйымдар қызметін жалпы басқару 
Растаушы құжаттарды шаруашылық фактілерінің орындалуы мен рәсімделінуіне жауапты 
Бухгалтерлік рәсімдеуші құжаттар есеп жазуларын жүйелеу мен счеттар 
Қиыстырушы құжаттар әртүрлі құжаттар нышанынан құралады. Мысалы: 1)әміршілік 
Жинақтау дәрежесіне (жасау тәртібіне) қарай құжаттар бастапқыдағы бірінші 
Шаруашылық фактілерін тіркеу әдісіне қарай құжаттар бір реттік 
Бір ретті құжаттар шаруашылық фактісінің бір –ақ рет 
Жинақтаушы құжаттар біртектес бірнеше операциялар мен әр екзеңде 
Жасалған орындарына қарай құжаттар ішкі және сыртқы болып 
Шаруашылық фактілерінің сипатына қарай құжаттар кассалық,банктік, материалдық, есеп 
2.3. Құжаттарды бухгалтерлік өңдеу  
Ұйымдар қызметінде іске асқан шаруашылық фактілерінің мазмұны рәсімделген 
1. Құжаттардың мазмұнын тексеру:  
- үлгі пішім мен ревизиттердің сақталуын;  
- орындалған операциялардың заңдылығын;  
- арифметикалық тексеру.  
2.Бағаға айналдыру (таксировка) (натуралды өлшемдерді ақшалай өлшемге айналдыру);  
3. Өшіру;  
4. Құжаттарды біртектес нышандарына қарай топтастыру (касса, есеп 
5. Құжаттар мазмұны көрсеткіштерін есеп регистрларына ауыстыру;  
6. Топтастырылған құжаттарды кітаптан тігіп мұрағатқа (архивке) өткізу.  
Құжаттар мазмұнын бастапқыда тексеру үрдісіне барлық жауапты адамдар 
Арифметикалық тексеру кезінде натуралды өлшемдегі құндылықтарды ақша өлшеміне 
Құжаттарды орындалған фактілердің мәні мен маңынасына қарай тексеруде 
Өшіру деп-құжаттарды пайдаланғандығы жөнінде қойылған белгілерді («алынды», «төленді», 
2.4. Құжаттарды рәсімдеуге қойылатын талаптар  
Құжаттың рәсімделуі мен мазмұнына қатаң талаптар қойылады. Құжаттар 
Қорытынды  
Нарықтық қатынастар жағдайында құжаттарға жазылған кейбір маңызды экономикалық 
Ұйымдардағы бухгалтерлік есепті компъютерлік технологиямен жүргізілуіне байланысты ақпараттар 
Сонымен ұйымдарда жасалынатын құжаттардың коммерциялық құпиясын сақтау үшін 
Қолданылған әдебиеттер  
1. Әбдіғали Әбдіманапов  
Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері.  
(халықаралық стандарт)  
Алматы-2006  
2. С.Б. Баймұханова  
Ә.Ж. Балапанов.  
Бухгалтерлік есеп.  
Алматы-2001.  
3. Қ.К. Кеулімжаев  
Н.А. Құдайбергенов  
Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері.  
Алматы  
Экономика  
2006 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Курстық жұмыс: Аудиттің түрлері, аудиторлық қызметтер және аудиторлар  
Жоспар - www.topreferat.com  
:  
Кіріспе  
Аудиттің теориялық негіздері  
1.1. Аудиттің мәні және қажеттілігі  
1.2. Аудиттің пәні, мақсаттары мен міндеттері және маңызы  
1.3. Аудиттің сатылары және негізгі функциялары  
Аудиттің түрлері  
2.1. Аудиттің түрлері мен нұсқаларын жіктеу  
2.2. Ішкі аудит, оның мақсаттары, міндеттері және атқаратын қызметтері  
2.3. Операциялық аудит, оның түрлері  
2.4. Экологиялық аудит, оның мақсаттары және объектілері  
Аудиторлық қызметтің түрлері  
3.1. Аудиторлық қызметтің жалпы қабылданған стандарттары  
3.2. Аудиторлық қызмет көрсетудің ұйымдастыру формалары  
3.3. Аудиторлық қызметтің профилі бойынша көрсетілетін қызметтер  
3.4. Аудиторлардың жауапкершілігі, құқығы және міндеттері  
3.5. Аудиторлардың кәсіби этикасы  
3.6. Аудиторларды кәсіби аттестациялау және лицензиялау жүйесі  
Қорытынды  
Қолданылған әдебиеттер