Сот биологиялық сараптама

СОТ БИОЛОГИЯЛЫҚ САРАПТАМА

 

 

 

1. Сот-сарапшылық биологиялық зерттеу

 

Сот-сарапшылық биологиялық зерттеу  көбінде жеке адамға қарсы, меншікке қарсы, халықгар денсаулығы мен адамгершілікке қарсы қылмыстар, сондайақ экологиялық  қылмыстар жөніндегі қылмыстық  істер бойынша жүргізіледі.

 

Сот биологиялык сараптаманың тақырыбы

 

—жануар немесе өсімдік тектес зерттелетін  объектінің жаратылысын;

 

—оның белгілі бір таксономиялык  топтарға (отряды, тегі, түрі) жаткызылуын;

 

—салыстырылатын объектілердің ортақ  тектік (топтық) қатыстылығын;

 

—салыстырылатын объектілердің бірыңғай шығу көздеріне қатыстылығын;

 

—объектінің зертгелетін оқиғамен кеңістіктік-мезгілдік байланыстарын  анықтаумен байланысты іс жағдаятгарын арнайы ғылыми білім негізінде анықтау  болып табылады.

 

Сараптаманын объектілері өсімдіктер не олардың беліктері, өсімдіктер тіршілігінің әнімдері, өсімдік шикізатынын өнделген өнімдері, жануар ағзалары, олардың бөліктері, жануарлардын тіршілік өнімдері, жануар тектес шикізатын өндеу өнімдері, окиға орнының заттық жағдайы, сондайақ сараптама такырыбына жататын өзге де қылмыстық материалдары. Сарапшылық зерттеу объектісіне мыналар жатады

 

1.  Ағзалар мен олардың бөліктері

 

—  бүтін өсімдіктер мен олардын  бөліктері — сабағы, жапырағы, тамыры, гүлдері, тұкымы, тозаңы, кабығы;

 

-    бүтін жануарлар немесе  олардың жеке бөліктері - терісі, сүйегі, мүйізі;

 

-    құстар мен олардьщ  жүндері;

 

-    балықтар, каңқа сүйегі, қабыршағы мен уылдырығы;

 

-    ересек жәндіктер, олардың  жүмыртқалары, хитин қаңкасының  бөліктері;

 

-    зерттеліп жатқан окиғаға тәуелсіз өмір сүріп жатқан өсімдіктер немесе жануарлардың табиғи жиынтығы.

 

2.   Ағзалардың тіршілік ету  өнімдері

 

—жануарлардың — экскременттері, ішкі секреция органдарының бөлінуі  немесе сол органдары, өт кабы мен  тастары, жыныстық бездері мен олардын секреггері (бүғылар үрығы);

 

—жәндіктердің — өрмекші өрмегі, пілләсі, прополисі, балы;

 

-  өсімдіктердің - шайыры, сүттіген  шырыны, тозаңы, крахмалы, жемістері.

 

3. Адамның өндірістік кызметімен, сонымен бірге қылмыс жасаған  адамдардың нақты іс-әрекеттерінің механизмімен себептелген биологиялық объектілердің жасанды жиынтығы

 

—  ағаштан, өсімдік шикізатынан  жасалған бүйымдар, үгінді, шөп, сүрлем мен күрама жемдер, бидай өнімдері, темекі шикізаты мен темекі бүйымдары, қағаз өнімдері;

 

-     өнделген тері және одан жасалған бұйымдар, жүн, аң терісі, тон жасалатын шикізат, мүйізден және сүйектен жасалған бүйымдар.

 

Сот биологиялық сараптаманың ғылыми-әдістемелік  негіздері жануарлар ағзалары мен  өсімдік тектестер касиеттерінің  пайда болуы мен өзгеруінің зандылықтарьг бар сарапшылық білім саласын қүрайды. Зерттеу әдістемесіне криминалистік, биологиялық, физикалық, химиялықжәне өзгеде әдістер кіреді.

 

Сараптжаның шешуіне койылуы мүмкіи сұрақтардың ауқымы

 

1.  Жеткізгіш заттағы табылған  заттардың микробөлшектері өсімдік (жануар) тектес объектілерге жата ма

 

2.  Осы өсімдік объектісінін  тегі, түрі, жасы, жынысы кандай

 

3.Осы объекті бір бөлігі болып  табылатын жануар ағзасының түрі, тегі, тұқымдастыш, отряды, отряд  түрі, жасы, жынысы қандай

 

4.Өсімдік тектес объектінің коспасының қурауыш қурамы қаңдай

 

5.Окиға  орнынан табылған (немесе жеткізгіш-заттағы)  талшыктар жануардың қылы болып  табыла ма Ол қандай жануардікі  Жануар қылының түсу механизмі  қандай

 

6.Жеткізгіш-заттағы  биологиялық тектес объектілер белгілі бір жер учаскесінен шыққан ба

 

7.Осы өсімдіктер  салыстырмалы зерттеуге үсынылған  үлгілермен бірыңғай тектік (топтық) қатыстылығы бар ма

 

8.Осы жануар тектілердің бөлшектері  салыстырмалы зерттеуге ұсынылған  үлгілермен ортақ тектік (топтық) қатыстылығы бар ма

 

9.Биологиялық объектілердің бөліктері  (ағаш, тері, былғары бөліктері) белінбей  түрғавда біртұтас болған ба

 

10.Үсынылған өсімдік бөліктері  нақты бір өсімдікке жатады  ма

 

11.Жануар кылдары нақты бір  бүйымның бөлігі болып табылама

 

12.Үсынылған биологиялық объектілер (шөп, құрама жем, жүн, дән) бір массаға жата ма

 

13.Өсімдік (жануар) тектес осы  объект қандай әсер етуге (механикалық,  термикалық, биологиялық, химиялық) ұшыраған

 

14.Үсынылған биологиялық объектілерде  қоршаған ортаның әсер ету (сақтау, тасымаддау жағдайларының, биозақымдардың) белгілері бар ма

 

15.Жеткізгіш-заттағы биологиялық  тектес объектілердің болуына  қарағанда, олар оған кашан  түскен

 

16.Нақты адамның мәйіті көмілген  жердің топырақ қабатындағы биокешеннің  болуына қарағанда, адамды жерлегеннен бері қанша уакыт өткен

 

Сот биологиялық сараптшаны жүргізу  үшіи материалдарды дайындаудың  ерекшеліктері. Сарапшылық зерттеуге  жатқызылатын объектілер тіршілік ету  жағдайында болады, олар даму циклы  нәтижесівде немесе қоршаған ортаның  әсерінен, темпе-ратураның тұрақсыздығынан, инсоляциядан шіріп, белгілерінін өзгеруі мүмкін, сондықтан да оларды кысқа мерзімде зерттеуге ұсыну керек.

 

Жануар  текті тірі объектілерді ауа кіріп  түратын шыны немесе полимер ыдыстарға  орналастыру қажет. Жануар текті өлі объектілерді және олардың бөліктерін сынып қалмас үшін қораптарға орналастыру қажет.

 

Жұмсақ  денелі объектілерді сүйыктықтарға (формалин, спирт) салу керек немесе тұз сеуіп  кою керек (тері, былғары, сүйектер).

 

Қатқыл  өсімдік объектілері (жапырақтар, сабақтар, тамыр-лар, шеп, ағаш, құрама жем) қағаз пакеттерге орналастырылады.

 

Бірынғай  ақпараты бар (мысалы, оқиға орны туралы) ботаникалық (биологиялық) объектілер кешендерін бөлмей, сапалық қүрамын  көрсететін салыстырмалы үлгілерді  толык көлемде алу керек.

 

Суда және ылғадды жерде өмір сүретін өсімдіктер мен жануарларды сараптамаға  субстратымен (су, топырақ, түнбасы) бірге  ұсынған жөн.

 

Жеткізгіш заттардагы есімдіктер мен олардың  беліктерін салыстыруға арналған жергілікті жердің оқшау учаскелерінің өсімдіктерін тұтас күйінде алып, әр түрін жеке-жеке пакетке буып-түю керек.

 

Үлкен жиынтықтағы  немесе көлемдерден (шөп маялары, құрама жем мен дән сақталатын қойма, жүн шикізаты) алынған биологиялық  объектілерді зерттеуге жіберген кезде  үлгілердің қүрамында нақты жиынтықты күрайтын, болмаса барлық массаның бар екендігін көрсететін объектілердің барлық топтары болуы қажет.

 

Егер сарапшылык зерттеудің объектілері жылжымайтын  объектілер - өсіп түрған ағаштар, жергілікті жердің оқшау учаскесі болса, онда объектілерді алу немесе оларды тұрған орнында зерттеу туралы сұрақты шешу үшін сарапшы шақырылады.

 

Жеткізгіш-затгарда өсімдік тектес және жануар тектілердің  микроіздері болуы мүмкін болса (жекелеген қылдар, шөп дақтары, балдырлар, өсімдік тозандары), онда оларды іздеуді, белгілеу және зерттеуді маман-биологтарға тапсырған жөн.

 

Микроіздердің болуы мүмкін жерлерді таза қағазбен немесе пленкамен желімдеп, болмаса, ақматамен тігіп қою керек. Заттай дәлелдемелерді бүлайша дайындау, егер сарапшының алдына тек іздер туралы (онын пайда болу механизмі, мерзімі) сүрақ қойылса кажет.

 

Бақылау сұрақтары

 

1.Сот - сарапшылық  биологиялық сараптаманың жалпы  түсінігі

 

2.Сарапшының  шешүіне қойылатын сұрақтар

 

3.Сот - биологиялық  сараптаманы жүргізү үшін дайындалатын  құжаттар