Тағамдық уланулар

Тағамдық уланулар - микроорганизмдер көмегімен бұзылған тағамды жеу нәтижесінде пайда болатын ауру.

Тағамдық уланулардың  түрлері:

1. Микробтық

• Таксикоинфекциялық
• Интоксикациялық немесе таксикоз

2. Бактериялық

3. Микотоксикоздық
4. Аралас этиологиялық
5. Этиологиялық емес
6. Микробтық емес

• улы өсімдіктер мен жануарларды жеу арқылы улану
• улы химиялық қосылыстармен улану

Токсикоинфекция – микроорганизмдердің өздерімен көп мөлшерде ластанған тағамдарды қабылдаудан пайда болатын инфекция.

Интоксикация (токсикозы) – микроорганизмдердің токсинтерімен ластанған тағамды қабылдау нәтижесінде пайда болатын инфекция.

Токсикоинфекцияны мына микроорганизмдер тудырады:

• Proteus vulgaris;
• P.mirabilis;
• E.coli;
• Bacillus cereus;
• Clostridium perfringens А типі;
• Парагемолитиялық вибриондар;
• Citrobacter;
• Hafnia spp;
• Klebsiella spp;
• Yersinia spp;
• Pseudomonas spp;
• Aeromonas spp.

Интоксикацияны мына микроорганизмдер тудырады:

• Стафилококкалы энтеротоксин;
• Ботулотоксиндер;
• Микотоксиндер (істеп шығарылатын микроскопиялық саңырауқұлақтар туысы Aspergillus, Fusarium, Penicillum және т.б. );
• Токсин Clostridium perfringens А типі;

Стафилококкалық тағамдық улану - стаф

энтеротоксиндерді мына әдістермен білуге болады.

Биосынама 1.5-2 айлық мысықтарға тағамдық өнімнің экстрактын сүтпен араластырып береді. 0.5- 5 сағаттан соң құсу және диарея пайда болады. Сынаманы 2 мысыққа қолданады, ересек мысықтарда сирек. Олардың сан венасына 10 мин көлемінде қайнатылған фильтратты тамыр ішіне жібереді. Фильтратты панкреатинмен өңдеуге болады. Бұл кезде   токсиндері бұзылады, ал қалған энтеротоксиндер сақталады.

Преципитация  реакциясы, дифтерия токсинін анықтау түрі бойынша.

Тікелей емес гемагглютинация реакциясы (пассивті). Алдыңғы 2 әдістің бірде біреуі қолданбаса мына әдіс қолданылады. Стафилакокктың басқа энтеротоксинді штам қасиеттері қолданылады, 80% плазманы когуляциялайды, 78% маннитті анаэробты жағдайда ферменттейді, 84% гиалуронидазаны түзеді, 80% қоянның эритроциттерін ерітеді және 42Д, 42Е қатысады. Жиі стафилакокктар келесі өнімдерді бұзады: сүт өнімдері, ет өнімдері, кондитерлік тағамдар, салаттарды, венегретті.

Өнімдердің ластану  көзі: терісінде іріңді аурулары бар адамдар, іріңді маститпен ауыратын сиырлар. 

Энтеротоксин  жиналу үшін қажетті қолайлы жағдайлар:

1. өнімде көп ақуыз, крахмал, қант және ылғалдылық болу керек. Бұл шарттардың барлығына сай крем .
2. Энтеротоксин пайда болуына оптималды температура 18-37Сº, pH=5.2 – 9. Тағам өнімінің қышқыл реакциясы стафилакокктың өсуін тоқтатады және энтеротоксин пайда болмайды. Мыс: сүт қышқылды өнімдерде. Егерде энтеротоксин сүт өнімдерінде ашығанға дейін пайда болса, сақталу барысында бұзылмайды.
3. Аэрация шарттары қажет, яғни оттегі. Сондықтан герметикалық консервілерде энтеротоксиндер жиналмайды.

А типті стафилакоккты  энтеротоксин өте жоғары тұрақтылықпен  ерекшеленеді: 1.5 сағат қайнаса да бұзылмайды. Мұздатылған өнімдерде стафилакоккты энтеротоксин 2 ай бұзылмайды. Ал тұзды өнімдерде 2-3 апта. Энтеротоксин асқазан сөлімен бұзылмайды, трепсин, пепсин, спирт, формалин, хлорға тұрақты.

 Ағзаға түскенде токсин асқазан ішек жолының шырышты қабатында бекітіледі және тегіс бұлшық еттердің спазмын шақыра отырып әсер етеді, және гастроэнтерит дамуына әкеледі, балаларда тағы колит шақыруы мүмкін. Токсин асқазан ішек жолындағы перефериялық жүйке түйінінтітіркендіреді, одан импульс кезбе жүйкесі арқылы құсу орталығына жүреді - құсу пайда болады.

Клиникалық көріністері:

1. Қысқа инкубациялық кезең: 0.5-6 сағат.
2. Көптеген құсу, кейде қанмен.
3. Ағзаның сусыздануы
4. Артериялық қысымның төмендеуі.
5. Жедел гастрит көріністері (іштің қатты ауруы, )
6. Терлегіштіктің күшейуі
7. Қалыпты дене температурасы

Ауру 1 күннен соң бітеді, сирек 2-3 күн созылады. Летальды аяқталуы сирек.

 Лабораториялық диагностика жатады

• Тағам өнімдерінде және культуральды сұйықтықта энтеротоксиндерді табу.
• Қоздырғышты табу және оның бүкіл сыналатын материалынан көлемін алады.