Тақырыбы:
Мүшелердегі
меншікті дәнекер тіні Орындаған
Топ:
қабылдаған:
СРС
Жоспары:
- Кіріспе
- Негізгі бөлімі
- Қорытынды
- Мезодермадан дамыған құрылысы мен қызметі бойынша айырмашылығы бар біріккен бірнеше тіндер тобынан құралған. Оның түрлері: сүйек тіні, шеміршек тіні, тері асты май тіні, байламдар,қан, лимфа және т.б.
- Барлығына ортақ қасиет: құрылысы жағынан борпылдақ жасушадан тұрады және бір бірінен эластин, коллаген және аморфты заттардан пайда болған жасушааралық затпен бөлініп тұрады.
- Әр түрлі дәнекер түрінде өзіндік ерекшелігі баржәне қзіне тән қызметі бар. Мыс, сүйек тінінің жасушаралық заттарда тұздың крсталы бар, олар сүйекке мықтылық қасиет береді. Сондықтан сүйек тіні қорғаныш және тірек қызметін атқарады.
Дәнекер
тіні
- Қан – дәнекер тінінің бір түрі, жасушааралық заты сұйық плазма және осыған байланысты өзіндік қызметі: транспорттық, яғни көптеген газдарды нәрлі заттарды, гормонды, соңғы өнімдерді тасымалдайды.
- Борпылдақ талшықты тінінің жасушааралық затында ағзааралық сыртқы қабықтарында орналасқан және терінің бұлшықетпен байланысқан жеріндеорналасқан, аморфтызат және әр жерде әртүрлібағытта орналасқан эластин талшықтарынан тұрады. Осы жасушааралық заттың құрылысына байланысты тері созылмалы. Бұл тін тіректік, қорғаныш және қоректік қызмет атқарады.
- Бұл талшықтардың жартылай сұйық түссіз мөлдір матриксінде түрлі жасушалар орналасқан:
- Овальді бұлтты жасушалар- қан тамырларын қоршалады. Олар матрикс жасап шығарады және де гепарин өндіреді.
- Фибробласттар- талшықтарды өндіретін жасушалар
- Макрофагтар- ауру туғызатын ағзаларды жоятын амеба тәріздіжасуша
- Плазматикалық жасушалар иммунды системаның бір компоненті
- Хромотофорлар – меланині бар тармақталған жасушалар: көзде және теріде болады.
- Мезенхималық жасушалар - жоғарыда айтылатын жасушаның біріне керек кезде айнала алатын дифференцияланбаған дәнекер тіні жасушасы.
- Дәнекер тіні – ағзаның негізгі тірегі. Ол қаңөа түзеді, бірнеше тіндер мен ағзаларды байланыстырып, кейбір жарақаттардан қорғап мүшелерді жабындайды. Дәнекер тіні бір-бірінен қашықта орналасқан түрлі жасушалар типінен тұрады және бұлардың қоректік зат пен оттекке мұқтаждығы аса көп емес.
- Борпылдақ дәнекер тіні жасушааралық
затта біркелкі орналаспаған
талшықтары
бар жасушалардан тұрады.талшықтың
ирек түйіндері коллагеннен
тұрады,
түзулері эластиннен тұрады.Олардың
бірігуі дәнекер тініне
мықтылық және
серпімділік қасиет береді.
- Сүйек тінінің жасушалары – остеоциттер, остеобласттар, остеокласттар. Остеоциттер ересек сүйек тіні жасушасы. Остеобласттар жас жасушалар, олар арқылы сүйек ұзындығы және жуандығы бойынша өседі. Остеокласттар сүйек құрылысын өзгертуге қатысатын бұзушы суйек тіні жасушасы. Жасушааралық заты жуандығы 4-5мкм сүйек пластинкадан құрайды. Суйек пластинкасы сырты периостин қапталған гаверсов жүйесін түзеді
- Қаңқа тіні – сүйек құрамына кіреді. Жасушааралық затының ерекшелігіне байланысты механикалық тіректік, мықтылық қасиетке ие. Жасушааралық заты минералды тұздардан, әсіресе Са мен Р (70%), органикалық заттардан белок осеин және коллаген 30%.
- Шеміршек тіні – ересек шеміршек тінінің жасушасы – хондроциттерден және жас шеміршек тінінің жасушасы- хондробласттан тұрады. Шеміршек тінінің 3 түрін ажыратамыз: гиалинді, эластинді, талшықты шеміршек.
- Гиалинді шеміршек – қаттылық,
- серпімділік, эластикалық және
жоғарғы мықтылық қасиетке
ие.
Олар гортань шеміршегін
түзеді,
санымен қатар трахеяларды
және
бронхтарды, қабырғаларының
алдыңғы бөлігінде, көмейде,
ішкі және жілік сүйектерінің
буын бетеріндекездеседі.
- Талшықты дәнекер тіні – жасушааралық заттарында эластин және коллаген талшықтары бар. Омыртқааралық дискілер, дискілер мен минискілер түзеді.
- Меншікті дәнекер тіні - жасушааралық заты құрылысы ерекше гельтәрізді массасы бар және онда әртүрлі бағытта орналасқан тор тәрізді талшықтардан тұрады.
Борпылдақ дәнекер тіні -
қан тамырдың және
тамырлардың,
жүйкелердің
сыртқы бетін
қаптайды. Терінің
құрылысына кіреді.
- Тығыз талшықты дәнекер тіні - талшықтарының борпылдақ дәнекер тініне қарағанда бір бағытта орналасуымен ерекшеленеді. Буын байламдары мен сіңір жатады.
Май тіні – май тамшылары жинал-
ған май жасушаларынан
тұрады.
Қор сақтаушы, жылу изоляциялық,
амортизациялық қызмет атқарады.
Әсіресе терінің терең
беткейінде,
мүшелердің беткі қабатындажайғасқан.
Екі түге ажыратады: ақ майтіні және
сұр май тіні. Адамда ақ май тіні
бар. Сұр май тіні жылу өндіргіш және
жылу сақтаушы қызмет атқарады. Ол жаңа
туылған нәрестеде жақсы дамыған.
- Қан мен лимфа – бұл сұйық дәнекер тіні. Жасушааралық затының негізгі – су түзеді. Қан менлмфа жасушалары формалық элементтер деп аталады. Олар эритроциттер , тромбоциттер, лейкоциттер. Бұлар ағзаның ішкі ортасына кіреді және негізгі қызметі – тасымалдаушы болып табылады.
-
- Май тіні- омыртқалыларда негізінен жұмсақ, серпімді жабындар құрап,тері астында, ағзалар арасында орналасқан. Оның қызметі: трофикалық, деполық, терморегулярлық, ретикулярлық(тор тәрізді құрылымы бар, қан жасаушы мүшенің құрамында және миндалин құрамында тіс жабынында, шырышты қабықтың және кейбір мүшелердің құрамында болады, шырышты және пигментті)
- Маңызды сүйек тініндегі органикалық зат түзуші – коллаген немесе протеогликандар болып табылады.
- Тістер
- Схемада тістің тігінен кесіндіссі берілген. Тістің негізін дентин құрайды. Тістің сырты эмальмен жабындалған, ал түбі тістің цементімен жабылған. Цемент, дентин және эмаль сүйек тініндей құралған. Құрамындағы көптеген минералды заттар қаттылық қасиет береді. Оның тініндегідей белокты матрикс, коллаген мен протеогликандардан тұрады. Негізгі мнерал түзуші болып гидроксилапатит болып табылады.
- Қышқыл ортада тістің тіні қаттылығын жоғалтады. Бұндай ауру - кариес деп аталады.ол тістің жоғарғы беткейіндегі анаэробты гликолиз - органикалық қышқыл микроорганизмдер әсерінен эмальдан Са шайылып кетеді. Сонымен қатар декстрандар – ерімейтін полисахаридтер. Олар бактерияларды қорғайтын фактор болып табылады. Бактериялар мен декстрандар тіс жегі құрамына кіреді. Олар дұрыс тазаланбаған тістер құрамында кездеседі.
- Тістрдің трофикалық тазалануы - күніне регулярлы тазалануы, фторға байланысты суды пайдаланудың және тамақ рационында сахароза, глюкоза фруктозаға бай тағамдарды шығарудан тұрады.